1 00:00:04,000 --> 00:00:09,000 Pustynia Atacama w północnym Chile słynie ze swego ciemnego nocnego nieba, 2 00:00:09,300 --> 00:00:15,000 które można podziwiać w całej okazałości dzięki brakowi zanieczyszczenia światłem. 3 00:00:15,250 --> 00:00:19,619 Jednak nawet najciemniejsze niebo nie jest całkowicie ciemne. 4 00:00:20,316 --> 00:00:27,000 Astronomowie w obserwatoriach ESO często dostrzegają naturalne zjawisko ponad teleskopami ESO 5 00:00:27,382 --> 00:00:30,470 znane jako światło zodiakalne. 6 00:00:35,190 --> 00:00:37,651 To jest ESOcast! 7 00:00:37,800 --> 00:00:43,781 Najnowsze odkrycia naukowe i życie codzienne w ESO, Europejskim Obserwatorium Południowym. 8 00:00:44,000 --> 00:00:51,188 Badanie ostatecznej granicy z prowadzącym Dr J, czyli Dr Joe Liske. 9 00:00:52,116 --> 00:00:55,135 Witajcie w kolejnym odcinku ESOcast! 10 00:00:55,400 --> 00:00:58,825 Obserwatoria ESO to tak niesamowicie ciemne miejsca 11 00:00:59,000 --> 00:01:02,680 że zwykle jedyną rzeczą która je rozświetla w bezksiężycową noc 12 00:01:03,000 --> 00:01:06,534 jest nikłe światło miliardów gwiazd Drogi Mlecznej. 13 00:01:06,600 --> 00:01:09,726 Ale istnieje grupa innych ciekawych zjawisk 14 00:01:09,800 --> 00:01:12,095 które można zaobserwować na niebie ponad teleskopami. 15 00:01:12,300 --> 00:01:14,905 Te zawierają, na przykład, nikłą poświatę niebieską, 16 00:01:15,100 --> 00:01:20,664 oraz sporadyczne pojawienia się czerwonych duszków gdzieś ponad odległą burzą. 17 00:01:20,800 --> 00:01:25,883 No i, każdej nocy, szczególnie tuż po zachodzie lub przed świtem, 18 00:01:25,885 --> 00:01:29,667 ta nikła, rozmyta kolumna światła pojawia się na niebie, 19 00:01:29,700 --> 00:01:32,686 tuż nad horyzontem, rozciągając się w górę. 20 00:01:32,750 --> 00:01:36,622 Ta widmowa poświata jest znana jako światło zodiakalne. 21 00:01:40,200 --> 00:01:45,297 Krótko po zachodzie, kiedy gwiazdy zaczynają być widoczne na niebie, 22 00:01:45,400 --> 00:01:50,196 widoczne stają się też pierwsze oznaki światła zodiakalnego. 23 00:01:52,000 --> 00:01:56,810 Kiedy ciemność nadciąga nad pustynię, światło staje się bardziej wyraźne 24 00:01:57,000 --> 00:02:01,836 i może być widoczne jako jasna kolumna światła sięgająca w górę od horyzontu. 25 00:02:02,302 --> 00:02:06,551 Ta świetlana kolumna podąża za gwiazdami po niebie, 26 00:02:06,555 --> 00:02:13,052 ostatecznie znikając za horyzontem obracającej się wokół osi Ziemi. 27 00:02:13,150 --> 00:02:18,160 Nawet kiedy najjaśniejsza część światła zodiakalnego zniknie za horyzontem, 28 00:02:18,160 --> 00:02:21,150 jego ślady są nadal obecne. 29 00:02:21,185 --> 00:02:27,570 Choć przypomina wtedy niezmiernie słaby i cienki most który rozjaśni się znów wczesnym rankiem, 30 00:02:27,570 --> 00:02:30,356 tuż przed świtem. 31 00:02:32,750 --> 00:02:37,900 Źródła światła zodiakalnego należy szukać w wewnętrznym Układzie Słonecznym. 32 00:02:38,000 --> 00:02:41,570 Słońce jest otoczone maleńkimi drobinami lodu i pyłu, 33 00:02:41,570 --> 00:02:48,512 które są ciągle zasilane przez rozpadające się komety i zderzające asteroidy. 34 00:02:49,300 --> 00:02:56,479 Te drobiny są rozprowadzone w tym samym płaskim dysku przestrzeni który zamieszkują planety. 35 00:02:59,350 --> 00:03:04,209 Widziany z Ziemi, ten dysk jawi się jako wąska ścieżka na niebie, 36 00:03:04,209 --> 00:03:14,216 zwana ekliptyką, po której Słońce, Księżyc i planety wydają się wędrować przemieszczając się po niebie. 37 00:03:15,392 --> 00:03:22,125 Światło zodiakalne powstaje kiedy światło pochodzące ze Słońca zostaje dalej rozproszone przez cząsteczki w dysku 38 00:03:22,125 --> 00:03:23,565 w kierunku Ziemi. 39 00:03:24,401 --> 00:03:29,997 Widziane z Ziemi, sprawia wrażenie ciągłego pasma światła wzdłuż ekliptyki, 40 00:03:30,000 --> 00:03:33,740 które jest słabsze im dalej od Słońca. 41 00:03:35,500 --> 00:03:39,522 Gwiazdozbiory Zodiaku oczywiście także leżą wzdłuż ekliptyki, 42 00:03:39,525 --> 00:03:43,028 i dlatego właśnie nazywamy tę poświatę światłem zodiakalnym. 43 00:03:49,800 --> 00:03:55,891 Wzdłuż ekliptyki, wysoko na niebie, może się też pojawić owalna plama jasnego światła, 44 00:03:55,900 --> 00:03:59,211 znana jako Gegenschein lub przeciwny blask. 45 00:04:00,240 --> 00:04:03,600 Nazwane przez niemieckiego badacza Aleksandra von Humboldt, 46 00:04:03,630 --> 00:04:11,099 to zjawisko powstaje kiedy światło słoneczne jest rozpraszane do tyłu przez drobiny pyłu międzyplanetarnego. 47 00:04:11,120 --> 00:04:15,883 Może ono być obserwowane w punkcie przeciwległym do położenia Słońca. 48 00:04:17,300 --> 00:04:21,084 Podobne zjawisko można zaobserwować na Ziemi. 49 00:04:21,100 --> 00:04:24,148 Kiedy odwrócisz się tyłem do Słońca w mglisty dzień, 50 00:04:24,150 --> 00:04:31,184 halo świetlne zwane aureolą czasem pojawia się wokół twojego cienia na ziemi. 51 00:04:32,361 --> 00:04:37,771 Zjawisko światła zodiakalnego było chyba po raz pierwszy zbadane pod koniec XVII wieku, 52 00:04:37,780 --> 00:04:44,388 przez włoskiego astronoma, Giovanniego Cassini oraz szwajcarskiego matematyki Nicolasa Fatio de Duillier. 53 00:04:44,783 --> 00:04:49,500 Byli oni zafascynowani tym dziwnym światłem na niebie, i oczywiście, w XVII wieku, 54 00:04:50,000 --> 00:04:54,000 było bardzo mało zanieczyszczenia światłem, więc było im dość łatwo 55 00:04:54,005 --> 00:04:57,028 obserwować to zjawisko, nawet w miastach. 56 00:05:01,100 --> 00:05:03,400 Współczesne obserwacje wykazały 57 00:05:03,410 --> 00:05:08,726 że Układ Słoneczny nie jest jedynym miejscem gdzie może pojawiać się światło zodiakalne. 58 00:05:09,300 --> 00:05:14,740 Dane z Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) w obserwatorium ESO Paranal 59 00:05:14,740 --> 00:05:22,472 ujawniły, że liczne inne układy planetarne są także spowite w międzyplanetarnym pyle. 60 00:05:27,800 --> 00:05:30,483 Światło zodiakalne jest bardzo fotogenicznym zjawiskiem 61 00:05:30,500 --> 00:05:36,287 nic więc dziwnego że stało się popularnym tematem dla fotografów nocnego nieba na Pustyni Atacama. 62 00:05:36,800 --> 00:05:39,685 Zaś fakt że jest tak wyraźne nad obserwatoriami ESO 63 00:05:39,690 --> 00:05:46,093 pięknie ukazuje jak szczególnie dobre są warunki obserwacyjne w tych miejscach. 64 00:05:46,850 --> 00:05:52,664 Żegna was Dr J, prowadzący ESOcast. Spotkajmy się znów na kolejnej kosmicznej przygodzie. 65 00:06:09,275 --> 00:06:12,804 Transkrypcja: ESO tłumaczenie: Mariusz Herbich