Fréttatilkynningar

14. nóvember 2018: Nálægasta staka stjarnan við sólina okkar hefur að minnsta kosti eina fjarreikistjörnu sem er 3,2 sinnum efnismeiri en Jörðin. Hún er því svokölluð risajörð. Ein umfangsmesta mæliherferð sögunnar, þar sem gögnum var aflað með sjónaukum um allan heim, þar á meðal HARPS reikistjörnurleitartæki ESO, leiddi þetta í ljós. Þessi hrollkaldi og dimmi hnöttur er næst nálægasta fjarreikstjarnan sem fundist hefur verið Jörðina. Barnardsstjarnan er hraðskreiðasta stjarnan á næturhimninum.

6. nóvember 2018: Mælingar ALMA og gögn frá MUSE litrófsritanum á VLT sjónauka ESO hafa leitt í ljós risavaxna lind, knúna áfram af svartholi, sem spýtir gassameindum eins og gosbrunnur úr björtustu vetrarbrautinni í Abell 2597 vetrarbrautaþyrpingunni. Þetta er í fyrsta sinn sem inn- og útflæði af þessu tagi hefur sést í einu og sama kerfinu.

31. október 2018: Einstaklega nákvæmar mælingar GRAVITY mælitækis ESO hefur rennt enn styrkari stoðum undir þá ályktun, að í miðju Vetrarbrautarinnar lúri risasvarthol. Nýjar mælingar sýna að rétt fyrir utan sjóndeildina – þau mörk þar sem ekkert getur sloppið burt – eru gasklumpar á fleygiferð, um 30% af hraða ljóssins. Þetta er nákvæmustu mælingarnar sem gerðar hafa verið á efni í slíku návígi við svarthol.

24. október 2018: FROS2 mælitækið á Very Large Telescope ESO, tók þessa fallegu ljósmynd af stjörnumyndunarsvæðinu NGC 2467 sem stundum er kölluð Sjóræningjaþokan. Myndin var tekin fyrir ESO Cosmic Gems verkefnið sem snýst um að nýta þær sjaldgæfu stundir sem gefast þegar aðstæður til rannsókna eru ekki heppilegar en ágætar til að taka fallegar myndir af suðurhveli himins.

17. október 2018: Alþjóðlegur hópur stjörnufræðinga sem notaði VIMOS mælitækið á Very Large Telescope ESO hafa fundið feykistóra myndun frá árdögum alheimsins. Þessi frumgerð ofurþyrpingar vetrarbrauta – sem stjörnufræðingarnir kalla Hýperíon – fannst í nýjum mælingum og endurvinnslu á gömlum gögnum. Aldrei áður hefur jafn stór og efnismikil myndun fundist í svo mikilli fjarlægð og svo langt aftur í fortíðinni – aðeins tveimur milljörðum ára eftir Miklahvell.

1. október 2018: Djúpmælingar MUSE litrófsritans á Very Large Telescope ESO hafa leitt í ljós gríðarmikinn forða vetnisatóma í kringum fjarlægar vetrarbrautir. MUSE mælitækið er svo næmt að hægt var að gera beinar mælingar á daufum vetnisskýjum sem gefa frá sér Lyman-alfa geislun í árdaga alheimsins. Þær sýna að næstum gerallur næturhimininn glóir í ósýnilegri geislun.

26. september 2018: Hinn 28. september undirrituðu John Hallingan T.D., ráðherra nýsköpunar, rannsóknar og þróunar á Írlandi, og Xavier Barcons, framkvæmdarstjóri ESO, samning um aðild Íralnds að European Southern Observatory (ESO) — öflugustu stjörnustöðvar heims. ESO býður Írland hjartanlega velkomið og mun vinna með stjarnvísindamönnum landsins sem og iðnaði til að efla framþróun stjarnvísinda.

12. september 2018: Á þessari mynd FORS2 mælitækisins á Very Large Telescope ESO sést þyrilvetrarbrautin NGC 3981 í allri sinni dýrð. Myndin var tekin fyrir ESO Cosmic Gems verkefnið sem nýtir þær sjaldgæfu stundir þegar aðstæður henta ekki til vísindalegra mælinga en eru samt nógu góðar til þess að taka megi fallegar myndir af ýmsum fyribærum með sjónaukun ESO á suðurhveli.

5. september 2018: ATTRACT er framtak þar sem fremstu rannsóknarstöðvar heims og sérfræðingar í viðskiptastjórnun sameinast um að flýta fyrir þrón nýrra evrópskra lausna í ljósmynda- og greiningartækni og markaðssetningu hennar. ESO er þátttakandi í framtakinu sem styrkir 170 nýsköpunarverkefni sem snúa að ljósmyndun og mælitækni og að búa til vörur, þjónustu, fyrirtæki og störf sem lúta að því.

29. ágúst 2018: Kjalarþokan, ein stærsta og bjartasta geimþokan á næturhimninum, sést hér á þessari glæsilegu mynd sem tekin var með VISTA sjónaukanum í Paranal stjörnustöðinni í Chile. VISTA nemur innrautt ljós og getur því skyggnst í gegnum heitt gas og dimmt ryk í þokunni og sýnt okkur fjölda stjarna, bæði nýfæddar og í andarslitrunum.

8. ágúst 2018: Á þessari mynd, sem tekin var með VLT Survey Telescope ESO, fyrsta flokks 2,6 metra sjónauka sem hannaður er til að kortleggja himinninn í sýnilegu ljósi, sést fjöldinn allur af glitrandi vetrarbrautum í órafjarlægð. Stjörnufræðingar nota myndir eins og þessa til að rannsaka uppbyggingu vetrarbrauta af ýmsu tagi.

30. júlí 2018: Stjörnufræðingar sem notuðu ALMA og NOEMA hafa mælt geislavirka sameind í geimnum í fyrsta sinn. Geislavirka sameindin er samsæta áls. Mælingarnar leiddu í ljós að samsætan hafði dreifst um geiminn eftir árekstur tveggja stjarna sem skildi eftir sig leifar sem kallast OK Vulpeculae. Þetta er í fyrsta sinn sem beinar mælingar eru gerðar á þessari tilteknu geislavirkri samsætu frá þekktri uppsprettu. Eldri mælingar á samsætunni byggja á mælingum á gammageislun en nákvæmur uppruni er óþekktur.

26. júlí 2018: Í fyrsta sinn hafa mælingar, sem gerðar voru með Very Large Telescope ESO, staðfest áhrif sem almenna afstæðiskenning Einsteins spáir fyrir um um færslu stjörnu í ógnarsterku þyngdarsviði risasvartholsins í miðju Vetrarbrautarinnar. Niðurstaðanna hefur verið beðið með mikilli eftirvæntingu en þær eru hápunkturinn á 26 ára langri mæliherferð með sjónaukum ESO í Chile.

18. júlí 2018: Ný aðlögunarsjóntækjastilling sem kallast leisisneiðmyndataka (Laser Tomography) hefur verið tekin í notkun á Very Large Telescope (VLT) ESO. Fyrstu myndirnar eru hnífskarpar en þær eru af Neptúnusi, stjörnuþyrpingu og öðrum fyrirbærum. Nú geta MUSE mælitækið í Narrow-Field stillingu og GALACSI aðlögunarsjóntækið notað þessa nýju tækni til þess að leiðrétta ókyrrð í mismunandi hæð í lofthjúpnum. Nú er mögulegt að taka myndir frá jörðu niðri í sýnilegu ljósi sem eru skarpari en myndir frá Hubble geimsjónauka NASA og ESA. Þessi einstaka greinigeta, auk litrófsmæligetu MUSE, gerir stjörnufræðingum kleift að rannsaka fyrirbæri í geimnum í mun meiri smáatriðum en áður.</p>

11. júlí 2018: Nýjar mælingar Very Large Telescope ESO sýna stjörnuþyrpinguna RCW 38 í allri sinni dýrð. Myndin var tekin við prófanir á HAWK-I myndavélinni og GRAAL aðlögunarsjóntækjunum. Á henni sjást einstök smáatriði í RCW 38 og nærliggjandi gasskýjum en líka dökkir rykþræðir sem liggja í gegnum miðju stjörnuþyrpingarinnar ungu.

4. júlí 2018: Þann 2. júlí árið 2019 verður eitt tignarlegasta sjónarspil náttúrunnar, almyrkvi á sólu, sjáanlegt frá La Silla stjörnustöð ESO í Chile. Almyrkvar á sólu eru sjaldséðir frá hverjum tilteknum stað á Jörðinni — næsti verður sýnilegur frá La SIlla eftir 212 ár — svo ESO mun bjóða fólki að fylgjast með myrkvanum frá stjörnustöðinni. MIðar verða í boði frá kl. 11:00 að íslenskum tíma föstudaginn 13. júlí 2018.

2. júlí 2018: SPHERE reikistjörnuleitartækið á Very Large Telescope ESO hefur tekið fyrstu staðfestu ljósmyndina af reikistjörnu í mótun í rykskífu í kringum nýfædda stjörnu. Reikistjarnan unga plægir sig í gegnum gas- og rykskífu stjörnunnar PDS 70 og benda mælingar til þess að lofthjúpur hennar sé skýjaður.

27. júní 2018: ‘Oumuamua, fyrsta millistjörnufyrirbærið sem fundist hefur í sólkerfinu okkar, er á leið burt frá sólinni hraðar en búist var við. Þessar óvæntu niðurstöður eru afrakastur samvinnu stjörnuathugunarstöðva um allan heim, meðal annars Very Large Telescope ESO í hile. Niðurstöðurnar benda til þess að ‘Oumuamua sé líklega halastjarna úr öðru sólkerfi en ekki smástirni. Greint er frá uppgötvuninni í tímaritinu Nature.

21. júní 2018: Stjörnufræðingar sem notuðu MUSE mælitækið á Very Large Telescope ESO í Chile og Hubble geimsjónauka NASA og ESA hafa gert nákvæmustu prófunina til þess á almennu afstæðiskenningu Einsteins fyrir utan Vetrarbrautina okkar. Vetrarbrautin ESO 325-G004 virkar sem sterk þyngdarlinsa sem bjagar ljós frá fjarlægari vetrarbraut fyrir aftan, svo til verður Einstein hringur um miðjuna. Með því að bera saman massa ESO 325-G004 við sveigju geimsins í kringum hana gátu stjörnufræðingar fundið út að þyngdarkrafturinn í þessum risavöxnu fyrirbærum hegðar sér í samræmi við spár almenns afstæðis. Þetta útilokar sumar aðrar kenningar um þyngdarkraftinn.

13. júní 2018: Tveir sjálfstæðir hópar stjörnufræðinga sem notuðu ALMA hafa fundið sterkar vísbendingar um þrjár ungar plánetur í kringum stjörnuna HD 163296. Með hjálp nýrrar leitartækni komu stjörnufræðingarnir auga á þrjár „fyrirstöður“ í gas- og rykskífunni í kringum stjörnuna ungu. Það eru sterkustu vísbendingarnar til þessa um nýmyndaðar plánetur. Litið er á þetta sem fyrstu pláneturnar sem finnast með ALMA sjónaukanum.