1 00:00:03,000 --> 00:00:06,000 Αυτή είναι η αφήγηση μίας επικής περιπέτειας... 2 00:00:10,320 --> 00:00:15,320 Μία ιστορία για τη κοσμική περιέργεια, το θάρρος και την επιμονή... 3 00:00:19,000 --> 00:00:24,000 Η ιστορία του πώς η Ευρώπη πήγε στο Νότο για να εξερευνήσει τ’ άστρα. 4 00:01:13,000 --> 00:01:17,000 Πηγαίνοντας Νότια 5 00:01:18,000 --> 00:01:23,000 Καλωσήλθατε στο ESO, το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο. 6 00:01:24,999 --> 00:01:28,400 Πενήντα χρονών πια, αλλά πιο ζωντανό από ποτέ. 7 00:01:34,520 --> 00:01:37,520 Το ESO είναι η πύλη της Ευρώπης προς τ’ άστρα. 8 00:01:38,280 --> 00:01:41,280 Εδώ αστρονόμοι από δεκαπέντε χώρες 9 00:01:41,320 --> 00:01:44,240 ενώνουν τις δυνάμεις τους για να ανακαλύψουν τα μυστικά του Σύμπαντος. 10 00:01:44,960 --> 00:01:45,960 Πώς; 11 00:01:45,999 --> 00:01:49,400 Κατασκευάζοντας τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια στη Γη. 12 00:01:49,440 --> 00:01:51,840 Σχεδιάζοντας ευαίσθητες κάμερες και όργανα. 13 00:01:52,280 --> 00:01:54,280 Μελετώντας τους ουρανούς. 14 00:01:57,000 --> 00:02:00,000 Παρατηρούν αντικείμενα κοντινά και μακρινά, 15 00:02:00,000 --> 00:02:03,000 από κομήτες που διατρέχουν το Ηλιακό Σύστημα, 16 00:02:03,000 --> 00:02:06,560 ως μακρινούς γαλαξίες στα όρια του χώρου και του χρόνου, 17 00:02:06,600 --> 00:02:12,000 προσφέροντας μας νέες γνώσεις και μία ανεπανάληπτη ματιά στο Σύμπαν. 18 00:02:42,560 --> 00:02:45,840 Ένα Σύμπαν μυστηρίων και κρυμμένων μυστικών. 19 00:02:46,320 --> 00:02:48,080 Και εκθαμβωτικής ομορφιάς. 20 00:02:50,080 --> 00:02:52,080 Από τις μακρινές βουνοκορφές της Χιλής, 21 00:02:52,120 --> 00:02:54,880 οι Ευρωπαίοι αστρονόμοι στρέφουν το βλέμμα στα άστρα. 22 00:02:55,999 --> 00:02:57,160 Αλλά γιατί στη Χιλή; 23 00:02:57,160 --> 00:02:59,400 Τι έκανε τους αστρονόμους να πάνε στο Νότο; 24 00:03:02,560 --> 00:03:07,800 Η έδρα του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου βρίσκεται στο Γκάρχινγκ της Γερμανίας. 25 00:03:11,880 --> 00:03:16,000 Αλλά από την Ευρώπη είναι ορατό μόνο μέρος του ουρανού. 26 00:03:16,000 --> 00:03:19,080 Για να συμπληρωθεί η εικόνα, πρέπει να πάμε νότια. 27 00:03:27,880 --> 00:03:32,999 Για πολλούς αιώνες, οι χάρτες του νότιου ουρανού εμφάνιζαν εκτεταμένες κενές περιοχές – 28 00:03:33,000 --> 00:03:36,000 μία Terra Incognita των ουρανών. 29 00:03:37,200 --> 00:03:38,800 1595. 30 00:03:39,440 --> 00:03:43,320 Για πρώτη φορά, Ολλανδοί έμποροι σαλπάρουν για τις Ανατολικές Ινδίες. 31 00:03:49,880 --> 00:03:54,320 Τη νύχτα, οι πλοηγοί Πίτερ Κάιζερ και Φρίντρικ ντε Χάουτμαν 32 00:03:54,320 --> 00:03:59,400 μετρούσαν τη θέση περισσότερων από 130 άστρων στο νότιο ουρανό. 33 00:04:05,600 --> 00:04:10,600 Σύντομα, ουράνιες σφαίρες και χάρτες καταγράφουν δώδεκα νέους αστερισμούς, 34 00:04:10,640 --> 00:04:14,840 τους οποίους κανένας Ευρωπαίος δεν είχε δει μέχρι τότε. 35 00:04:16,280 --> 00:04:20,280 Οι Βρετανοί πρώτοι κατασκεύασαν ένα μόνιμο αστρονομικό σταθμό 36 00:04:20,280 --> 00:04:21,920 στο νότιο ημισφαίριο. 37 00:04:22,320 --> 00:04:27,320 Το Βασιλικό Αστεροσκοπείο στο ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας ιδρύθηκε το 1820. 38 00:04:28,640 --> 00:04:33,160 Όχι πολύ αργότερα, ο Τζον Χέρσελ ίδρυσε το ιδιωτικό του αστεροσκοπείο, 39 00:04:33,160 --> 00:04:36,040 κοντά στο διάσημο όρος Τέιμπλ της Νότιας Αφρικής. 40 00:04:37,999 --> 00:04:38,999 Τι θέα! 41 00:04:39,920 --> 00:04:44,920 Σκοτεινός ουρανός γεμάτος λαμπρά σμήνη και νέφη άστρων. 42 00:04:46,160 --> 00:04:49,999 Σύντομα, τα αστεροσκοπεία Χάρβαρντ, Γέιλ και Λάιντεν 43 00:04:50,000 --> 00:04:53,720 ακολούθησαν με τους δικούς τους νότιους σταθμούς. 44 00:04:53,760 --> 00:04:57,000 Αλλά η εξερεύνηση του νότιου ουρανού 45 00:04:57,000 --> 00:05:01,000 απαιτούσε ακόμη θάρρος, πάθος και επιμονή. 46 00:05:06,400 --> 00:05:08,600 Μέχρι πριν από πενήντα χρόνια 47 00:05:08,600 --> 00:05:12,240 σχεδόν όλα τα μεγάλα τηλεσκόπια βρίσκονταν βόρεια του ισημερινού. 48 00:05:13,040 --> 00:05:15,360 Γιατί λοιπόν είναι τόσο σημαντικός ο νότιος ουρανός; 49 00:05:17,680 --> 00:05:21,640 Πρωτίστως γιατί διέθετε αρκετές αχαρτογράφητες περιοχές. 50 00:05:22,120 --> 00:05:24,640 Απλά δε μπορείς να δεις όλο τον ουρανό από την Ευρώπη. 51 00:05:25,320 --> 00:05:29,320 Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το κέντρο του Γαλαξία μας. 52 00:05:29,880 --> 00:05:32,880 Είναι μετά βίας ορατό από το βόρειο ημισφαίριο, 53 00:05:32,920 --> 00:05:34,920 αλλά δεσπόζει στο νότιο ουρανό. 54 00:05:36,960 --> 00:05:38,960 Ύστερα είναι τα Νέφη του Μαγγελάνου – 55 00:05:38,999 --> 00:05:42,280 δύο μικροί γαλαξίες συνοδοί του Γαλαξία μας. 56 00:05:42,440 --> 00:05:47,360 Αόρατοι στο Βορρά, αλλά εξέχοντες νότια του ισημερινού. 57 00:05:48,440 --> 00:05:49,440 Και τέλος, 58 00:05:49,520 --> 00:05:53,840 οι Ευρωπαίοι αστρονόμοι δυσκολεύονταν από τη φωτορρύπανση και τις καιρικές συνθήκες. 59 00:05:53,880 --> 00:05:57,120 Πηγαίνοντας νότια θα έλυναν πολλά από τα προβλήματά τους. 60 00:06:00,080 --> 00:06:04,720 Ένα γραφικό θαλάσσιο ταξίδι στην Ολλανδία, Ιούνιος 1953 61 00:06:05,000 --> 00:06:07,600 Εδώ, πάνω στο Αισελμίερ, 62 00:06:07,600 --> 00:06:10,600 ο Γερμανο-αμερικάνος αστρονόμος Βάλτερ Μπάαντε 63 00:06:10,600 --> 00:06:13,000 και ο Ολλανδός αστρονόμος Γιαν Όορτ ανακοίνωσαν 64 00:06:13,000 --> 00:06:16,000 στους συναδέλφους τους το σχέδιό τους για ένα Ευρωπαϊκό Αστεροσκοπείο 65 00:06:16,000 --> 00:06:18,000 στο νότιο ημισφαίριο. 66 00:06:22,160 --> 00:06:26,720 Καμία μεμονωμένη Ευρωπαϊκή χώρα δε μπορούσε να συναγωνιστεί τις ΗΠΑ. 67 00:06:27,240 --> 00:06:29,240 Όλες μαζί όμως, ίσως μπορούσαν. 68 00:06:29,560 --> 00:06:34,560 Επτά μήνες αργότερα, δώδεκα αστρονόμοι από έξι χώρες συγκεντρώθηκαν εδώ 69 00:06:34,560 --> 00:06:37,080 στη μεγαλοπρεπή Αίθουσα Γερουσίας του Πανεπιστημίου της Λάιντεν. 70 00:06:37,960 --> 00:06:39,400 Υπέγραψαν μία δήλωση, 71 00:06:39,400 --> 00:06:45,000 εκφράζοντας την επιθυμία τους να ιδρύσουν ένα Ευρωπαϊκό αστεροσκοπείο στη Νότια Αφρική. 72 00:06:45,040 --> 00:06:48,000 Έτσι άνοιξε ο δρόμος για την ίδρυση του ESO. 73 00:06:48,760 --> 00:06:50,880 Αλλά για σταθείτε!... Νότια Αφρική; 74 00:06:52,520 --> 00:06:54,440 Ήταν λογικό βέβαια. 75 00:06:54,600 --> 00:07:00,000 Η Νότια Αφρική ήδη διέθετε το Αστεροσκοπείο Κέιπ, και από το 1909, 76 00:07:00,000 --> 00:07:03,000 το Αστεροσκοπείο Τρανσβάαλ στο Γιοχάνεσμπουργκ. 77 00:07:03,000 --> 00:07:07,600 Το Αστεροσκοπείο της Λάιντεν διέθετε ένα νότιο σταθμό στο Χαρτεμπεσπόορτ. 78 00:07:09,960 --> 00:07:11,960 Το 1955, 79 00:07:11,999 --> 00:07:17,520 αστρονόμοι ξεκίνησαν δοκιμές για να βρουν το βέλτιστο σημείο για ένα μεγάλο τηλεσκόπιο. 80 00:07:17,600 --> 00:07:24,000 Το Ζεεκοχάτ στο Γκρέιτ Καρού. Ή το Ταφελκόπιε, στο Μπλουμφοντέιν. 81 00:07:25,000 --> 00:07:27,640 Αλλά οι καιρικές συνθήκες δεν ήταν τόσο ευνοϊκές. 82 00:07:29,000 --> 00:07:34,720 Γύρω στο 1960, το ενδιαφέρον μετατοπίστηκε στο άγριο τοπίο της βόρειας Χιλής. 83 00:07:35,640 --> 00:07:38,999 Αμερικανοί αστρονόμοι σχεδίαζαν εδώ και 84 00:07:39,000 --> 00:07:41,600 το δικό τους αστεροσκοπείο του νότιου ημισφαιρίου. 85 00:07:41,600 --> 00:07:48,000 Δύσκολες έφιππες αποστολές ανακάλυψαν συνθήκες πολύ καλύτερες από της Νότιας Αφρικής. 86 00:07:48,040 --> 00:07:52,400 Το 1963, αποφασίστηκε η εγκατάσταση στη Χιλή. 87 00:07:53,000 --> 00:07:56,000 Έξι μήνες αργότερα, επελέγη το ύψωμα Λα Σίγια 88 00:07:56,000 --> 00:07:59,520 ως η μελλοντική θέση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. 89 00:07:59,800 --> 00:08:03,000 Το ESO δεν ήταν πλέον μακρινό όνειρο. 90 00:08:03,240 --> 00:08:10,280 Τελικά, πέντε Ευρωπαϊκές χώρες υπέγραψαν τη Συνθήκη του ESO στις 5 Οκτωβρίου 1962 — 91 00:08:10,840 --> 00:08:15,680 τα επίσημα γενέθλια του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. 92 00:08:15,720 --> 00:08:19,600 Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία και Σουηδία 93 00:08:19,600 --> 00:08:24,000 δεσμεύθηκαν από κοινού να εξερευνήσουν το νότιο ουρανό. 94 00:08:25,680 --> 00:08:29,680 Η περιοχή γύρω από το Λα Σίγια αγοράστηκε από τη Χιλιανή κυβέρνηση. 95 00:08:30,440 --> 00:08:32,720 Ένας δρόμος κατασκευάστηκε στη μέση του πουθενά. 96 00:08:33,880 --> 00:08:38,999 Το πρώτο τηλεσκόπιο του ESO πήρε μορφή, σε ένα χαλυβουργείο του Ρότερνταμ. 97 00:08:40,880 --> 00:08:43,600 Και το Δεκέμβριο του 1966, 98 00:08:43,640 --> 00:08:49,000 το Ευρωπαϊκό Νότιο Παρατηρητήριο άνοιξε το πρώτο μάτι του προς τον ουρανό. 99 00:08:49,000 --> 00:08:54,320 Η Ευρώπη ξεκίνησε ένα μεγαλειώδες ταξίδι κοσμικών ανακαλύψεων. 100 00:09:00,000 --> 00:09:05,000 Κοιτώντας Ψηλά 101 00:09:07,000 --> 00:09:14,640 Πριν από 167.000 χρόνια, ένα άστρο εξερράγη σε ένα μικρό γαλαξία σε τροχιά γύρω από το Γαλαξία μας. 102 00:09:17,720 --> 00:09:20,160 Τη στιγμή της μακρινής έκρηξης, 103 00:09:20,200 --> 00:09:24,440 ο Χόμο Σάπιενς μόλις είχε εμφανιστεί στην Αφρικανική σαβάνα. 104 00:09:26,720 --> 00:09:29,640 Κανείς όμως δε μπορούσε να αντιληφθεί αυτό το κοσμικό πυροτέχνημα, 105 00:09:29,760 --> 00:09:34,920 καθώς η φωτεινή έκρηξη είχε μόλις ξεκινήσει το μακρύ ταξίδι της προς τη Γη. 106 00:09:36,240 --> 00:09:41,280 Όταν το φως του υπερκαινοφανούς ολοκλήρωσε το 98% του ταξιδιού του, 107 00:09:41,360 --> 00:09:46,200 οι Έλληνες φιλόσοφοι είχαν μόλις αρχίσει να σκέπτονται για τη φύση του Σύμπαντος. 108 00:09:48,520 --> 00:09:50,840 Λίγο πριν το φως φτάσει στη Γη, 109 00:09:50,920 --> 00:09:56,400 ο Γαλιλαίος Γαλιλέι έστρεφε τα πρώτα τηλεσκόπιά του προς τον ουρανό. 110 00:09:59,800 --> 00:10:03,000 Και στις 24 Φεβρουαρίου 1987, 111 00:10:03,200 --> 00:10:07,280 όταν τα φωτόνια της έκρηξης επιτέλους περιέλουσαν τον πλανήτη μας, 112 00:10:07,360 --> 00:10:12,200 οι αστρονόμοι ήταν έτοιμοι να παρατηρήσουν λεπτομερώς τον υπερκαινοφανή. 113 00:10:13,760 --> 00:10:15,760 Ο Υπερκαινοφανής (σουπερνόβα) 1987A 114 00:10:15,800 --> 00:10:17,920 εμφανίστηκε στο νότιο ουρανό - 115 00:10:17,999 --> 00:10:20,999 μη παρατηρήσιμος από την Ευρώπη ή τις ΗΠΑ. 116 00:10:21,000 --> 00:10:25,560 Όμως το ESO είχε ήδη εγκαταστήσει τα πρώτα μεγάλα τηλεσκόπιά του στη Χιλή, 117 00:10:25,560 --> 00:10:30,000 παρέχοντας στους αστρονόμους θέση στη πρώτη σειρά του κοσμικού θεάματος. 118 00:10:32,560 --> 00:10:35,440 Το τηλεσκόπιο αποτελεί βέβαια το βασικό εργαλείο 119 00:10:35,480 --> 00:10:39,600 που μας επιτρέπει να αποκαλύψουμε τα μυστικά του Σύμπαντος. 120 00:10:40,400 --> 00:10:44,800 Τα τηλεσκόπια συλλέγουν πολύ περισσότερο φως από το ανθρώπινο μάτι, 121 00:10:44,840 --> 00:10:49,480 και έτσι αποκαλύπτουν αμυδρότερα άστρα και βλέπουμε βαθύτερα μέσα στο Σύμπαν. 122 00:10:51,480 --> 00:10:55,920 Όπως οι μεγεθυντικοί φακοί, εμφανίζουν και περισσότερες λεπτομέρειες. 123 00:10:57,680 --> 00:11:01,720 Και όταν εξοπλιστούν με ευαίσθητες κάμερες και φασματογράφους, 124 00:11:01,760 --> 00:11:07,000 μας παρέχουν πληθώρα πληροφοριών για πλανήτες, άστρα και γαλαξίες. 125 00:11:14,360 --> 00:11:18,120 Τα πρώτα τηλεσκόπια του ESO στη Λα Σίγια ήταν ετερόκλητα. 126 00:11:18,160 --> 00:11:21,160 Ποίκιλλαν από μικρά όργανα της κάθε χώρας μέλους 127 00:11:21,200 --> 00:11:24,040 ως μεγάλους αστρογράφους και κάμερες ευρέως πεδίου. 128 00:11:34,200 --> 00:11:38,360 Το 2,2 μέτρων τηλεσκόπιο - περίπου 30 χρόνων σήμερα - 129 00:11:38,400 --> 00:11:41,880 μας δίνει ακόμη μερικές από τις πιο εντυπωσιακές απεικονίσεις του Σύμπαντος. 130 00:12:22,720 --> 00:12:25,160 Στο ψηλότερο σημείο του υψώματος Λα Σίγια 131 00:12:25,160 --> 00:12:30,800 βρίσκεται το μεγαλύτερο επίτευγμα των πρώτων χρόνων του ESO - το τηλεσκόπιο των 3,6 μέτρων. 132 00:12:31,160 --> 00:12:35,480 35 ετών πια, βρίσκεται σε μία νέα περίοδο της ζωής του ως κυνηγός πλανητών. 133 00:12:37,000 --> 00:12:42,640 Επίσης, Σουηδοί αστρονόμοι κατασκεύασαν έναν δίσκο διαμέτρου 15 μέτρων 134 00:12:42,680 --> 00:12:46,120 για να μελετήσουν τα μικροκύματα από ψυχρά κοσμικά νέφη. 135 00:12:47,280 --> 00:12:52,600 Όλα μαζί, αυτά τα τηλεσκόπια βοήθησαν να ανακαλύψουμε το Σύμπαν στο οποίο ζούμε. 136 00:13:06,840 --> 00:13:10,840 Η Γη είναι ένας μόνο από τους οκτώ πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος. 137 00:13:16,160 --> 00:13:19,200 Από το μικρό Ερμή ως το γιγαντιαίο Δία, 138 00:13:19,240 --> 00:13:24,960 αυτές οι βραχώδεις σφαίρες και οι αέριες μπάλες είναι τα υπολείμματα του σχηματισμού του Ήλιου μας. 139 00:13:30,360 --> 00:13:35,360 Ο Ήλιος με τη σειρά του, είναι ένα μέσο άστρο στο Γαλαξία μας. 140 00:13:36,800 --> 00:13:42,080 Μία αχτίδα φωτός ανάμεσα στα εκατοντάδες δισεκατομμύρια παρόμοια άστρα - 141 00:13:42,160 --> 00:13:46,640 αλλά και διογκωμένους ερυθρούς γίγαντες, συρρικνωμένους λευκούς νάνους, 142 00:13:46,800 --> 00:13:49,720 και ταχύτατα περιστρεφόμενους αστέρες νετρονίων. 143 00:13:50,920 --> 00:13:55,840 Στους σπειροειδείς βραχίονες του Γαλαξία μας βρίσκονται διάσπαρτα λαμπρά νέφη, 144 00:13:56,000 --> 00:13:59,040 που φιλοξενούν λαμπρά σμήνη νεογέννητων άστρων, 145 00:13:59,240 --> 00:14:03,640 ενώ τα παλιά σφαιρικά σμήνη περιδιαβαίνουν το Γαλαξία. 146 00:14:08,560 --> 00:14:13,400 Και ο Γαλαξίας μας είναι ένας από τους αναρίθμητους γαλαξίες στο αχανές Σύμπαν, 147 00:14:13,400 --> 00:14:18,920 το οποίο διαστέλλεται από τη Μεγάλη Έκρηξη, πριν από περίπου 14 δις χρόνια. 148 00:14:26,440 --> 00:14:31,560 Τα τελευταία πενήντα χρόνια, το ESO βοήθησε να βρούμε τη θέση μας στο Σύμπαν. 149 00:14:31,760 --> 00:14:36,000 Κοιτάζοντας ψηλά, ανακαλύψαμε επίσης τις καταβολές μας. 150 00:14:36,240 --> 00:14:41,999 Είμαστε μέρος της μεγάλης κοσμικής ιστορίας. Χωρίς άστρα, δε θα ήμασταν εδώ. 151 00:14:45,320 --> 00:14:50,320 Το Σύμπαν ξεκίνησε με υδρογόνο και ήλιο, τα δύο ελαφρύτερα χημικά στοιχεία. 152 00:14:50,400 --> 00:14:55,720 Τα άστρα, σαν πυρηνικοί φούρνοι, μετατρέπουν τα ελαφρύτερα σε βαρύτερα στοιχεία. 153 00:14:58,040 --> 00:15:01,560 Και υπερκαινοφανείς όπως ο 1987A 154 00:15:01,600 --> 00:15:05,680 διασπείρουν στο Σύμπαν τα προϊόντα αυτής της αστρικής αλχημείας. 155 00:15:08,440 --> 00:15:13,240 Όταν το Ηλιακό Σύστημα δημιουργήθηκε, πριν από περίπου 4,6 δις χρόνια, 156 00:15:13,440 --> 00:15:16,960 περιείχε μικρές ποσότητες τέτοιων βαρύτερων στοιχείων. 157 00:15:17,080 --> 00:15:21,400 Μέταλλα και πυριτικά άλατα, αλλά και άνθρακα και οξυγόνο. 158 00:15:22,600 --> 00:15:27,600 Ο άνθρακας στους μύες μας, το σίδηρο στο αίμα μας και το ασβέστιο στα οστά μας, 159 00:15:27,600 --> 00:15:31,240 όλα σχηματίστηκαν σε μία νεότερη γενιά άστρων. 160 00:15:31,280 --> 00:15:34,000 Εσείς και εγώ είμαστε κυριολεκτικά φτιαγμένοι στον ουρανό. 161 00:15:35,440 --> 00:15:38,800 Αλλά οι απαντήσεις πάντα οδηγούν σε νέα ερωτήματα. 162 00:15:39,080 --> 00:15:42,640 Όσο περισσότερα μαθαίνουμε, τόσο βαθαίνουν τα μυστήρια. 163 00:15:45,040 --> 00:15:48,560 Ποιά είναι η προέλευση και η κατάληξη των γαλαξιών; 164 00:15:52,560 --> 00:15:57,560 Υπάρχουν άλλα αστρικά συστήματα εκεί έξω και υπάρχει ζωή σε εξωγήινους κόσμους; 165 00:16:05,080 --> 00:16:10,480 Και τι κρύβεται στη σκοτεινή καρδιά του Γαλαξία μας; 166 00:16:21,240 --> 00:16:25,000 Είναι φανερό ότι οι αστρονόμοι χρειάζονταν πιο ισχυρά τηλεσκόπια. 167 00:16:25,000 --> 00:16:28,720 Και το ESO τους παρείχε νέα επαναστατικά εργαλεία. 168 00:16:39,880 --> 00:16:44,440 Παρατηρώντας με Ευκρίνεια 169 00:16:45,800 --> 00:16:49,360 Όσο μεγαλύτερο τόσο καλύτερο - τουλάχιστον όσον αφορά τα κάτοπτρα των τηλεσκοπίων. 170 00:16:49,360 --> 00:16:54,440 Όμως τα μεγαλύτερα κάτοπτρα πρέπει να είναι παχιά, ώστε να μη παραμορφώνονται από το ίδιο τους το βάρος. 171 00:16:55,120 --> 00:16:59,400 Και τα πολύ μεγάλα κάτοπτρα παραμορφώνονται πάντα, όσο παχιά και βαριά κι αν είναι. 172 00:17:00,480 --> 00:17:07,160 Η λύση; Λεπτά και ελαφρά κάτοπτρα - και ένα μαγικό κόλπο που λέγεται ενεργά οπτικά. 173 00:17:08,120 --> 00:17:11,360 Το ESO υπήρξε πρωτοπόρο αυτής της τεχνολογίας τη δεκαετία του '80, 174 00:17:11,440 --> 00:17:13,840 με το Τηλεσκόπιο Νέας Τεχνολογίας (New Technology Telescope). 175 00:17:15,240 --> 00:17:17,480 Αυτή είναι η αιχμή της τεχνολογίας. 176 00:17:17,480 --> 00:17:23,560 Τα κάτοπτρα του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου (VLT) έχουν διάμετρο 8,2 μέτρων... 177 00:17:23,560 --> 00:17:26,280 ...αλλά πάχος μόλις 20 εκατοστών. 178 00:17:27,120 --> 00:17:28,120 Και ιδού η μαγεία: 179 00:17:28,760 --> 00:17:31,120 ένα σύστημα υποστήριξης ελεγχόμενο από υπολογιστή εξασφαλίζει 180 00:17:31,120 --> 00:17:36,880 ότι το κάτοπτρο διατηρεί πάντα το επιθυμητό σχήμα, με ακρίβεια νανόμετρου. 181 00:17:53,200 --> 00:17:56,960 Το VLT αποτελεί τη ναυαρχίδα των τηλεσκοπίων του ESO. 182 00:17:57,120 --> 00:18:03,600 Τέσσερα ίδια τηλεσκόπια, ενώνουν τις δυνάμεις τους στη κορυφή του υψώματος Παρανάλ, στη βόρεια Χιλή. 183 00:18:03,640 --> 00:18:05,840 Κατασκευασμένα στο τέλος της δεκαετίας του '90, 184 00:18:05,840 --> 00:18:10,520 έθεσαν στη διάθεση των αστρονόμων τη πιο προηγμένη τεχνολογία. 185 00:18:15,240 --> 00:18:20,720 Στη μέση της Ερήμου Ατακάμα, το ESO δημιούργησε τον παράδεισο των αστρονόμων. 186 00:18:36,040 --> 00:18:38,360 Οι επιστήμονες μένουν στη Λα Ρεσιντένσια, 187 00:18:38,360 --> 00:18:41,760 ένα ξενώνα, μερικώς θαμμένο κάτω από τη σκόνη και τις πέτρες 188 00:18:41,800 --> 00:18:44,160 ενός από τα ξηρότερα μέρη του πλανήτη. 189 00:18:44,640 --> 00:18:50,720 Όμως μέσα βρίσκονται καταπράσινοι φοίνικες, μία πισίνα και ... υπέροχα γλυκά της Χιλής. 190 00:18:53,640 --> 00:18:54,520 Φυσικά, 191 00:18:54,560 --> 00:18:58,800 το πλεονέκτημα του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου δεν είναι η πισίνα, 192 00:18:59,000 --> 00:19:02,560 αλλά η μοναδική θέα του προς το Σύμπαν. 193 00:19:07,400 --> 00:19:11,480 Χωρίς λεπτά κάτοπτρα και ενεργά οπτικά, το VLT δε θα μπορούσε ποτέ να πραγματοποιηθεί. 194 00:19:12,000 --> 00:19:13,080 Όμως υπάρχουν και άλλα θέματα. 195 00:19:13,080 --> 00:19:18,320 Τα άστρα εμφανίζονται θολά, ακόμη και όταν παρατηρούνται με τα καλύτερα τηλεσκόπια. 196 00:19:18,320 --> 00:19:22,360 Γιατί; Η Γήινη ατμόσφαιρα παραμορφώνει τις εικόνες. 197 00:19:26,920 --> 00:19:31,200 Και ιδού το δεύτερο μαγικό κόλπο: προσαρμοζόμενα οπτικά. 198 00:19:32,880 --> 00:19:39,200 Στο Παρανάλ, ακτίνες λέιζερ δημιουργούν τεχνητά άστρα στο νυχτερινό ουρανό. 199 00:19:39,200 --> 00:19:43,720 Ειδικοί αισθητήρες χρησιμοποιούν αυτά τ' άστρα για να μετρήσουν την ατμοσφαιρική διαταραχή. 200 00:19:43,840 --> 00:19:46,080 Και εκατοντάδες φορές το δευτερόλεπτο, 201 00:19:46,160 --> 00:19:50,200 η εικόνα διορθώνεται με ελεγχόμενα από υπολογιστή μεταβλητά κάτοπτρα. 202 00:19:52,240 --> 00:19:57,480 Και το αποτέλεσμα; Σαν να μην υπάρχει καθόλου ατμοσφαιρική διαταραχή. 203 00:19:57,840 --> 00:19:59,200 Απλά κοιτάξτε τη διαφορά! 204 00:20:06,240 --> 00:20:09,680 Ο Γαλαξίας μας είναι ένας γιγάντιος σπειροειδής γαλαξίας. 205 00:20:09,680 --> 00:20:14,440 Και στο κέντρο του - 27.000 έτη φωτός μακριά - 206 00:20:14,440 --> 00:20:19,400 βρίσκεται ένα μυστήριο που ξετυλίχθηκε με τη βοήθεια του VLT του ESO. 207 00:20:21,640 --> 00:20:25,560 Τεράστια νέφη σκόνης εμποδίζουν να δούμε το κέντρο του Γαλαξία μας. 208 00:20:25,640 --> 00:20:29,520 Όμως ευαίσθητες υπέρυθρες κάμερες μπορούν να διαπεράσουν τη σκόνη 209 00:20:29,600 --> 00:20:31,880 και να αποκαλύψουν τι υπάρχει πίσω της. 210 00:20:37,640 --> 00:20:43,080 Με τη βοήθεια των προσαρμοζόμενων οπτικών αποκαλύφθηκαν δεκάδες κόκκινοι γίγαντες. 211 00:20:43,640 --> 00:20:47,520 Και στη πάροδο του χρόνου φαίνονται να κινούνται! 212 00:20:47,640 --> 00:20:52,320 Περιφέρονται γύρω από ένα αόρατο αντικείμενο στο κέντρο του Γαλαξία μας. 213 00:20:53,760 --> 00:20:59,440 Κρίνοντας από τη κίνηση των άστρων, το αόρατο αντικείμενο πρέπει να έχει τεράστια μάζα. 214 00:21:00,200 --> 00:21:06,800 Μία τερατώδης μελανή οπή, με μάζα περίπου 4,3 εκατομμύρια φορές αυτή του Ήλιου μας. 215 00:21:07,520 --> 00:21:11,600 Οι αστρονόμοι έχουν παρατηρήσει επίσης ενεργητικές εκλάμψεις από νέφη αερίου 216 00:21:11,600 --> 00:21:13,640 τα οποία πέφτουν μέσα στη μελανή οπή. 217 00:21:13,800 --> 00:21:18,160 Όλα αποκαλύφθηκαν από τη φοβερή ισχύ των προσαρμοζόμενων οπτικών. 218 00:21:20,120 --> 00:21:25,160 Έτσι τα λεπτά κάτοπτρα και τα ενεργά οπτικά στοιχεία έκαναν δυνατή τη κατασκευή γιγαντιαίων τηλεσκοπίων. 219 00:21:25,200 --> 00:21:28,680 Και τα προσαρμοζόμενα οπτικά διόρθωσαν την ατμοσφαιρική διαταραχή, 220 00:21:28,680 --> 00:21:31,200 παρέχοντάς μας εξαιρετικά ευκρινείς εικόνες. 221 00:21:32,000 --> 00:21:34,640 Δεν τελειώσαμε όμως με τα μαγικά μας κόλπα. 222 00:21:34,680 --> 00:21:38,240 Υπάρχει και ένα τρίτο. Και καλείται συμβολομετρία. 223 00:21:40,680 --> 00:21:44,360 Το VLT αποτελείται από τέσσερα τηλεσκόπια. 224 00:21:44,360 --> 00:21:49,960 Μαζί, μπορούν να λειτουργήσουν σαν ένα εικονικό τηλεσκόπιο διαμέτρου 130 μέτρων. 225 00:21:52,520 --> 00:21:57,560 Το φως που συλλέγεται από κάθε τηλεσκόπιο διοχετεύεται μέσα από κανάλια κενού 226 00:21:57,560 --> 00:22:00,800 και συντίθεται σε ένα υπόγειο εργαστήριο. 227 00:22:03,000 --> 00:22:09,000 Εδώ, τα φωτεινά κύματα συνδυάζονται χρησιμοποιώντας μετρονομία λέιζερ και περίπλοκες γραμμές καθυστέρησης. 228 00:22:13,960 --> 00:22:19,240 Το τελικό αποτέλεσμα είναι η δυνατότητα συλλογής φωτός τεσσάρων κατόπτρων 8.2 μέτρων, 229 00:22:19,280 --> 00:22:25,440 και η ισχύς ενός εικονικού τηλεσκοπίου μεγέθους ανάλογου με πενήντα γήπεδα τένις. 230 00:22:28,040 --> 00:22:32,080 Τέσσερα βοηθητικά τηλεσκόπια προσθέτουν επιπλέον ευελιξία στο δίκτυο. 231 00:22:32,120 --> 00:22:35,840 Φαίνονται μικρά συγκρινόμενα με τους τέσσερις γίγαντες. 232 00:22:35,960 --> 00:22:40,400 Όμως διαθέτουν κάτοπτρα διαμέτρου 1,8 μέτρων. 233 00:22:40,800 --> 00:22:45,360 Διάμετρο μεγαλύτερη από αυτή του μεγαλύτερου επίγειου τηλεσκοπίου πριν από εκατό χρόνια! 234 00:22:47,040 --> 00:22:50,360 Η οπτική συμβολομετρία μοιάζει με θαύμα. 235 00:22:50,640 --> 00:22:54,400 Μαγεία του αστρικού φωτός που συμβαίνει στην έρημο. 236 00:22:54,960 --> 00:22:58,160 Και τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. 237 00:22:59,920 --> 00:23:05,120 Το Συμβολόμετρο του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου διαθέτει πενήντα φορές μεγαλύτερη ευκρίνεια 238 00:23:05,160 --> 00:23:07,160 από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Χαμπλ. 239 00:23:09,640 --> 00:23:14,440 Για παράδειγμα, μας έδωσε μία κοντινή άποψη ενός κανιβαλιστικού διπλού άστρου. 240 00:23:15,960 --> 00:23:19,320 Το ένα άστρο κλέβει ύλη από το συνοδό του. 241 00:23:23,480 --> 00:23:28,240 Ακανόνιστες συγκεντρώσεις αστρικής σκόνης έχουν εντοπιστεί γύρω από το Μπετελγκέζ - 242 00:23:28,240 --> 00:23:32,200 ένα άστρο γίγαντα έτοιμο να γίνει υπερκαινοφανές. 243 00:23:34,560 --> 00:23:40,360 Και στους δίσκους σκόνης γύρω από νεογέννητα άστρα, οι αστρονόμοι έχουν βρει ... 244 00:23:40,480 --> 00:23:44,280 ... τις πρώτες ύλες για μελλοντικούς πλανήτες όπως η Γη. 245 00:23:44,760 --> 00:23:50,400 Το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο είναι το πιο ευκρινές μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό. 246 00:23:51,200 --> 00:23:54,880 Όμως οι αστρονόμοι έχουν και άλλους τρόπους να διευρύνουν τους ορίζοντές τους 247 00:23:54,880 --> 00:23:57,320 και να επεκτείνουν τις παρατηρήσεις τους. 248 00:23:57,320 --> 00:23:59,999 Στο Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο, 249 00:24:00,000 --> 00:24:05,400 έμαθαν να κοιτούν το Σύμπαν με ένα τελείως διαφορετικό είδος φωτός. 250 00:24:11,920 --> 00:24:18,720 Αλλάζοντας Οπτική 251 00:24:24,400 --> 00:24:25,720 Υπέροχη μουσική, έτσι; 252 00:24:26,880 --> 00:24:29,640 Αλλά αν είχατε πρόβλημα ακοής; 253 00:24:29,640 --> 00:24:32,720 Αν δε μπορούσατε να ακούσετε τις χαμηλές συχνότητες; 254 00:24:34,080 --> 00:24:35,880 Ή τις υψηλές συχνότητες; 255 00:24:37,640 --> 00:24:40,320 Οι αστρονόμοι βρίσκονταν σε μία παρόμοια κατάσταση. 256 00:24:41,080 --> 00:24:46,400 Το ανθρώπινο μάτι είναι ευαίσθητο σε μικρό μόνο μέρος της συνολικής ακτινοβολίας του Σύμπαντος. 257 00:24:46,400 --> 00:24:50,400 Δε μπορεί να δει φως με μήκη κύματος μικρότερα του ιώδους, 258 00:24:50,400 --> 00:24:52,480 ή μεγαλύτερο του ερυθρού. 259 00:24:53,160 --> 00:24:56,320 Απλά δε μπορούμε να αντιληφθούμε ολόκληρη τη κοσμική συμφωνία. 260 00:24:58,160 --> 00:25:03,880 Η υπέρυθρη, ή θερμική ακτινοβολία ανακαλύφθηκε από τον Ουίλιαμ Χέρσελ, το 1800. 261 00:25:07,480 --> 00:25:10,560 Σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, δε μπορείτε να με δείτε. 262 00:25:11,720 --> 00:25:15,960 Αλλά αν φορέσετε γυαλιά υπερύθρων, θα "δείτε" τη θερμότητα του σώματός μου. 263 00:25:18,760 --> 00:25:25,160 Έτσι, τα υπέρυθρα τηλεσκόπια αποκαλύπτουν κοσμικά αντικείμενα πολύ ψυχρά για να εκπέμψουν ορατό φως, 264 00:25:25,160 --> 00:25:29,800 όπως σκοτεινά νέφη αερίου και σκόνης όπου γεννιούνται άστρα και πλανήτες. 265 00:25:38,880 --> 00:25:39,880 Για δεκαετίες, 266 00:25:39,920 --> 00:25:42,640 οι αστρονόμοι του ESO επιθυμούσαν να εξερευνήσουν το Σύμπαν 267 00:25:42,640 --> 00:25:44,560 στα υπέρυθρα μήκη κύματος. 268 00:25:45,120 --> 00:25:48,240 Όμως τα πρώτα όργανα ήταν μικρά και άρα ανεπαρκή. 269 00:25:48,600 --> 00:25:52,000 Μας έδιναν μία θολή εικόνα του υπέρυθρου ουρανού. 270 00:25:54,160 --> 00:25:58,120 Οι σύγχρονες υπέρυθρες κάμερες είναι τεράστιες και πανίσχυρες. 271 00:25:58,720 --> 00:26:02,800 Ψύχονται σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες για να αυξηθεί η ευαισθησία τους. 272 00:26:04,400 --> 00:26:09,240 Και το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο του ESO έχει σχεδιαστεί για να τις αξιοποιήσει. 273 00:26:14,080 --> 00:26:20,960 Μάλιστα, ορισμένες τεχνικές, όπως η συμβολομετρία, εφαρμόζονται μόνο στο υπέρυθρο. 274 00:26:23,120 --> 00:26:27,560 Επεκτείναμε την οπτική μας, για να αποκαλύψουμε το Σύμπαν με νέο φως. 275 00:26:31,040 --> 00:26:37,440 Αυτός ο σκοτεινός θρόμβος είναι ένα νέφος κοσμικής σκόνης. Καλύπτει τα άστρα πίσω του. 276 00:26:37,480 --> 00:26:41,960 Αλλά στο υπέρυθρο, μπορούμε να δούμε πίσω από τη σκόνη. 277 00:26:43,840 --> 00:26:47,600 Και ιδού το Νεφέλωμα του Ωρίωνα, ένα αστρικό μαιευτήριο. 278 00:26:47,640 --> 00:26:52,480 Τα περισσότερα από τα νεογέννητα άστρα κρύβονται από νέφη σκόνης. 279 00:26:52,480 --> 00:26:58,160 Το υπέρυθρο μας βοηθά, αποκαλύπτοντάς μας τα άστρα τη στιγμή της δημιουργίας τους! 280 00:27:09,080 --> 00:27:13,160 Στο τέλος της ζωής τους, τ' άστρα εκτινάσσουν φυσαλίδες αερίου. 281 00:27:13,160 --> 00:27:16,880 Κοσμικά αξιοθέατα στα ορατά μήκη κύματος 282 00:27:16,880 --> 00:27:21,000 - όμως οι υπέρυθρες εικόνες αναδεικνύουν περισσότερες λεπτομέρειες. 283 00:27:23,280 --> 00:27:25,600 Ας μη ξεχνάμε τα άστρα και νέφη σκόνης 284 00:27:25,600 --> 00:27:30,680 που παγιδεύονται από τη γιγάντια μελανή οπή στο κέντρο του Γαλαξία μας. 285 00:27:30,720 --> 00:27:34,400 Χωρίς υπέρυθρες κάμερες δε θα μπορούσαμε ποτέ να τα δούμε. 286 00:27:36,360 --> 00:27:37,720 Σε άλλους γαλαξίες, 287 00:27:37,720 --> 00:27:42,880 μελέτες στο υπέρυθρο αποκαλύπτουν τη πραγματική κατανομή άστρων όπως ο Ήλιος μας. 288 00:27:45,920 --> 00:27:49,920 Οι πιο απόμακροι γαλαξίες μπορούν να μελετηθούν μόνο στο υπέρυθρο. 289 00:27:49,920 --> 00:27:52,640 Το φως τους έχει μετατοπιστεί σε αυτά τα μήκη κύματος 290 00:27:52,640 --> 00:27:54,880 λόγω της διαστολής του Σύμπαντος. 291 00:27:57,200 --> 00:28:01,640 Κοντά στο Παρανάλ πάνω σε μια μικρή βουνοκορφή βρίσκεται ένα απομονωμένο κτήριο. 292 00:28:02,160 --> 00:28:05,880 Μέσα σε αυτό βρίσκεται το 4,1 μέτρων τηλεσκόπιο VISTA. 293 00:28:06,280 --> 00:28:09,960 Κατασκευάστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, το δέκατο μέλος του ESO. 294 00:28:17,120 --> 00:28:20,640 Για τώρα, το VISTA παρατηρεί μόνο στο υπέρυθρο. 295 00:28:20,640 --> 00:28:25,400 Χρησιμοποιεί μια γιγάντια κάμερα, με βάρος όσο ένα φορτηγό. 296 00:28:25,400 --> 00:28:31,960 Και πράγματι το VISTA προσφέρει ανεπανάληπτες εικόνες του υπέρυθρου Σύμπαντος. 297 00:28:33,320 --> 00:28:37,080 Το ESO κάνει οπτική αστρονομία από τη δημιουργία του, πριν από πενήντα χρόνια. 298 00:28:40,080 --> 00:28:43,240 Και υπεριώδη αστρονομία για περίπου τριάντα χρόνια. 299 00:28:48,480 --> 00:28:51,480 Όμως υπάρχουν και άλλοι συντελεστές της κοσμικής συμφωνίας. 300 00:28:53,160 --> 00:28:57,640 Πέντε χιλιάδες μέτρα πάνω από τη θάλασσα, ψηλά στις Χιλιανές Άνδεις, 301 00:28:57,640 --> 00:28:59,800 βρίσκεται το υψίπεδο Τσαχναντόρ. 302 00:29:01,040 --> 00:29:04,160 Η Αστρονομία δε θα μπορούσε να πάει ψηλότερα. 303 00:29:07,320 --> 00:29:10,160 Το Τσαχναντόρ φιλοξενεί το ALMA 304 00:29:11,200 --> 00:29:14,640 - τη Μεγάλη Συστοιχία Χιλιοστομετρικών/υποχιλιοστομετρικών παρατηρήσεων της Ατακάμα. 305 00:29:15,720 --> 00:29:17,560 Το ALMA βρίσκεται ακόμα υπό κατασκευή. 306 00:29:17,600 --> 00:29:21,400 Σε ένα τόπο τόσο εχθρικό, ώστε είναι δύσκολο ακόμη και να αναπνεύσεις! 307 00:29:24,360 --> 00:29:27,560 Με μόλις δέκα από τις 66 κεραίες εγκατεστημένες, 308 00:29:27,560 --> 00:29:32,080 το ALMA ξεκίνησε τις παρατηρήσεις του το φθινόπωρο του 2011. 309 00:29:36,200 --> 00:29:42,600 Χιλιοστομετρικά κύματα από το διάστημα. Για να τα παρατηρήσεις πρέπει να είσαι ψηλά και σε ξηρό μέρος. 310 00:29:42,640 --> 00:29:47,240 Το Τσαχναντόρ είναι ένα από τα καλύτερα μέρη του κόσμου γι αυτό. 311 00:29:51,840 --> 00:29:57,440 Νέφη ψυχρού αερίου και σκοτεινή σκόνη γίνονται ορατά σε ένα ζεύγος συγκρουόμενων γαλαξιών. 312 00:29:58,040 --> 00:30:02,880 Εδώ δε γεννιούνται τα άστρα, όμως εδώ συλλαμβάνονται. 313 00:30:05,880 --> 00:30:09,560 Και αυτοί οι σπειροειδείς κυματισμοί που εκρέουν από ένα άστρο που πεθαίνει 314 00:30:09,560 --> 00:30:12,640 — ίσως οφείλονται σε ένα πλανήτη σε τροχιά γύρω του; 315 00:30:17,040 --> 00:30:18,880 Αλλάζοντας το τρόπο που κοιτάμε, 316 00:30:18,880 --> 00:30:23,080 πλησιάζουμε περισσότερο στις καταβολές των πλανητών, των άστρων και των γαλαξιών. 317 00:30:23,560 --> 00:30:26,880 Την ολοκληρωμένη Κοσμική Συμφωνία. 318 00:30:37,999 --> 00:30:42,640 Επικοινωνώντας 319 00:30:44,640 --> 00:30:47,720 Ο Στεφάν Γκιζάρ λατρεύει τ' άστρα. 320 00:30:48,800 --> 00:30:51,240 Για αυτό αγαπάει και τη βόρεια Χιλή. 321 00:30:52,280 --> 00:30:56,560 Εδώ, η θέα στο Σύμπαν είναι από τις καλύτερες στο κόσμο. 322 00:30:58,080 --> 00:31:01,280 Και για αυτό λατρεύει και το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο 323 00:31:01,320 --> 00:31:03,640 - το μάτι της Ευρώπης στον ουρανό. 324 00:31:04,760 --> 00:31:08,320 Ο Στεφάν είναι βραβευμένος Γάλλος φωτογράφος και συγγραφέας. 325 00:31:10,240 --> 00:31:14,080 Είναι επίσης ένας Φωτογράφος Πρεσβευτής του ESO. 326 00:31:18,760 --> 00:31:23,880 Συλλαμβάνει σε εκπληκτικές φωτογραφίες τη μοναξιά της ερήμου Ατακάμα, 327 00:31:23,880 --> 00:31:26,920 τη τεχνολογική τελειότητα των γιγάντιων τηλεσκοπίων, 328 00:31:26,960 --> 00:31:30,640 και το μεγαλείο του νυχτερινού ουρανού. 329 00:31:38,440 --> 00:31:42,280 Όπως και οι άλλοι Φωτογράφοι Πρεσβευτές από όλο το κόσμο, 330 00:31:42,320 --> 00:31:45,640 ο Στεφάν διαδίδει το μήνυμα του ESO. 331 00:31:47,160 --> 00:31:51,240 Ένα μήνυμα περιέργειας, θαυμασμού και έμπνευσης, 332 00:31:51,240 --> 00:31:54,720 που διαδίδεται μέσω της συνεργασίας και της επικοινωνίας. 333 00:31:57,800 --> 00:32:01,360 Η συνεργασία αποτελούσε πάντα τη βάση της επιτυχίας του ESO. 334 00:32:01,560 --> 00:32:02,560 Πενήντα χρόνια πριν, 335 00:32:02,720 --> 00:32:04,240 το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο 336 00:32:04,280 --> 00:32:07,160 ξεκινούσε με πέντε μόνο ιδρυτικά κράτη μέλη: 337 00:32:07,160 --> 00:32:11,240 το Βέλγιο, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ολλανδία και τη Σουηδία.. 338 00:32:11,640 --> 00:32:14,080 Σύντομα ακολούθησαν και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. 339 00:32:14,400 --> 00:32:20,560 Η Δανία το 1967. Η Ιταλία και η Ελβετία το 1982. Η Πορτογαλία το 2001. 340 00:32:20,560 --> 00:32:22,720 Το Ηνωμένο Βασίλειο το 2002. 341 00:32:23,600 --> 00:32:28,080 Τη τελευταία δεκαετία, Φινλανδία, Ισπανία, Τσεχία και Αυστρία 342 00:32:28,080 --> 00:32:31,480 εντάχθηκαν στο μεγαλύτερο οργανισμό αστρονομίας της Ευρώπης. 343 00:32:32,480 --> 00:32:36,200 Πρόσφατα, η Βραζιλία έγινε το 15ο κράτος μέλος, 344 00:32:36,240 --> 00:32:39,080 και η πρώτη μη ευρωπαϊκή χώρα που συμμετέχει. 345 00:32:39,480 --> 00:32:41,320 Ποιός γνωρίζει τι μας επιφυλλάσει το μέλλον; 346 00:32:42,280 --> 00:32:47,120 Μαζί, τα Κράτη Μέλη πραγματοποιούν τη βέλτιστη αστρονομική έρευνα 347 00:32:47,160 --> 00:32:49,640 στα μεγαλύτερα παρατηρητήρια του κόσμου. 348 00:32:55,040 --> 00:32:57,200 Είναι επωφελές και για τις οικονομίες τους. 349 00:32:58,040 --> 00:33:02,640 Το ESO συνεργάζεται στενά με τη βιομηχανία, στην Ευρώπη και τη Χιλή. 350 00:33:13,440 --> 00:33:15,840 Έπρεπε να κατασκευαστούν οδικές προσβάσεις. 351 00:33:16,760 --> 00:33:18,640 Βουνοκορφές έπρεπε να ισοπεδωθούν. 352 00:33:20,160 --> 00:33:23,200 Η Ιταλική κοινοπραξία AES 353 00:33:23,240 --> 00:33:27,440 κατασκεύασε τη βασική υποδομή για τα τέσσερα τηλεσκόπια VLT. 354 00:33:27,999 --> 00:33:32,560 Κάθε τηλεσκόπιο έχει βάρος περίπου 430 τόννους. 355 00:33:34,240 --> 00:33:40,080 Επίσης κατασκεύασαν τα γιγάντια περιβλήματά τους, καθένα με ύψος όσο ένα δεκαόροφο κτήριο. 356 00:33:42,880 --> 00:33:47,999 Η γερμανική υαλοβιομηχανία Schott κατασκεύασε τα ευαίσθητα κάτοπτρα του VLT 357 00:33:48,000 --> 00:33:52,240 — μεγαλύτερα των οκτώ μέτρων σε διάμετρο και πάχους μόλις είκοσι εκατοστών. 358 00:33:53,400 --> 00:33:55,400 Στη REOSC στη Γαλλία, 359 00:33:55,400 --> 00:33:59,960 τα κάτοπτρα γυαλίστηκαν με ακρίβεια ενός εκατομμυριοστού του χιλιοστού, 360 00:33:59,960 --> 00:34:03,160 πριν ξεκινήσουν το μακρύ ταξίδι τους για το Παρανάλ. 361 00:34:08,200 --> 00:34:12,040 Παράλληλα, πανεπιστήμια και ερευνητικά ινστιτούτα στην Ευρώπη 362 00:34:12,080 --> 00:34:15,720 ανέπτυξαν ευαίσθητες κάμερες και φασματόμετρα. 363 00:34:17,640 --> 00:34:20,400 Τα τηλεσκόπια του ESO κατασκευάζονται με τα χρήματα των φορολογουμένων. 364 00:34:20,400 --> 00:34:21,800 Τα χρήματά σας. 365 00:34:21,880 --> 00:34:24,880 Κι έτσι μπορείτε να συμμετέχετε και εσείς. 366 00:34:24,920 --> 00:34:30,080 Για παράδειγμα, ο ιστότοπος του ESO αποτελεί πλούσια πηγή αστρονομικής πληροφόρησης, 367 00:34:30,120 --> 00:34:33,560 περιλαμβάνοντας χιλιάδες όμορφες εικόνες και βίντεο. 368 00:34:35,800 --> 00:34:39,600 Επίσης, το ESO εκδίδει περιοδικά, δελτία τύπου, 369 00:34:39,640 --> 00:34:44,240 και παράγει ντοκιμαντέρ όπως αυτό που παρακολουθείτε τώρα. 370 00:34:46,480 --> 00:34:48,080 Και σε όλο το κόσμο, 371 00:34:48,080 --> 00:34:53,880 το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο συμμετέχει σε εκθέσεις και επιστημονικές εκδηλώσεις. 372 00:34:58,960 --> 00:35:03,560 Αμέτρητοι τρόποι συμμετοχής στην ανακάλυψη του Σύμπαντος! 373 00:35:05,640 --> 00:35:08,960 Γνωρίζατε ότι τα ονόματα των τεσσάρων τηλέσκοπίων του VLT 374 00:35:08,960 --> 00:35:11,560 τα σκέφθηκε ένα νεαρό κορίτσι από τη Χιλή; 375 00:35:12,240 --> 00:35:14,880 Η 17-χρονη Χόρζι Αλμπανέζ Καστίγια 376 00:35:14,880 --> 00:35:19,840 πρότεινε τα ονόματα Αντού, Κουεγιέν, Μελιπάλ και Γιεπούν 377 00:35:19,880 --> 00:35:26,320 – τα οποία σημαίνουν Ήλιος, Φεγγάρι, Νότιος Σταυρός και Αφροδίτη στη γλώσσα των ιθαγενών. 378 00:35:27,200 --> 00:35:31,320 Η συμμετοχή μαθητών και φοιτητών όπως η Χόρζι είναι σημαντική. 379 00:35:32,880 --> 00:35:36,160 Και εδώ συμβάλλουν οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες του ESO, 380 00:35:36,520 --> 00:35:39,800 όπως σχολικές ασκήσεις και διαλέξεις. 381 00:35:41,960 --> 00:35:46,120 Όταν ο πλανήτης Αφροδίτη διέβει μπροστά από τον Ήλιο το 2004, 382 00:35:46,160 --> 00:35:50,560 οργανώθηκε ένα ειδικό πρόγραμμα για τους Ευρωπαίους μαθητές και δασκάλους. 383 00:35:53,400 --> 00:35:58,000 Και το 2009, στη διάρκεια του Διεθνούς Έτους Αστρονομίας, 384 00:35:58,040 --> 00:36:02,880 το ESO επικοινώνησε με εκατομμύρια μαθητές και φοιτητές από όλο το κόσμο. 385 00:36:02,880 --> 00:36:07,320 Άλλωστε οι σημερινοί μαθητές είναι οι αυριανοί αστρονόμοι. 386 00:36:12,320 --> 00:36:16,960 Αλλά σε επίπεδο επικοινωνίας, τίποτα δε ξεπερνά το ίδιο το Σύμπαν. 387 00:36:24,320 --> 00:36:26,800 Η Αστρονομία είναι οπτική επιστήμη. 388 00:36:26,800 --> 00:36:33,080 Εικόνες γαλαξιών, αστρικών σμηνών και κοσμικών μαιευτηρίων εξάπτουν τη φαντασία μας. 389 00:36:37,800 --> 00:36:39,320 Όταν δε κάνουν έρευνα, 390 00:36:39,320 --> 00:36:44,080 τα τηλεσκόπια του ESO χρησιμοποιούνται μερικές φορές για το πρόγραμμα Κοσμικά Πετράδια 391 00:36:44,080 --> 00:36:49,160 — λαμβάνοντας εικόνες με μόνο σκοπό την εκπαίδευση και την επικοινωνία με το κοινό. 392 00:36:57,000 --> 00:37:00,680 Άλλωστε, μία εικόνα είναι χίλιες λέξεις. 393 00:37:03,880 --> 00:37:08,320 Το κοινό μπορεί ακόμη και να συμμετάσχει στη δημιουργία αυτών των εκπληκτικών εικόνων, 394 00:37:08,320 --> 00:37:11,000 μέσω των διαγωνισμών "Κρυμμένοι Θησαυροί". 395 00:37:14,160 --> 00:37:20,560 Ο Ρώσος ερασιτέχνης αστρονόμος Ιγκόρ Τσεκάλιν κέρδισε το διαγωνισμό του 2010. 396 00:37:22,080 --> 00:37:26,080 Οι υπέροχες εικόνες του βασίζονται σε πραγματικά επιστημονικά δεδομένα. 397 00:37:31,840 --> 00:37:34,840 Χώρες μέλη, βιομηχανία και πανεπιστήμια. 398 00:37:34,840 --> 00:37:37,640 Με τη συνεργασία τους σε όλα τα επίπεδα, 399 00:37:37,640 --> 00:37:42,640 το ESO εξελιχθηκε σε έναν από τους πλέον επιτυχημένους αστρονομικούς οργανισμούς στο κόσμο. 400 00:37:43,040 --> 00:37:48,040 Και μέσω της επικοινωνίας με το κοινό, μπορείτε και σεις να συμμετέχετε στην περιπέτεια. 401 00:37:48,080 --> 00:37:51,160 Το Σύμπαν είναι δικό σας να το ανακαλύψετε. 402 00:37:57,680 --> 00:38:04,480 Συλλέγοντας Φως 403 00:38:09,920 --> 00:38:11,480 Για μισό αιώνα, 404 00:38:11,480 --> 00:38:16,880 το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο έχει αναδείξει το μεγαλείο του Σύμπαντος. 405 00:38:23,040 --> 00:38:25,440 Το αστρικό φως διαβρέχει τη Γη. 406 00:38:27,200 --> 00:38:30,400 Τεράστια τηλεσκόπια συλλέγουν τα κοσμικά φωτόνια, 407 00:38:30,440 --> 00:38:34,320 και τα διοχετεύουν σε υψηλής τεχνολογίας κάμερες και φασματογράφους. 408 00:38:37,160 --> 00:38:41,960 Οι σύγχρονες αστρονομικές εικόνες διαφέρουν πολύ από αυτές της δεκαετίας του '60. 409 00:38:43,400 --> 00:38:46,520 Όταν το ESO ξεκινούσε, το 1962, 410 00:38:46,520 --> 00:38:50,480 οι αστρονόμοι χρησιμοποιούσαν μεγάλες γυάλινες φωτογραφικές πλάκες. 411 00:38:51,480 --> 00:38:56,120 Όχι πολύ ευαίσθητες, ανακριβείς και δύσκολες στο χειρισμό. 412 00:39:00,600 --> 00:39:04,280 Τεράστια η διαφορά με τα σύγχρονα ηλεκτρονικά καταγραφικά! 413 00:39:04,960 --> 00:39:07,880 Συλλέγουν σχεδόν όλα τα φωτόνια. 414 00:39:08,400 --> 00:39:11,200 Οι εικόνες είναι άμεσα διαθέσιμες. 415 00:39:11,240 --> 00:39:13,320 Και το πιο σημαντικό, 416 00:39:13,320 --> 00:39:17,320 μπορούν να επεξεργαστούν και να αναλυθούν με λογισμικό υπολογιστή. 417 00:39:17,920 --> 00:39:21,600 Η αστρονομία εξελίχθηκε σε μία πραγματικά ψηφιακή επιστήμη. 418 00:39:28,600 --> 00:39:31,120 Τα τηλεσκόπια του ESO χρησιμοποιούν μερικά από τα μεγαλύτερα 419 00:39:31,160 --> 00:39:33,840 και πιο ευαίσθητα καταγραφικά στο κόσμο. 420 00:39:33,840 --> 00:39:40,840 Η κάμερα του VISTA διαθέτει 16 τέτοια, με συνολικά 67 εκατομμύρια εικονοστοιχεία. 421 00:39:43,080 --> 00:39:48,160 Αυτό το τεράστιο όργανο συλλέγει υπέρυθρο φως από νέφη κοσμικής σκόνης, 422 00:39:48,200 --> 00:39:49,520 νεογέννητα άστρα 423 00:39:49,520 --> 00:39:52,600 και μακρινούς γαλαξίες. 424 00:39:59,880 --> 00:40:05,600 Υγρό ήλιο διατηρεί τη θερμοκρασία του καταγραφέα στους μείον 269 βαθμούς. 425 00:40:05,600 --> 00:40:09,320 Το VISTA κάνει μία καταγραφή του νότιου ουρανού, 426 00:40:09,320 --> 00:40:13,040 όπως θα εξερευνούσαμε μία άγνωστη ήπειρο. 427 00:40:15,640 --> 00:40:19,080 Το Τηλεσκόπιο Επισκοπήσεων VLT είναι άλλη μία μηχανή ανακαλύψεων, 428 00:40:19,120 --> 00:40:22,040 αλλά αυτή λειτουργεί στα ορατά μήκη κύματος. 429 00:40:27,960 --> 00:40:31,880 Η κάμερά του, η OmegaCAM, είναι ακόμη μεγαλύτερη. 430 00:40:32,520 --> 00:40:37,480 32 μονάδες CCD συνδυάζονται για να παραχθούν εντυπωσιακές εικόνες 431 00:40:37,480 --> 00:40:42,480 με την εξωφρενική ανάλυση των 268 εκατ. εικονοστοιχείων. 432 00:40:44,680 --> 00:40:47,999 Το οπτικό της πεδίο καλύπτει μία τετραγωνική μοίρα 433 00:40:48,000 --> 00:40:51,360 — έκταση τέσσερις φορές μεγαλύτερη από την πανσέληνο. 434 00:40:53,520 --> 00:40:58,040 Η OmegaCAM παράγει πενήντα gigabytes δεδομένων κάθε νύχτα. 435 00:40:59,400 --> 00:41:02,160 Και είναι υπέροχα gigabytes. 436 00:41:05,800 --> 00:41:09,200 Τα τηλεσκόπια επισκοπήσεων όπως το VISTA και το VST 437 00:41:09,200 --> 00:41:12,920 αναζητούν επίσης στο ουρανό σπάνια και ενδιαφέροντα αντικείμενα. 438 00:41:13,360 --> 00:41:17,240 Οι αστρονόμοι στη συνέχεια χρησιμοποιούν την ισχύ του VLT 439 00:41:17,240 --> 00:41:20,880 για να μελετήσουν αυτά τα αντικείμενα λεπτομερώς. 440 00:41:23,320 --> 00:41:25,760 Καθένα από τα τέσσερα τηλεσκόπια του VLT 441 00:41:25,760 --> 00:41:28,200 διαθέτει τα δικά του μοναδικά όργανα, 442 00:41:28,200 --> 00:41:31,200 καθένα με τη δική του ιδιαίτερη ικανότητα. 443 00:41:31,999 --> 00:41:39,200 Χωρίς αυτά τα όργανα, το γιγάντιο μάτι του ESO προς τον ουρανό, θα ήταν ...τυφλό. 444 00:41:40,280 --> 00:41:46,920 Διαθέτουν εντυπωσιακά ονόματα όπως ISAAC, FLAMES, HAWK-I και SINFONI. 445 00:41:47,800 --> 00:41:52,400 Τεράστιες συσκευές υψηλής τεχνολογίας, καθεμιά με μέγεθος ενός μικρού αυτοκινήτου. 446 00:41:54,200 --> 00:41:55,760 Ο σκοπός τους: 447 00:41:55,760 --> 00:42:00,920 να καταγράφουν τα κοσμικά φωτόνια και να συλλέγουν κάθε δυνατή πληροφορία. 448 00:42:03,240 --> 00:42:07,840 Όλα τα όργανα είναι μοναδικά, αλλά μερικά είναι πιο ξεχωριστά από τα άλλα. 449 00:42:08,120 --> 00:42:14,360 Για παράδειγμα, το NACO εδώ και το SINFONI, χρησιμοποιούν τα προσαρμοζόμενα οπτικά του VLT. 450 00:42:17,920 --> 00:42:20,840 Λέιζερ παράγουν τεχνητά άστρα 451 00:42:20,840 --> 00:42:24,600 που βοηθούν τους αστρονόμους να διορθώσουν τις ατμοσφαιρικές διαταραχές. 452 00:42:30,760 --> 00:42:35,360 Οι εικόνες του NACO είναι τόσο ευκρινείς σαν να ελήφθησαν από το διάστημα. 453 00:42:38,080 --> 00:42:43,720 Και ύστερα είναι τα MIDI και AMBER. Δύο συμβολομετρικά όργανα. 454 00:42:45,160 --> 00:42:49,720 Εδώ, φωτεινά κύματα από δύο ή περισσότερα τηλεσκόπια συνδυάζονται, 455 00:42:49,720 --> 00:42:53,120 σα να είχαν ληφθεί από ένα τεράστιο ενιαίο κάτοπτρο. 456 00:42:55,560 --> 00:42:56,920 Το αποτέλεσμα: 457 00:42:57,320 --> 00:42:59,800 οι πιο ευκρινείς εικόνες που θα μπορούσαμε να φανταστούμε. 458 00:43:03,760 --> 00:43:06,720 Όμως η αστρονομία δεν είναι μόνο λήψη εικόνων. 459 00:43:06,760 --> 00:43:08,480 Αν όμως χρειαζόμαστε τις λεπτομέρειες, 460 00:43:08,480 --> 00:43:12,400 πρέπει να αναλύσουμε το αστρικό φως και να μελετήσουμε τη σύνθεσή του. 461 00:43:15,360 --> 00:43:19,080 Η φασματοσκοπία είναι ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία. 462 00:43:24,800 --> 00:43:29,120 Γι αυτό το ESO διαθέτει μερικούς από τους πλέον προηγμένους φασματογράφους, 463 00:43:29,160 --> 00:43:31,640 όπως ο πανίσχυρος X-Shooter. 464 00:43:32,240 --> 00:43:37,240 Οι εικόνες διαθέτουν ομορφιά, όμως τα φάσματα αποκαλύπτουν περισσότερες πληροφορίες. 465 00:43:41,560 --> 00:43:42,840 Σύνθεση. 466 00:43:43,920 --> 00:43:45,160 Κινήσεις. 467 00:43:46,080 --> 00:43:47,360 Ηλικίες. 468 00:43:53,480 --> 00:43:58,000 Ατμόσφαιρες εξωπλανητών, σε τροχιά γύρω από μακρινά άστρα. 469 00:44:01,520 --> 00:44:05,680 Ή νεαρούς γαλαξίες στα όρια του παρατηρήσιμου Σύμπαντος. 470 00:44:09,480 --> 00:44:14,480 Χωρίς τη φασματοσκοπία, θα ήμασταν σαν εξερευνητές που απλά θαυμάζουν ένα όμορφο τοπίο. 471 00:44:14,920 --> 00:44:16,360 Με τη φασματοσκοπία, 472 00:44:16,360 --> 00:44:21,360 μαθαίνουμε για τη τοπογραφία, τη γεωλογία, την εξέλιξη και τη σύνθεση του τοπίου. 473 00:44:31,160 --> 00:44:32,999 Και υπάρχει και κάτι ακόμα. 474 00:44:36,999 --> 00:44:41,880 Παρά τη γαλήνια ομορφιά του, το Σύμπαν είναι βίαιο. 475 00:44:43,920 --> 00:44:45,800 Πολλά συμβαίνουν κάθε βράδυ, 476 00:44:45,800 --> 00:44:49,640 και οι αστρονόμοι θέλουν να καταγράψουν κάθε γεγονός. 477 00:44:53,400 --> 00:44:58,680 Γιγάντια άστρα πεθαίνουν μέσα σε τιτάνιες εκρήξεις υπερκαινοφανών. 478 00:45:04,600 --> 00:45:07,480 Κάποιες κοσμικές εκρήξεις είναι τόσο ισχυρές 479 00:45:07,520 --> 00:45:11,040 που υπερκαλύπτουν σε λαμπρότητα τους γαλαξίες στους οποίους συμβαίνουν, 480 00:45:11,040 --> 00:45:16,240 πλημμυρίζοντας το μεσογαλαξιακό χώρο με αόρατες ακτίνες-γ υψηλής ενέργειας. 481 00:45:18,200 --> 00:45:24,120 Μικρά ρομποτικά τηλεσκόπια αποκρίνονται σε αυτόματα σήματα από δορυφόρους. 482 00:45:24,600 --> 00:45:30,800 Σε δευτερόλεπτα, είναι έτοιμα να παρατηρήσουν την εξέλιξη τέτοιων εκρήξεων. 483 00:45:32,120 --> 00:45:35,920 Άλλα ρομποτικά τηλεσκόπια ασχολούνται με λιγότερο δραματικά γεγονότα, 484 00:45:35,920 --> 00:45:40,000 όπως τη διέλευση μακρινών πλανητών μπροστά από το μητρικό τους άστρο. 485 00:45:42,800 --> 00:45:46,400 Το Σύμπαν βρίσκεται σε μία διαρκή μεταβολή. 486 00:45:46,440 --> 00:45:50,080 Το ESO προσπαθεί να μη χάσει κανένα στιγμιότυπο. 487 00:45:51,999 --> 00:45:55,999 Η Κοσμολογία είναι η μελέτη του Σύμπαντος ως σύνολο. 488 00:45:56,000 --> 00:46:00,440 Η δομή, η εξέλιξη και η προέλευσή του. 489 00:46:04,360 --> 00:46:08,960 Εδώ είναι σημαντικό να συλλεχθεί όσο το δυνατόν περισσότερο φως. 490 00:46:09,320 --> 00:46:14,640 Αυτοί οι γαλαξίες βρίσκονται τόσο μακριά ώστε μόνο μερικά φωτόνιά τους φτάνουν στη Γη. 491 00:46:17,080 --> 00:46:20,520 Όμως αυτά τα φωτόνια είναι στοιχεία του κοσμικού παρελθόντος. 492 00:46:22,320 --> 00:46:24,760 Έχουν ταξιδέψει για δισεκατομμύρια χρόνια. 493 00:46:25,160 --> 00:46:28,840 Δημιουργούν μία εικόνα των πρώιμων ημερών του Σύμπαντος. 494 00:46:29,240 --> 00:46:34,160 Γι αυτό είναι σημαντικά τα μεγάλα τηλεσκόπια και τα ευαίσθητα καταγραφικά. 495 00:46:35,320 --> 00:46:37,440 Τα τελευταία πενήντα χρόνια, 496 00:46:37,440 --> 00:46:41,920 τα τηλεσκόπια του ESO αποκάλυψαν μερικούς από τους πιο μακρινούς γαλαξίες και ημιαστέρες 497 00:46:41,920 --> 00:46:43,960 που παρατηρήθηκαν ποτέ. 498 00:46:47,360 --> 00:46:51,320 Συνέβαλαν στη χαρτογράφηση της κατανομής της σκοτεινής ύλης, 499 00:46:51,360 --> 00:46:53,920 η φύση της οποίας εξακολουθεί να αποτελεί μυστήριο. 500 00:47:00,560 --> 00:47:04,360 Ποιός ξέρει τι μας επιφυλάσσουν τα επόμενα πενήντα χρόνια; 501 00:47:10,320 --> 00:47:15,000 Ανακαλύπτοντας Ζωή 502 00:47:17,520 --> 00:47:20,480 Έχετε ποτέ αναρωτηθεί σχετικά με τη ζωή στο Σύμπαν; 503 00:47:20,480 --> 00:47:23,600 Κατοικημένοι πλανήτες σε τροχιά γύρω από μακρινά άστρα; 504 00:47:23,600 --> 00:47:26,520 Οι αστρονόμοι έχουν - εδώ και αιώνες. 505 00:47:26,520 --> 00:47:30,960 Άλλωστε, με τόσους πολλούς γαλαξίες και τόσα πολλά άστρα σε καθένα τους, 506 00:47:30,960 --> 00:47:33,160 πως θα μπορούσε η Γη να είναι μοναδική; 507 00:47:34,520 --> 00:47:39,120 Το 1995, οι Ελβετοί αστρονόμοι Μισέλ Μαγιόρ και Ντιντιέ Κελό 508 00:47:39,120 --> 00:47:43,680 ήταν οι πρώτοι που ανακάλυψαν ένα εξωπλανήτη σε τροχιά γύρω από ένα κανονικό άστρο. 509 00:47:44,000 --> 00:47:48,480 Από τότε, οι κυνηγοί πλανητών έχουν ανακαλύψει εκατοντάδες μακρινούς κόσμους. 510 00:47:48,480 --> 00:47:53,800 Μεγάλους και μικρούς, θερμούς και ψυχρούς, και σε ποικίλες τροχιές. 511 00:47:54,600 --> 00:47:58,800 Σήμερα, βρισκόμαστε στα πρόθυρα ανακάλυψης πλανητών διδύμων της Γης. 512 00:47:59,040 --> 00:48:04,840 Και για το μέλλον: ένα πλανήτη με ζωή - το Άγιο Δισκοπότηρο των αστροβιολόγων. 513 00:48:11,560 --> 00:48:15,080 Το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο συμβάλλει σημαντικά 514 00:48:15,080 --> 00:48:17,320 στην αναζήτηση εξωπλανητών. 515 00:48:18,200 --> 00:48:22,560 Η ομάδα του Μισέλ Μαγιόρ ανακάλυψε εκατοντάδες από το Λα Σίγια, 516 00:48:22,560 --> 00:48:25,880 τη πρώτη εγκατάσταση του ESO στη Χιλή. 517 00:48:26,680 --> 00:48:28,880 Εδώ βρίσκεται ο φασματογράφος CORALIE, 518 00:48:28,880 --> 00:48:32,120 στο Ελβετικό Τηλεσκόπιο Λέοναρντ Όιλερ. 519 00:48:33,840 --> 00:48:39,800 Μετράει τις ελάχιστες διαταραχές των άστρων, λόγω της βαρυτικής αλληλεπίδρασης πλανητών σε τροχιά γύρω τους. 520 00:48:40,000 --> 00:48:46,520 Το 3,6 μέτρων τηλεσκόπιο του ESO επίσης κυνηγά εξωπλανήτες. 521 00:48:47,760 --> 00:48:51,320 Ο φασματογράφος HARPS είναι ο πιο ακριβής στον κόσμο. 522 00:48:51,320 --> 00:48:55,560 Μέχρι στιγμής έχει ανακαλύψει περισσότερους από 150 πλανήτες. 523 00:49:00,600 --> 00:49:02,360 Το σημαντικότερο τρόπαιό του: 524 00:49:02,360 --> 00:49:08,680 ένα πλούσιο σύστημα με τουλάχιστον πέντε και ίσως επτά εξωπλανητικούς κόσμους. 525 00:49:20,160 --> 00:49:22,560 Υπάρχουν όμως και άλλοι τρόποι ανίχνευσης εξωπλανητών. 526 00:49:30,760 --> 00:49:37,360 Το 2006, το 1,5 μέτρων τηλεσκόπιο της Δανίας συνέβαλε στην ανακάλυψη ενός μακρινού πλανήτη 527 00:49:37,360 --> 00:49:40,360 με μάζα μόλις πέντε φορές μεγαλύτερη της Γης. 528 00:49:44,160 --> 00:49:48,160 Η μέθοδος; Ο βαρυτικός μικροφακός. 529 00:49:48,880 --> 00:49:54,160 Ο πλανήτης και το μητρικό του άστρο διήλθαν μπροστά από ένα λαμπρότερο άστρο στο υπόβαθρο, 530 00:49:54,160 --> 00:49:56,320 μεγεθύνοντας την εικόνα του. 531 00:49:58,120 --> 00:50:03,280 Σε μερικές περιπτώσεις μπορείς να εντοπίσεις ένα εξωπλανήτη με κάμερα. 532 00:50:06,720 --> 00:50:13,240 Το 2004, η κάμερα προσαρμοζόμενων οπτικών NACO του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου, 533 00:50:13,240 --> 00:50:17,240 έλαβε τη πρώτη στην ιστορία εικόνα ενός εξωπλανήτη. 534 00:50:17,240 --> 00:50:23,040 Η ερυθρά κηλίδα στην εικόνα είναι ένας γιγάντιος πλανήτης σε τροχιά γύρω από ένα καφέ νάνο. 535 00:50:26,560 --> 00:50:31,640 Το 2010, η NACO προχώρησε ακόμη περισσότερο. 536 00:50:33,160 --> 00:50:37,320 Αυτό το άστρο βρίσκεται σε απόσταση 130 ετών φωτός από τη Γη. 537 00:50:37,320 --> 00:50:43,600 Είναι νεότερο και λαμπρότερο από τον Ήλιο, και τέσσερις πλανήτες βρίσκονται σε μακρινές τροχιές γύρω του. 538 00:50:45,720 --> 00:50:50,960 Η εξαιρετική ανάλυση της NACO έκανε δυνατή τη καταγραφή του φωτός από τον πλανήτη C 539 00:50:50,960 --> 00:50:55,480 — ένα αέριο γίγαντα δέκα φορές μεγαλύτερο από το Δία. 540 00:50:56,840 --> 00:50:59,440 Παρά τη λάμψη του μητρικού του άστρου, 541 00:50:59,440 --> 00:51:03,440 το ασθενές φως του πλανήτη μπόρεσε να αναλυθεί σε ένα φάσμα, 542 00:51:03,440 --> 00:51:06,400 αποκαλύπτοντας λεπτομέρειες για την ατμόσφαιρά του. 543 00:51:08,080 --> 00:51:14,680 Σήμερα, πολλοί εξωπλανήτες ανακαλύπτονται όταν διέρχονται μπροστά από τα μητρικά τους άστρα. 544 00:51:14,760 --> 00:51:18,040 Αν τύχει να δούμε το πλανήτη στο επίπεδο της τροχιάς του, 545 00:51:18,040 --> 00:51:21,400 αυτός θα διέρχεται μπροστά από το άστρο σε κάθε περιφορά του. 546 00:51:21,400 --> 00:51:25,880 Έτσι οι μικρές τακτικές διακυμάνσεις της λαμπρότητας του άστρου 547 00:51:25,880 --> 00:51:29,320 προδίδουν την ύπαρξη ενός πλανήτη σε τροχιά. 548 00:51:31,760 --> 00:51:36,600 Το τηλεσκόπιο TRAPPIST στη Λα Σίγια θα βοηθήσει στην αναζήτηση τέτοιων σπάνιων διελεύσεων. 549 00:51:37,240 --> 00:51:38,560 Εν τω μεταξύ, 550 00:51:38,560 --> 00:51:45,120 το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο έχει λεπτομερώς μελετήσει έναν διαβαίνοντα πλανήτη. 551 00:51:45,920 --> 00:51:53,840 Ιδού ο GJ1214b, μία υπεργαία 2,6 φορές μεγαλύτερη από τον πλανήτη μας. 552 00:51:55,920 --> 00:52:01,800 Στη διάρκεια των διελεύσεων, η ατμόσφαιρα του πλανήτη απορροφά μερικώς το φως του μητρικού του άστρου. 553 00:52:06,080 --> 00:52:11,760 Ο ευαίσθητος φασματογράφος FORS του ESO ανακάλυψε ότι ο GJ1214b 554 00:52:11,760 --> 00:52:16,000 πιθανόν να είναι ένας θερμός ατμώδης κόσμος. 555 00:52:18,600 --> 00:52:23,080 Οι αέριοι γίγαντες και οι ατμώδεις πλανήτες είναι εχθρικοί για τη ζωή. 556 00:52:23,080 --> 00:52:25,840 Όμως το κυνήγι δεν έχει ολοκληρωθεί. 557 00:52:26,800 --> 00:52:31,640 Σύντομα, το νέο όργανο SPHERE θα εγκατασταθεί στο VLT. 558 00:52:31,680 --> 00:52:37,080 Το SPHERE θα μπορεί να εντοπίζει αμυδρούς πλανήτες μέσα από τη λάμψη των μητρικών τους άστρων. 559 00:52:38,400 --> 00:52:44,120 Το 2016, ο φασματογράφος ESPRESSO θα εγκατασταθεί στο VLT 560 00:52:44,120 --> 00:52:48,120 ξεπερνώντας κατά πολύ το σημερινό όργανο HARPS. 561 00:52:49,760 --> 00:52:53,840 Και το Εξαιρετικά Μεγάλο Τηλεσκόπιο του ESO, με την ολοκλήρωσή του, 562 00:52:53,840 --> 00:52:57,800 θα μπορεί να εντοπίζει ίχνη εξωγήινων βιόσφαιρων. 563 00:53:05,160 --> 00:53:08,080 Στη Γη, η ζωή αφθονεί. 564 00:53:09,720 --> 00:53:18,200 Στη βόρεια Χιλή βρίσκονται κόνδορες, βικούνιας, βιζκάχας και γιγάντιοι κάκτοι. 565 00:53:20,680 --> 00:53:25,320 Ακόμη και το άγονο έδαφος της ερήμου Ατακάμα βρίθει από ανθεκτικά μικρόβια. 566 00:53:29,600 --> 00:53:33,960 Ανακαλύψαμε τα δομικά στοιχεία της ζωής στον μεσοαστρικό διάστημα. 567 00:53:35,000 --> 00:53:37,800 Μάθαμε ότι οι πλανήτες αφθονούν. 568 00:53:41,800 --> 00:53:46,840 Δισεκατομμύρια χρόνια πριν, οι κομήτες μετέφεραν νερό και οργανικά μόρια στη Γη. 569 00:53:49,240 --> 00:53:52,960 Δε θα περιμέναμε να συμβεί το ίδιο και αλλού; 570 00:53:58,440 --> 00:54:00,200 Ή μήπως είμαστε μόνοι μας; 571 00:54:01,800 --> 00:54:03,840 Αυτή είναι η σημαντικότερη ερώτηση που έχει τεθεί. 572 00:54:05,160 --> 00:54:08,200 Και η απάντηση είναι σχεδόν έτοιμη να δοθεί. 573 00:54:18,697 --> 00:54:24,816 Μεγάλες Κατασκευές 574 00:54:29,320 --> 00:54:32,240 Η Αστρονομία είναι μία μεγάλη επιστήμη. 575 00:54:34,800 --> 00:54:36,817 Το Σύμπαν είναι τεράστιο, 576 00:54:36,842 --> 00:54:41,000 και η εξερεύνησή του απαιτεί τεράστια όργανα. 577 00:54:45,760 --> 00:54:50,519 Αυτό είναι το 5 μέτρων κατοπτρικό τηλεσκόπιο Χέιλ στο όρος Πάλομαρ. 578 00:54:50,544 --> 00:54:55,470 Όταν δημιουργήθηκε το το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο, πενήντα χρόνια πριν, 579 00:54:55,495 --> 00:54:58,600 αυτό ήταν το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο στο κόσμο. 580 00:55:00,175 --> 00:55:05,455 Το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο του ESO στο Παρανάλ αποτελεί την αιχμή τη τεχνολογίας σήμερα. 581 00:55:06,299 --> 00:55:09,212 Ως το πλέον ισχυρό παρατηρητήριο στην ιστορία, 582 00:55:09,237 --> 00:55:13,080 έχει αποκαλύψει σε όλο του το μεγαλείο το Σύμπαν στο οποίο ζούμε. 583 00:55:15,720 --> 00:55:20,089 Όμως οι αστρονόμοι οραματίζονται ακόμα μεγαλύτερα όργανα. 584 00:55:20,114 --> 00:55:23,360 Και το ESO πραγματοποιεί τα όνειρά τους. 585 00:55:37,822 --> 00:55:40,142 Σαν Πέδρο στην Ατακάμα. 586 00:55:41,424 --> 00:55:45,410 Περιβαλλόμενη από εντυπωσιακό τοπίο και θαύματα της φύσης, 587 00:55:45,435 --> 00:55:49,484 αυτή η γραφική πόλη φιλοξενεί τους ιθαγενείς Ατακαμένιος 588 00:55:49,509 --> 00:55:52,040 αλλά και ταξιδιώτες που κυνηγούν τη περιπέτεια. 589 00:55:54,280 --> 00:55:58,080 Και αστρονόμους και τεχνικούς του ESO. 590 00:56:03,400 --> 00:56:07,696 Όχι μακριά από το Σαν Πέδρο, υλοποιείται η πρώτη μηχανή-όνειρο του ESO. 591 00:56:07,721 --> 00:56:13,080 Ονομάζεται ALMA - η Μεγάλη Συστοιχία Χιλιοστομετρικών/υποχιλιοστομετρικών παρατηρήσεων της Ατακάμα. 592 00:56:14,160 --> 00:56:19,491 Το ALMA είναι κοινό έργο της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής και της Ανατολικής Ασίας. 593 00:56:19,889 --> 00:56:23,057 Λειτουργεί σαν ένας τεράστιος μεγεθυντικός φακός. 594 00:56:23,082 --> 00:56:28,076 Όταν βρίσκονται κοντά, οι 66 κεραίες δίνουν παρατηρήσεις ευρέως πεδίου. 595 00:56:28,101 --> 00:56:33,838 Όταν όμως διασπείρονται, παρατηρούν λεπτομερώς μία μικρότερη περιοχή του ουρανού. 596 00:56:35,760 --> 00:56:40,643 Στα υποχιλιοστομετρικά μήκη κύματος, το ALMA βλέπει το Σύμπαν με άλλο φως. 597 00:56:40,668 --> 00:56:42,120 Τι θα μας αποκαλύψει όμως; 598 00:56:43,663 --> 00:56:49,160 Τη δημιουργία των πρώτων γαλαξιών στο Σύμπαν, στον απόηχο της Μεγάλης Έκρηξης. 599 00:56:51,880 --> 00:56:54,746 Ψυχρά νέφη σκόνης και μοριακού αερίου 600 00:56:54,771 --> 00:56:58,600 — τα αστρικά μαιευτήρια όπου γεννιούνται νέοι ήλιοι και πλανήτες. 601 00:57:02,200 --> 00:57:04,760 Και: τη χημεία του Σύμπαντος. 602 00:57:08,560 --> 00:57:13,560 Το ALMA θα εντοπίσει οργανικά μόρια - τα δομικά στοιχεία της ζωής. 603 00:57:17,680 --> 00:57:21,480 Η κατασκευή των κεραιών του ALMA είναι σε πλήρη εξέλιξη. 604 00:57:22,440 --> 00:57:26,095 Δύο γιγάντιοι μεταφορείς με τα ονόματα Όττο και Λόρε, 605 00:57:26,120 --> 00:57:30,101 μετακινούν τις έτοιμες κεραίες ψηλά στο υψίπεδο Τσαχναντόρ. 606 00:57:36,200 --> 00:57:38,286 Στα 5000 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, 607 00:57:38,311 --> 00:57:42,399 το σύμπλεγμα μας παρέχει ανεπανάληπτη θέα στο μικροκυματικό Σύμπαν. 608 00:57:49,662 --> 00:57:51,688 Καθώς το ALMA έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, 609 00:57:51,713 --> 00:57:55,961 η επόμενη μηχανή-όνειρο του ESO απέχει μερικά χρόνια ακόμη. 610 00:57:55,986 --> 00:57:57,868 Βλέπετε εκείνο το βουνό; 611 00:57:57,893 --> 00:58:00,160 Είναι το ύψωμα Αρμαζόνες. 612 00:58:02,320 --> 00:58:04,048 Όχι μακριά από το Παρανάλ, 613 00:58:04,073 --> 00:58:09,286 θα φιλοξενήσει το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο στην ιστορία της ανθρωπότητας. 614 00:58:09,659 --> 00:58:14,080 Ιδού το Ευρωπαϊκό Εξαιρετικά Μεγάλο Τηλεσκόπιο. 615 00:58:14,520 --> 00:58:17,240 Το μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό. 616 00:58:22,000 --> 00:58:25,500 Διαθέτοντας ένα κάτοπτρο διαμέτρου περίπου σαράντα μέτρων, 617 00:58:25,525 --> 00:58:30,465 το E-ELT θα κάνει τα άλλα τηλεσκόπια να δείχνουν μικρά. 618 00:58:32,838 --> 00:58:36,198 Ένα κάτοπτρο που αποτελείται από περίπου οκτακόσια ελεγχόμενα από υπολογιστή τμήματα. 619 00:58:37,917 --> 00:58:41,930 Πολύπλοκα οπτικά για να δώσουν τις πιο ευκρινείς εικόνες. 620 00:58:44,510 --> 00:58:47,317 Ένας θόλος τόσο ψηλός όσο ένα καμπαναριό. 621 00:58:52,520 --> 00:58:56,844 Το E-ELT είναι ένα έργο σε υπερθετικό βαθμό. 622 00:59:00,167 --> 00:59:04,647 Όμως το πραγματικό θαύμα, φυσικά, είναι το ίδιο Σύμπαν. 623 00:59:10,120 --> 00:59:14,415 Το E-ELT θα αποκαλύψει πλανήτες σε τροχιά γύρω από άλλα άστρα. 624 00:59:18,160 --> 00:59:22,384 Οι φασματογράφοι του θα αναλύσουν τις ατμόσφαιρες αυτών των εξωγήινων κόσμων, 625 00:59:22,409 --> 00:59:24,520 αναζητώντας βιο-υπογραφές. 626 00:59:28,320 --> 00:59:33,969 Ακόμη πιο μακριά, το E-ELT θα παρατηρήσει μεμονωμένα άστρα σε άλλους γαλαξίες. 627 00:59:33,994 --> 00:59:38,480 Είναι σα να γνωρίζεις τους κατοίκους γειτονικών πόλεων για πρώτη φορά. 628 00:59:39,706 --> 00:59:42,181 Λειτουργώντας σα μία κοσμική μηχανή του χρόνου, 629 00:59:42,206 --> 00:59:45,845 το γιγάντιο τηλεσκόπιο θα μας επιτρέψει να δούμε πριν από δισεκατομμύρια χρόνια, 630 00:59:45,870 --> 00:59:47,800 ώστε να μάθουμε πως ξεκίνησαν όλα. 631 00:59:51,680 --> 00:59:55,461 Και ίσως λύσει το γρίφο του διαστελλόμενου Σύμπαντος 632 00:59:55,486 --> 00:59:59,955 — τη μυστηριώδους απομάκρυνσης των γαλαξιών μεταξύ τους 633 00:59:59,980 --> 01:00:02,040 ολοένα και γρηγορότερα. 634 01:00:13,960 --> 01:00:18,320 Η Αστρονομία είναι μεγάλη επιστήμη και η επιστήμη των μεγάλων μυστηρίων. 635 01:00:18,628 --> 01:00:20,195 Υπάρχει ζωή πέρα από τη Γη; 636 01:00:20,354 --> 01:00:22,160 Ποια είναι η προέλευση του Σύμπαντος; 637 01:00:23,358 --> 01:00:28,345 Το νέο τεράστιο τηλεσκόπιο του ESO θα συμβάλλει στην αναζήτηση μας να κατανοήσουμε. 638 01:00:28,370 --> 01:00:31,994 Δεν έχουμε φτάσει ακόμη, όμως κοντεύουμε. 639 01:00:32,400 --> 01:00:33,720 Τι θα ακολουθήσει; 640 01:00:33,720 --> 01:00:35,550 Κανείς δε γνωρίζει. 641 01:00:35,575 --> 01:00:38,360 Όμως το ESO είναι έτοιμο για τη περιπέτεια.