1 00:00:03,000 --> 00:00:09,000 Οι αστρονόμοι γνωρίζουν ότι πλανήτες γύρω από άλλα άστρα πέρα από το ηλιακό μας σύστημα, αποτελούν συνηθισμένο φαινόμενο. 2 00:00:10,000 --> 00:00:15,000 Όμως οι πλανήτες αυτοί είναι δύσκολα ορατοί ενώ ακόμη δυσκολότερη είναι η μελέτη τους. 3 00:00:16,000 --> 00:00:19,000 Ευτυχώς, υπάρχει ένα έξυπνο τέχνασμα 4 00:00:19,000 --> 00:00:22,000 με το οποίο μπορούμε να ξεχωρίσουμε το αμυδρό φως ενός πλανήτη 5 00:00:22,000 --> 00:00:25,000 μέσα από την εκτυφλωτική λάμψη του μητρικού του άστρου. 6 00:00:26,000 --> 00:00:31,000 εκμεταλλευόμενοι τη πόλωση του φωτός που ανακλάται από τον πλανήτη. 7 00:00:33,000 --> 00:00:39,000 Αυτή η μέθοδος θα επιτρέψει σε μελλοντικά όργανα του Very Large Telescope του ESO στη Χιλή, 8 00:00:39,000 --> 00:00:43,000 και του European Extremely Large Telescope, 9 00:00:43,000 --> 00:00:46,000 να παρατηρήσουν τους αλλιώς αόρατους πλανήτες 10 00:00:46,000 --> 00:00:51,000 και ακόμη να αναζητήσουν σημεία ζωής πέρα από το ηλιακό μας σύστημα. 11 00:00:56,000 --> 00:00:58,000 Παρακολουθείτε το ESOcast! 12 00:00:59,000 --> 00:01:02,000 Επιστήμη αιχμής και εξελίξεις από το ESO, 13 00:01:02,000 --> 00:01:05,000 το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο. 14 00:01:05,000 --> 00:01:08,000 εξερευνούμε τα όρια του Σύμπαντος με τον Δρ. Τζέι 15 00:01:08,000 --> 00:01:12,000 ή κατά κόσμον Δρ. Τζο Λίσκε. 16 00:01:13,000 --> 00:01:18,000 Σε αυτό το επεισόδιο θα μιλήσουμε για ένα ξεχωριστό χαρακτηριστικό του φωτός 17 00:01:18,000 --> 00:01:22,000 και πώς μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε στον εντοπισμό πλανητών γύρω από άλλα άστρα. 18 00:01:23,000 --> 00:01:28,000 Και θα μιλήσουμε για ένα πανίσχυρο νέο όργανο που θα εκμεταλλευτεί αυτή την ιδιότητα: 19 00:01:28,000 --> 00:01:30,000 τον ανιχνευτή πλανητών SPHERE 20 00:01:30,000 --> 00:01:35,000 το οποίο θα εγκατασταθεί στο Very Large Telescope του ESO στις αρχές του 2014. 21 00:01:39,000 --> 00:01:42,000 Το φως είναι ηλεκτρομαγνητικό κύμα. 22 00:01:44,000 --> 00:01:49,000 Συνήθως το επίπεδο ενός φωτεινού κύματος βρίσκεται σε οποιαδήποτε διεύθυνση, 23 00:01:49,000 --> 00:01:53,000 όμως μερικές φορές μία διεύθυνση είναι πιο πιθανή από άλλες 24 00:01:53,000 --> 00:01:56,000 και τότε λέμε ότι το φως είναι πολωμένο. 25 00:01:56,000 --> 00:02:01,000 Αρκετά από τα τηλεσκόπια του ESO μπορούν να μετρήσουν τη πόλωση 26 00:02:01,000 --> 00:02:06,000 προσφέροντας εντυπωσιακές δυνατότητες αναζήτησης και μελέτης μακρινών αντικειμένων, 27 00:02:06,000 --> 00:02:10,000 συμπεριλαμβανομένων πλανητών γύρω από τα μητρικά τους άστρα. 28 00:02:14,000 --> 00:02:16,000 Ας πάρουμε ένα οποιοδήποτε άστρο στον ουρανό. 29 00:02:16,000 --> 00:02:20,000 Είναι πιθανό πως φιλοξενεί αρκετούς πλανήτες. 30 00:02:21,000 --> 00:02:25,000 Ένας από αυτούς μπορεί να είναι και παρόμοιος με τη Γη. 31 00:02:26,000 --> 00:02:31,000 Όμως αυτοί οι πλανήτες είναι πολύ δύσκολα ορατοί μέσα από τη λάμψη του άστρου 32 00:02:31,000 --> 00:02:34,000 καθώς είναι περίπου ένα δις φορές αμυδρότεροι. 33 00:02:37,000 --> 00:02:42,000 Ευτυχώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη πόλωση για να διαχωρίσουμε το πολύ ασθενές φως 34 00:02:42,000 --> 00:02:46,000 του πλανήτη από αυτό του μητρικού άστρου. 35 00:02:46,000 --> 00:02:49,000 Πώς γίνεται αυτό; 36 00:02:49,000 --> 00:02:54,000 Σε πολλές περιπτώσεις το φως που λαμβάνουμε από το πλανήτη είναι ανακλώμενο αστρικό φως 37 00:02:54,000 --> 00:02:57,000 το οποίο διαθλάται μέσα στην ατμόσφαιρα του πλανήτη. 38 00:02:57,000 --> 00:03:02,000 Η διαδικασία διάθλασης παράγει πολωμένο φως όπως ακριβώς το φως 39 00:03:02,000 --> 00:03:05,000 που προέρχεται από το γαλανό ουρανό της Γης. 40 00:03:05,000 --> 00:03:08,000 Μπορούμε να εντοπίσουμε την πόλωση, 41 00:03:08,000 --> 00:03:11,000 δηλαδή το κυρίαρχο επίπεδο ταλάντωσης του φωτός 42 00:03:11,000 --> 00:03:14,000 που προκλήθηκε από τη διάθλαση μέσα στη πλανητική ατμόσφαιρα, 43 00:03:14,000 --> 00:03:18,000 χρησιμοποιώντας τα προηγμένα συστήματα των μεγάλων τηλεσκοπίων. 44 00:03:21,000 --> 00:03:23,000 Ένα τέτοιο όργανο 45 00:03:23,000 --> 00:03:25,000 - με το όνομα SPHERE - 46 00:03:25,000 --> 00:03:31,000 κατασκευάστηκε και θα εγκατασταθεί στο Very Large Telescope του ESO το 2014. 47 00:03:33,000 --> 00:03:36,000 Το SPHERE θα λαμβάνει εικόνες εξωπλανητών. 48 00:03:36,000 --> 00:03:39,000 Θα συνδυάζει τη πολωσιμετρία 49 00:03:39,000 --> 00:03:43,000 με άλλες μεθόδους για να αφαιρεί το έντονο φως του άστρου 50 00:03:43,000 --> 00:03:47,000 και θα επιτρέπει στο ιδιαίτερα αμυδρό φως των πλανητών σε τροχιά γύρω από αυτό 51 00:03:47,000 --> 00:03:51,000 να καταγράφεται και να μελετάται. 52 00:03:54,000 --> 00:03:59,000 Πρώτα απαιτείται ένα μεγάλο τηλεσκόπιο σαν το VLT, 53 00:03:59,000 --> 00:04:01,000 ικανό κατ' αρχήν 54 00:04:01,000 --> 00:04:03,000 να λάβει εικόνες αρκετά ευκρινείς 55 00:04:03,000 --> 00:04:08,000 ώστε να μπορούμε να εντοπίσουμε πλανήτες κοντά στο άστρο. 56 00:04:09,000 --> 00:04:13,000 Όμως η ατμόσφαιρα της Γης αλλοιώνει τις εικόνες, 57 00:04:13,000 --> 00:04:18,000 κι έτσι χρειαζόμαστε ένα έξυπνο οπτικό σύστημα - τα προσαρμοζόμενα οπτικά - 58 00:04:18,000 --> 00:04:22,000 για να αφαιρέσουμε τη παραμόρφωση κατά το δυνατό 59 00:04:22,000 --> 00:04:26,000 και να αναδείξει το περισσότερο αστρικό φως σε ένα φωτεινό σημείο. 60 00:04:27,000 --> 00:04:32,000 Στη συνέχεια το κέντρο αυτού του λαμπρού σημείου αποκόπτεται χρησιμοποιώντας μία μάσκα 61 00:04:32,000 --> 00:04:37,000 στη φωτεινή δέσμη ώστε να μην επικαλύπτει τα αμυδρότερα αντικείμενα γύρω του. 62 00:04:38,000 --> 00:04:43,000 Όμως παρόλες αυτές τις τεχνικές παραμένει μία άλως αστρικού φωτός - 63 00:04:43,000 --> 00:04:46,000 πολύ λαμπρότερη από τους πλανήτες τους οποίους αναζητούμε. 64 00:04:47,000 --> 00:04:51,000 Η άλως αυτή όμως δεν είναι πολωμένη, 65 00:04:51,000 --> 00:04:55,000 ενώ το φως των πλανητών είναι εν γένει πολωμένο. 66 00:04:58,000 --> 00:05:00,000 Το νέο όργανο SPHERE 67 00:05:00,000 --> 00:05:04,000 θα μπορεί να διαχωρίσει το ασθενές σήμα πολωμένου φωτός ενός πλανήτη 68 00:05:04,000 --> 00:05:06,000 από τη μη πολωμένη αστρική άλω. 69 00:05:06,000 --> 00:05:09,000 Αυτή η τεχνική - μαζί με αρκετές άλλες - 70 00:05:09,000 --> 00:05:15,000 θα επιτρέψει στο SPHERE να λάβει εικόνες από πλανήτες όπως ο Δίας γύρω από άλλα άστρα. 71 00:05:18,000 --> 00:05:23,000 Όμως, δε θέλουμε απλά να λάβουμε εικόνες από μεγάλους εξωπλανήτες, 72 00:05:23,000 --> 00:05:28,000 θέλουμε να βρούμε και τους μικρότερους βραχώδεις πλανήτες κοντά στο μητρικό τους άστρο. 73 00:05:28,000 --> 00:05:31,000 Όμως για να το καταφέρουμε αυτό θα χρειαστούμε ένα ΠΟΛΥ μεγαλύτερο τηλεσκόπιο, 74 00:05:31,000 --> 00:05:36,000 το οποίο θα συλλέγει πολύ περισσότερο φως και θα μας δίνει ακόμη πιο ευκρινείς εικόνες: 75 00:05:36,000 --> 00:05:42,000 το 39-μέτρων European Extremely Large Telescope, ή E-ELT. 76 00:05:42,000 --> 00:05:48,000 Αυτό το γιγάντιο τηλεσκόπιο θα εξοπλιστεί με την επόμενη γενιά οργάνων απεικόνισης εξωπλανητών. 77 00:05:50,000 --> 00:05:56,000 Θα χρησιμοποιούν τις ίδιες μεθόδους με το SPHERE, με ακόμη πιο προηγμένες δυνατότητες. 78 00:05:56,000 --> 00:06:00,000 Χρησιμοποιώντας πολωσιμετρία, και άλλες μεθόδους, 79 00:06:00,000 --> 00:06:03,000 οι αστρονόμοι θα μπορέσουν να απεικονίσουν βραχώδεις πλανήτες 80 00:06:03,000 --> 00:06:07,000 στις κατοικήσιμες ζώνες γύρω από κοντινά άστρα. 81 00:06:07,000 --> 00:06:12,000 Το πολωμένο σήμα θα δώσει στους αστρονόμους στοιχεία 82 00:06:12,000 --> 00:06:16,000 ύπαρξης ή μη ωκεανών και νεφών νερού ενός πλανήτη. 83 00:06:17,000 --> 00:06:20,000 Και για μεγαλύτερους πλανήτες σα το Δία 84 00:06:20,000 --> 00:06:24,000 θα είναι δυνατόν να μελετήσουμε το φως τους με αρκετή λεπτομέρεια 85 00:06:24,000 --> 00:06:27,000 ώστε να μπορέσουμε να δούμε πραγματικά πως είναι. 86 00:06:28,000 --> 00:06:33,000 Ο υπέρτατος στόχος είναι κάποια στιγμή να εντοπίσουμε τα χαρακτηριστικά της ζωής 87 00:06:33,000 --> 00:06:36,000 σε άλλους κόσμους πέρα από το Ηλιακό μας Σύστημα 88 00:06:36,000 --> 00:06:42,000 ανακαλύπτοντας ενδείξεις οξυγόνου, ή του τυπικού πράσινου χρώματος της χλωρίδας. 89 00:06:47,000 --> 00:06:52,000 Η παρατήρηση των εξωπλανητών στο πολωμένο φως ίσως αποτελέσει το κλειδί 90 00:06:52,000 --> 00:06:56,000 που θα μας παράσχει τα πρώτα στοιχεία εξωγήινης ζωής. 91 00:06:57,000 --> 00:07:00,000 Είμαι ο Δρ. Τζέι και εδώ τελειώνει αυτό το επεισόδιο. 92 00:07:00,000 --> 00:07:03,000 Θα τα πούμε την επόμενη φορά για μία ακόμη κοσμική περιπέτεια. 93 00:07:12,000 --> 00:07:15,000 Κείμενα: Phillip Keane 94 00:07:15,000 --> 00:07:18,000 Μετάφραση: Μανώλης Ζούλιας