1 00:00:03,000 --> 00:00:07,000 Dünyanın en güçlü süper bilgisayarlarından bir tanesi 2 00:00:07,000 --> 00:00:11,000 Kuzey Şili'nin Andları'nda, 3 00:00:11,000 --> 00:00:14,000 uzak ve yüksek rakımlı tepelerinde, şu anda 4 00:00:14,000 --> 00:00:16,000 kurulmuş ve test edilmiş bir halde bulunmaktadır. 5 00:00:17,000 --> 00:00:21,000 Bu, ALMA`nın, Atacama Büyük Milimetre ve Milimetre-altı Dizgesi'nin 6 00:00:21,000 --> 00:00:23,000 tamamlanması yolunda geri kalan 7 00:00:23,000 --> 00:00:28,000 en önemli aşamalardan bir tanesidir. 8 00:00:29,000 --> 00:00:32,000 ALMA bağdaştırıcısı, ALMA`nın çok sayıdaki antenlerini 9 00:00:32,000 --> 00:00:37,000 tek bir dev teleskop haline getirir. 10 00:00:42,000 --> 00:00:44,000 Bu bir ESOcast yayınıdır! 11 00:00:44,000 --> 00:00:48,000 En son teknoloji ürünü bilim ve ESO'nun perde arkasındaki hayatı. 12 00:00:48,000 --> 00:00:52,000 Avrupa Güney Gözlemevi. 13 00:01:01,000 --> 00:01:06,000 ALMA, tarihteki en donanımlı yer-tabanlı teleskop olup, 14 00:01:06,000 --> 00:01:11,000 66 adet çanak anten dizgesinden oluşmuştur. 15 00:01:12,000 --> 00:01:15,000 Süperbilgisayarı ya da bağdaştırıcısı 16 00:01:15,000 --> 00:01:18,000 hayati öneme sahip bir cihazdır. 17 00:01:19,000 --> 00:01:22,000 ALMA'nın çalışması için her bir antenden toplanan 18 00:01:22,000 --> 00:01:26,000 zayıf kozmik sinyaller, diğer her bir antenden gelen 19 00:01:26,000 --> 00:01:28,000 sinyaller ile birleştirilmelidir. 20 00:01:30,000 --> 00:01:34,000 Bağdaştırıcının işlemcileri sürekli bir şekilde, 21 00:01:34,000 --> 00:01:38,000 birbirinden en fazla 16 km. mesafe ile ayrılmıs, ALMA dizgesindeki 22 00:01:38,000 --> 00:01:42,000 64 kadar antenden gelen bilgiyi biraraya getirecek ve karşılaştıracak, 23 00:01:42,000 --> 00:01:46,000 ve antenlerin birlikte tek bir büyük teleskop gibi 24 00:01:46,000 --> 00:01:49,000 çalışmalarını sağlayacak. 25 00:01:50,000 --> 00:01:53,000 ALMA bağdaştırıcıları, 26 00:01:53,000 --> 00:01:59,000 134 milyon işlemci üzerine kuruludur ve 27 00:01:59,000 --> 00:02:03,000 inanılmaz bir sayı olan 17 katrilyon işlem gerçekleştirir. 28 00:02:03,000 --> 00:02:08,000 Bu 17 000 milyon milyon demek! 29 00:02:10,000 --> 00:02:14,000 Bağdaştırıcı özel olarak bu görev için tasarlanmıştır, 30 00:02:14,000 --> 00:02:18,000 fakat, saniyedeki hesaplamaların sayısı, 31 00:02:18,000 --> 00:02:21,000 dünyadaki en hızlı genel amaçli süper bilgisayarların 32 00:02:21,000 --> 00:02:24,000 performanslarıyla başa baş gider. 33 00:02:25,000 --> 00:02:29,000 Bu eşsiz işlem zorluğunun hem tek tek bileşenler için 34 00:02:29,000 --> 00:02:33,000 hem de bağdaştırıcının tamamının imarı için 35 00:02:33,000 --> 00:02:36,000 yaratıcı bir dizayna ihtiyacı vardı. 36 00:02:38,000 --> 00:02:41,000 Bağdaştırıcının başlangıç dizaynı, 37 00:02:41,000 --> 00:02:44,000 imalatı ve montajı dahil, 38 00:02:44,000 --> 00:02:48,000 ALMA`nın önde gelen Kuzey Amerikalı ortaği, 39 00:02:48,000 --> 00:02:52,000 ABD Ulusal Radyo Astronomi Gözlemevi tarafından yürütüldü. 40 00:02:53,000 --> 00:02:57,000 Bağdaştırıcı projesi mali olarak, ESO`nun da katkıları ile, ABD Ulusal Bilim Kurumu 41 00:02:57,000 --> 00:03:01,000 tarafından desteklendi. 42 00:03:01,000 --> 00:03:05,000 ALMA`nın Avrupalı ortağı olarak ESO, 43 00:03:05,000 --> 00:03:08,000 aynı zamanda bağdaştırıcının çok önemli bir kısmını sağladı: 44 00:03:08,000 --> 00:03:13,000 Avrupa`da tasarlanıp yapılan, tamamen yeni ve 45 00:03:13,000 --> 00:03:15,000 çok amaçlı bir filtreleme sistemi 46 00:03:15,000 --> 00:03:20,000 başlangıçtaki NRAO dizaynına katıldı. 47 00:03:22,000 --> 00:03:26,000 Bordeaux Üniversitesi, ESO için, 550 adet 48 00:03:26,000 --> 00:03:32,000 gelişmiş dijital bir filtre devre elemanından oluşan seti tasarlayıp yaptı. 49 00:03:32,000 --> 00:03:36,000 Bu filtreler ile, ALMA'nın gördüğü ışık 50 00:03:36,000 --> 00:03:39,000 başlangıçtaki dizaydan 32 kat daha fazla ara dalgaboyu 51 00:03:39,000 --> 00:03:42,000 skalasına bölünebilecek. 52 00:03:42,000 --> 00:03:48,000 böylece gökbilimciler, ışığın tayfını rahatça bölüp inceleyebilecek. 53 00:03:50,000 --> 00:03:55,000 Bağdaştırıcının yapımında karşılaşılan büyük teknik zorlukların yanısıra, 54 00:03:55,000 --> 00:04:00,000 sistemin kurulduğu olağandışı yerleşke bir diğer unsurdu. 55 00:04:01,000 --> 00:04:03,000 Bağdaştırıcı, ALMA Dizge İşlemleri Mevkisi Teknik Binası'na, 56 00:04:03,000 --> 00:04:06,000 dünyadaki en yüksek rakım 57 00:04:06,000 --> 00:04:10,000 ileri teknoloji binasına yerleştirildi. 58 00:04:11,000 --> 00:04:16,000 5000 metre yükseklikte, hava incedir, yani 59 00:04:16,000 --> 00:04:21,000 süper bilgisayari soğutmak için iki kat hava akımı gerekir. 60 00:04:23,000 --> 00:04:28,000 İnce hava, ayrıca, bilgisayar disk sürücülerinin dönmesini imkansız hale getirir. 61 00:04:28,000 --> 00:04:31,000 çünkü oku/yaz başlıkları 62 00:04:31,000 --> 00:04:36,000 plaklarıyla çarpışmayı engellemek için bir hava minderine dayanırlar. 63 00:04:36,000 --> 00:04:40,000 Dahası, bağdaştırıcı, bu bölgede sıkça meydana gelen 64 00:04:40,000 --> 00:04:44,000 depremlere dayanıklı olmak zorundaydı. 65 00:04:46,000 --> 00:04:49,000 ALMA, anten dizgelerinin bir kısmıyla bilimsel gözlemlerine 66 00:04:49,000 --> 00:04:52,000 2011 yılında başladı. 67 00:04:53,000 --> 00:04:56,000 bağdaştırıcıların bir bölümü bu antenlerden gelen 68 00:04:56,000 --> 00:04:59,000 sinyalleri birleştirmek için zaten kullanımdaydı. 69 00:04:59,000 --> 00:05:02,000 fakat, sistem herşeyiyle şimdi tamamlandı, 70 00:05:02,000 --> 00:05:08,000 ve çok sayıdaki antenleri ile ALMA için gözlemlere başlamaya hazır durumda. 71 00:05:12,000 --> 00:05:15,000 Yeni süper bilgisayarların başarılı bir şekilde kurulumu 72 00:05:15,000 --> 00:05:21,000 yakın gelecekte ALMA`nın tamamlanması yönündeki önemli bir adımı işaret eder. 73 00:05:23,000 --> 00:05:27,000 Dizgelerin paralel olmayan gözlemsel gücünü kullanarak, 74 00:05:27,000 --> 00:05:34,000 bilim insanları Evrenin gizli harikalarına yeni anlamlar kazandıracaklar. 75 00:05:41,000 --> 00:05:45,000 ESOcast ESO, Avrupa Güney Gözlemevi tarafından yayınlanmaktadır. 76 00:05:45,000 --> 00:05:49,000 ESO, Avrupa Güney Gözlemevi, astronomi alanındaki seçkin hükümetlerarası bilim ve teknoloji organizasyonu olarak... 77 00:05:49,000 --> 00:05:52,000 dünyanın en gelişmiş yer tabanlı teleskoplarını tasarlayan, inşa eden ve işleten bir kuruluştur. 78 00:05:55,000 --> 00:05:59,000 Uyarlama: ESO; Çeviri: Fahri Öztürk (JBCA, Manchester / ESON Türkiye Ekibi)