Fréttatilkynningar

1. október 2020: Stjörnufræðingar sem notuðu Very Large Telescope (VLT) ESO hafa komið auga á sex vetrarbrautir í kringum risasvarthol frá þeim tíma þegar alheimurinn var innan við milljarð ára gamall. Er þetta í fyrsta sinn sem svo þéttur hópur sést svo stuttu eftir Miklahvell. Uppgötvunin hjálpar okkur að skilja betur hvernig risasvarthol eins og það sem lúrir í miðju Vetrarbrautarinnar verða til og stækka. Uppgötvunin styður líka þá kenningu að öran vöxt svarthola megi gjarnan rekja til stórra efnisvefja sem geyma nægt gas til að næra þau.

14. september 2020: Alþjóðlegur hópur stjörnufræðinga tilkynnti í dag um uppgötvun á sjaldgæfri sameind – fosfíni – í skýjum Venusar. Á Jörðinni verður þessi gastegund aðeins til í efnaiðnaði eða frá örverum sem þrífast í súrefnissnauðu umhverfi. Stjörnufræðingar hafa um áratugaskeið velt fyrir sér hvort örverur gætu þrifist í skýjatoppum Venusar — svífandi hátt yfir brennheitu yfirborðinu. Ef sú er raunin þyrftu þær að þola mjög súrt umhverfi. Þessi uppgötvun á fosfíni gæti bent til þess að svif-örverur gætu þrifist utan Jarðar.

3. september 2020: Hópur stjörnufræðinga hefur fundið fyrstu sannanirnar fyrir því, að hópur stjarna geti tætt í sundur gas- og rykskífur sem umlykja þær svo úr verði bognir og hallandi hringar. Þessi nýja rannsókn bendir til þess að reikistjörnur á borð við Tatooine í Stjörnustríði geti orðið til í hallandi rykhringum umhverfis stjörnur í fjölstirnakerfum. Niðurstöðurnar fengust úr mælingum með Very Large Telescope ESO (VLT) og Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA).

12. ágúst 2020: Stjörnufræðingar sem notuðu Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), sem European Southern Observatory (ESO) á aðild að, hafa fundið einstaklega fjarlæga og þar af leiðandi unga vetrarbraut sem líkist mjög Vetrarbrautinni okkar. Stjörnuþokan er svo langt í burtu að ljósið frá henni hefur verið meira en 12 milljarða ára á leiðinni til okkar. Við sjáum hana því eins og hún leit út þegar alheimurinn var aðeins 1,4 milljarða ára. Vetrarbrautin er furðu róleg sem er ekki alveg í takt við hugmyndir okkar um að fyrstu vetrarbrautirnar hafi verið ókyrrar og óstöðugar. Þessi óvænta uppgötvun hefur því áhrif á skilning okkar á myndun vetrarbrauta og gefur okkur nýja sýn á fortíð alheimsins.

30. júlí 2020: Þessi glæsilega gasþoka kallast NGC 2899 og minnir einna helst á litríkt og myndarlegt fiðrildi sem virðist svífa um himinninn á nýrri mynd Very Large Telescope (VLT) ESO. Þetta er í fyrsta sinn sem mynd hefur verið tekin af þokunni í viðlíka smáatriðum svo jafnvel daufu útjaðrar hringþokunnar koma í ljós frammi fyrir stjörnumprýddum bakgrunni.

22. júlí 2020: Very Large Telescope sjónauki European Southern Observatory (VLT ESO) náði fyrstu myndinni af tveimur gasrisum í kringum unga stjörnu sem svipar til sólarinnar okkar. Hingað til hafði mönnum aldrei tekist að taka mynd af fjölhnatta sólkerfum sem svipar til okkar eigin sólkerfis. Rannsóknin gæti hjálpað stjörnufræðingum að skilja betur hvernig reikistjörnur urðu til og þróuðust í kringum sólina okkar.

30. júní 2020: Stjörnufræðingar sem notuðu Very Large Telescope (VLT) ESO hafa tekið því að óstöðug risastjarna í dvergvetrarbraut hefur horfið. Vísindamennirnir telja það gæti bent til þess að stjarnan hafi annað hvort skroppið saman og sé að hluta til hulin ryki eða að stjarnan hafi fallið saman og orðið að svartholi án þess að springa. „Sé raunin sú eru þetta fyrstu merki um ævilok risastjörnur af því taginu,“ sagði Andrew Allan doktorsnemi við Trinity College í Dublin á Írlandi og umsjónarmaður rannsóknarinnar.

1. júní 2020: Stjörnufræðingar sem notuðu sjónauka European Southern Observatory (ESO) hafa uppgötvað risabletti á yfirborði mjög heitra stjarna í stjörnuþyrpingum. Það eru ekki aðeins segulblettir sem plaga þessar stjörnur, heldur eiga ofurblossar sér líka stað á sumum þeirra, sprengingar sem eru mörgum milljón sinnum orkuríkari en svipaðar sprengingar á sólinni. Niðurstöðurnar eru birtar í dag í tímaritinu Nature Astronomy og hjálpa þær stjörnufræðingum að skilja betur þessar sérkennilegu stjörnur. Þær hjálpa okkur líka að leysa aðrar ráðgátur um stjörnur.

20. maí 2020: Mælingar sem gerðar voru með Very Large Telescope ESO (VLT) benda til þess að sólkerfi sé að verða til í kringum stjörnuna AB Aurigae. Í kringum stjörnuna er þétt þyrillaga gas- og rykskífa þar sem sjá má áberandi hnút sem markar þann stað þar sem reikistjarna er líklega að verða til. Hnúturinn gæti verið fyrsta beina sönnunin fyrir reikistjörnu að fæðast.

6. maí 2020: Teymi stjörnufræðinga frá European Southern Observatory (ESO) og öðrum stofnunum hafa uppgötvað svarhol í aðeins 1000 ljósára fjarlægð frá Jörðinni. Þetta er nálægasta svarthol sem fundist hefur til þessa og er hluti af tvístirnakerfi sem sést með berum augum. Sannanir fyrir tilvist ósýnilegs fyrirbæris fundust þegar fylgst var með tilfærslu fylgistjarnanna tveggja með hjálp 2,2 metra MPG/ESO sjónaukans í La Silla stjörnustöð ESO í Chile. Vísindamennirnir segja að þetta sé aðeins toppurinn á ísjakanum og búast megi við því að fleiri sambærileg svarthol komi í leitirnar í framtíðinni.

16. apríl 2020: Mælingar með Very Large Telescope (VLT) ESO hafa í fyrsta sinn staðfest að stjarna, sem hringsólar í kringum risasvartholið í miðju Vetrarbrautinnar, hreyfist í samræmi við spár almennu afstæðiskenningar Einsteins. Stjarnan er á rósarlaga braut um svartholið en ekki sporöskjulaga eins og þyngdarfræði Newtons gerir ráð fyrir. Vísindamenn hafa lengi beðið eftir þessum niðurstöðum en þær má þakka sífellt nákvæmari mælingum sem staðið hafa yfir nærri 30 ár og gerir þeim kleift að afhjúpa leyndardóma risans sem dvelur í hjarta Vetrarbrautarinnar.

11. mars 2020: Stjörnufræðingar sem notuðu Very Large Telescope (VLT) ESO hafa komið auga á fjarreikistjörnu þar sem líklega rignir járni. Lofthitinn á daghlið þessarar ofurheitu reikistjörnu nær 2400°C sem dugir til þess að málmar gufi upp. Sterkir vindar flytja járngufuna yfir á næturhliðina, sem er svalari, þar sem hún þettist í regndropa úr járni.

5. mars 2020: Stjörnufræðingar hafa nýlega vakið athygli á áhyggjum sínum af áhrifum stórra gervihnattaþyrpingar á rannsóknir sínar. Til að skiljja betur hvaða áhrif þessar þyrpingar gætu haft á stjörnuathuganir gerði ESO rannsókn á áhrifunum með áherslu á mælingar sjónauka ESO á sýnilega og innrauða sviðinu, en líka á aðra sjónauka. Könnunin nær yfir 18 gervihnattaþyrpingar sem eru í þróun og smíðum hjá SpaceX, Amazon, OneWeb og fleiri á samanlagt meira en 26 þúsund gervihnöttum [1]. Greint er frá niðurstöðunum í tímaritinu Astronomy & Astrophysics.

14. febrúar 2020: Stjörnufræðingar sem notuðu Very Large Telescope (VLt) ESO náðu nýlega mynd af fordæmalausri dofnun Betelgáss sem er rauður reginrisi og verðandi sprengistjarna í stjörnumerkinu Óríon. Myndirnar nýju sýna ekki aðeins hvernig útgeislun stjörnunnar hefur minnkað, heldur líka hvernig lögun hennar hefur breyst.

5. febrúar 2020: Stjörnufræðingar sem notuðu Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), sem ESO á aðild að, fundu sérkennilegt gasský sem rekja má til samkrulls tveggja stjarna. Önnur stjarnan óx svo að hún gleypti nágranna sinn sem þá hverfiðst inn á við og leiddi til þess að sú fyrrnefnda varpaði frá sér enn meira efni.

15. janúar 2020: Fosfór er nauðsynlegt lífi eins og við þekkjum það og finnst meðal annars í erfðaefninu DNA og himnum frumna. Enn er þó ýmislegt á huldu um hvernig fosfór rataði til Jarðar. Stjörnufræðingar hafa nú rakið ferðalag fosfórs frá stjörnumyndunarsvæðum til halastjarna með hjálp ALMA og Rosetta geimfars Geimvísindastofnunar Evrópu (ESA). Rannsóknirnar sýna í fyrsta sinn hvar sameindir sem innihalda fosfór myndast, hvernig þetta frumefni flyst til í halastjörnum og hvernig tiltekin sameind gæti hafa leikið lykilhlutverk í uppruna lífs á Jörðinni.

19. desember 2019: Stjörnufræðingar sem notuðu Very Large Telescope ESO fundu kalt gas í kringum sumar af yngstu vetrarbrautunum sem sést hafa í alheiminum. Gashjúparnir eru risavaxnar matarkistur fyrir risasvarthol í miðju vetrarbrauta sem koma okkur fyrir sjónir eins og þær litu út fyrir 12,5 milljörðum ára. Þessir miklu gashjúpar gætu útskýrt hvernig risasvarthol fóru að því að vaxa jafn hratt og raun ber vitni snemma í sögu alheimsins.

16. desember 2019: Very Large Telescope (VLT) ESO var notaður til að taka myndir af miðsvæðum Vetrarbrautarinnar í mikilli upplausn sem leiddu í ljós nýjar upplýsingar um stjörnumyndunarsögu hennar. Stjörnufræðingar fundu vísbendingar um stjörnumyndunarhrinu fyrr í sögu Vetrarbrautarinnar sem var svo kröftug að hún leiddi til mörg hundruð þúsund sprengistjarna.

4. desember 2019: Stjörnufræðingar sem notuðu Very Large Telescope ESO hafa í fyrsta sinn fundið vísbendingar um risareikistjörnu í kringum hvítan dverg. Plánetan er mjög nálægt heitu hvítu dvergstjörnunni, sem er leifar stjörnu sem svipaði til sólarinnar okkar og er lofthjúpur hennar að fjúka út í geiminn í skífu í kringum stjörnuna. Þetta einstaka sólkerfi gefur okkur svipmynd af því hvernig sólkerfið okkar gæti litið út í fjarlægri framtíð.

28. október 2019: Astronomers using ESO’s SPHERE instrument at the Very Large Telescope (VLT) have revealed that the asteroid Hygiea could be classified as a dwarf planet. The object is the fourth largest in the asteroid belt after Ceres, Vesta and Pallas. For the first time, astronomers have observed Hygiea in sufficiently high resolution to study its surface and determine its shape and size. They found that Hygiea is spherical, potentially taking the crown from Ceres as the smallest dwarf planet in the Solar System.