1 00:00:01,520 --> 00:00:06,520 Patrząc w niebo 2 00:00:08,520 --> 00:00:15,520 167 000 lat temu w małej galaktyce krążącej wokół Drogi Mlecznej eksplodowała gwiazda. 3 00:00:18,520 --> 00:00:21,020 W momencie tego odległego wybuchu 4 00:00:21,020 --> 00:00:24,520 Homo sapiens właśnie zaczął wędrować przez afrykańskie sawanny. 5 00:00:27,520 --> 00:00:30,520 Ale nikt nie mógł dostrzec kosmicznych fajerwerków, 6 00:00:30,520 --> 00:00:35,520 gdyż błysk światła dopiero rozpoczął swoją długą podróż w stronę Ziemi. 7 00:00:37,520 --> 00:00:42,020 Do tego momentu światło supernowej pokonało 98% swojej podróży, 8 00:00:42,020 --> 00:00:47,020 greccy filozofowie właśnie zaczęli rozważania o naturze kosmosu. 9 00:00:49,520 --> 00:00:51,520 Chwilę przed tym, gdy światło dotarło do Ziemi 10 00:00:51,520 --> 00:00:56,520 Galileusz skierował na niebo swoją pierwszą, prostą lunetę. 11 00:01:00,520 --> 00:01:03,520 W końcu, 24 lutego 1987 r., 12 00:01:03,520 --> 00:01:08,020 gdy deszcz fotonów z kosmicznej eksplozji spadł na naszą planetę, 13 00:01:08,020 --> 00:01:12,520 astronomowie byli gotowi na szczegółowe zbadanie supernowej. 14 00:01:14,520 --> 00:01:16,520 Supernowa 1987A 15 00:01:17,290 --> 00:01:18,980 zajaśniała na niebie południowym – 16 00:01:18,980 --> 00:01:21,960 niewidocznym z Europy, ani ze Stanów Zjednoczonych. 17 00:01:22,520 --> 00:01:26,520 Ale wtedy ESO wybudowało swoje pierwsze duże teleskopy w Chile, 18 00:01:26,520 --> 00:01:30,520 udostępniając astronomom miejsca w pierwszym rzędzie na widowni kosmicznego spektaklu. 19 00:01:33,520 --> 00:01:36,020 Głównym narzędziem jest oczywiście teleskop, 20 00:01:36,020 --> 00:01:40,520 który pozwala na odkrywanie sekretów Wszechświata. 21 00:01:41,520 --> 00:01:45,520 Teleskopy zbierają znacznie więcej światła niż ludzkie oko, 22 00:01:45,520 --> 00:01:50,520 mogą więc ukazać słabsze gwiazdy i możemy spojrzeć głębiej w kosmos. 23 00:01:52,520 --> 00:01:56,520 Podobnie jak szkło powiększające, pozwalają też na zobaczenie szczegółów, 24 00:01:58,520 --> 00:02:02,520 a wyposażone w czułe kamery i spektrografy, 25 00:02:02,520 --> 00:02:07,520 dostarczają nam bogactwa informacji o planetach, gwiazdach i galaktykach. 26 00:02:14,520 --> 00:02:18,520 Pierwsze teleskopy ESO w La Silla były różnorodne. 27 00:02:18,520 --> 00:02:21,520 Od małych, narodowych instrumentów, 28 00:02:21,520 --> 00:02:24,520 po wielkie astrografy i kamery szerokiego pola. 29 00:02:34,520 --> 00:02:38,520 2,2-metrowy teleskop - teraz prawie 30-letni - 30 00:02:39,520 --> 00:02:42,520 ciągle produkuje jedne z najdramatyczniejszych obrazów kosmosu. 31 00:03:23,520 --> 00:03:25,520 W najwyższym punkcie Cerro La Silla 32 00:03:25,520 --> 00:03:31,520 znajduje się największe osiągnięcie wczesnych lat ESO - teleskop 3,6-metrowy. 33 00:03:31,520 --> 00:03:36,520 Ten 35-latek zyskał teraz drugie życie jako łowca planet. 34 00:03:38,520 --> 00:03:43,020 Szwedzcy astronomowie zbudowali lśniącą 15-metrową antenę 35 00:03:43,020 --> 00:03:47,520 do badania mikrofal z chłodnych kosmicznych obłoków. 36 00:03:48,520 --> 00:03:53,520 Te teleskopy wspólnie pomagały poznawać Wszechświat, w którym żyjemy. 37 00:04:07,520 --> 00:04:11,520 Ziemia jest tylko jedną z ośmiu planet w Układzie Słonecznym. 38 00:04:17,520 --> 00:04:19,520 Od małego Merkurego do wielkiego Jowisza, 39 00:04:19,520 --> 00:04:26,020 te skaliste i gazowe kule są pozostałościami po powstaniu Słońca. 40 00:04:31,520 --> 00:04:36,520 Słońce z kolei jest peryferyjną gwiazdą w Drodze Mlecznej. 41 00:04:37,520 --> 00:04:42,520 Punktem świetlnym wśród setek miliardów podobnych gwiazd — 42 00:04:42,520 --> 00:04:47,520 jak i rozdętych czerwonych olbrzymów, zapadniętych białych karłów 43 00:04:47,520 --> 00:04:50,520 oraz szybko rotujących gwiazd neutronowych. 44 00:04:51,520 --> 00:04:56,520 Ramiona spiralne Drogi Mlecznej są usiane świecącymi mgławicami, 45 00:04:56,520 --> 00:04:59,520 z jasnymi gromadami nowo narodzonych gwiazd. 46 00:04:59,520 --> 00:05:04,520 Z kolei stare gromady kuliste powoli poruszają się wokół galaktyki. 47 00:05:09,520 --> 00:05:14,020 A Droga Mleczna to tylko jedna z niezliczonych galaktyk w rozległym Wszechświecie, 48 00:05:14,020 --> 00:05:19,520 który rozszerza się od momentu Wielkiego Wybuchu, prawie 14 mld lat temu. 49 00:05:27,520 --> 00:05:32,520 Przez minione 50 lat ESO pomagało odkrywać nasze miejsce we Wszechświecie. 50 00:05:32,520 --> 00:05:36,520 Patrząc w niebo odkrywaliśmy także nasze własne korzenie. 51 00:05:37,020 --> 00:05:43,020 Jesteśmy częścią wielkiej kosmicznej historii. Bez gwiazd nie byłoby nas tutaj. 52 00:05:46,520 --> 00:05:50,520 Wszechświat zaczął się od wodoru i helu, dwóch najlżejszych pierwiastków. 53 00:05:51,520 --> 00:05:56,520 Gwiazdy to piece termojądrowe zamieniające lżejsze pierwiastki w cięższe. 54 00:05:58,520 --> 00:06:02,520 A supernowe takie jak SN 1987A 55 00:06:02,520 --> 00:06:06,520 rozsiewają w kosmosie produkty tej gwiezdnej alchemii. 56 00:06:09,520 --> 00:06:13,520 Gdy uformował się Układ Słoneczny, około 4,6 mld lat temu, 57 00:06:13,520 --> 00:06:17,520 zawierał śladowe ilości cięższych pierwiastków. 58 00:06:17,520 --> 00:06:22,520 Metale i krzemiany, a także węgiel i tlen. 59 00:06:23,520 --> 00:06:28,520 Węgiel w naszych mięśniach, żelazo w naszej krwi i wapń w naszych kościach, 60 00:06:28,520 --> 00:06:31,520 wszystkie zostały wytworzone w poprzedniej generacji gwiazd. 61 00:06:31,520 --> 00:06:35,520 Ty i ja zostaliśmy dosłownie stworzeni w niebie. 62 00:06:36,520 --> 00:06:39,520 Ale odpowiedzi zawsze prowadzą do nowych pytań. 63 00:06:39,520 --> 00:06:43,520 Im więcej się uczymy, tym głębsze stają się tajemnice. 64 00:06:45,520 --> 00:06:49,520 Jakie są początki i końcowy los galaktyk? 65 00:06:53,520 --> 00:06:58,520 Czy gdzieś są inne układy słoneczne, czy istnieje tam życie? 66 00:07:05,520 --> 00:07:11,520 Co czai się w ciemnym sercu Drogi Mlecznej? 67 00:07:22,520 --> 00:07:26,520 Astronomowie zdecydowanie potrzebowali potężniejszych teleskopów. 68 00:07:26,520 --> 00:07:29,520 ESO dostarczyło im rewolucyjnych, nowych narzędzi.