Fréttatilkynningar

8. júní 2017: ALMA hefur fundið merki um metýl-ísósýanat — eins af byggingarefnum lífs — í kringum stjörnu í fæðingu og svioar til sólarinnar okkar. Þetta er í fyrsta sinn sem forlífræn sameind finnt í kringum frumstjörnu sömu gerðar og sólin en sólkerfið okkar varð til á samskonar hátt. Uppgötvunin geti hjálpað stjörnufræðingum að skilja betur hvernig lífið kviknaði á Jörðinni.

30. maí 2017: Samningar um smíði á 39 metra safnspegli Extremely Large Telescope (ELT) ESO voru undirritaðir í höfuðstöðvum ESO nærri München í dag. Þýska fyrirtækið SCHOTT mun framleiða speglana en franska fyrirtækið Safran Reosc mun pússa þá og prófa. Samningur um pússun á speglunum er næst stærsti samningurinn sem tengist smíði ELT og þriðji stærsti samningur sem ESO hefur gert.

26. maí 2017: Hornsteinn var lagður að Extremely Large Telescope (ELT) ESO við hátíðlega athöfn í dag í viðurvist Michelle Bachelet Jeria, forseta Chile. Athöfnin fór fram í Paranal stjörnustöðinni í norðurhluta Chile, nálægt staðnum þar sem risasjónaukinn verður reistur og markar þáttaskil í smíði stærrsta sjónauka heims fyrir sýnilegt ljós. Um leið hefst nýr kafli í stjarnvísindum. Tilefnið markaði einnig samteningu stjörnustöðvarinnar við rafveitukerfi Chile.

22. maí 2017: SCHOTT fyrirtækið í Mainz í Þýskalandi hefur lokið við að steypa Extremely Large Telescope (ELT) sjónauka ESO. Spegillinn verður 4,2 metrar á breidd og vegur 3,5 tonn. Hann verður stærsti aukaspegill sem smíðaður hefur verið fyrir sjónauka og einnig stærsti kúpti spegill sögunnar.

3. maí 2017: Litla Magellansskýið er glæsilegt að sjá með berum augum á himninum yfir suðurhveli Jarðar. Sjónaukar sem nema sýnilegt ljós geta ekki gefið skýra mynd af því sem leynist innan í dvergvetrarbrautinni vegna geimryks. Innrauði sjónaukinn VISTA hefur nú gert stjörnufræðingum kleift að sjá aragrúa stjarna í nágrannavetrarbraut okkar, betur en nokkru sinni fyrr. Útkoman er þessi ljósmynd — stærsta innrauða ljósmynd sem tekin hefur verið af Litla Magellansskýinu — af milljón stjörnum.

25. apríl 2017: Nýjá ALMA Residencia í stjórnstöð ALMA sjónaukans hefur verið tekin í notkun. Haldið var upp á þennan áfanga í smíði stjörnustöðvarinnar og var stjórn ALMA viðstödd, sem og og framkvæmdarstjórar ESO, NAOJ og NRAO. Arkitekarnir sem hönnuðu bygginguna voru líka á staðnum. ALMA Residencia er síðasti stóri hlutinn sem ESO afhendir ALMA.

19. apríl 2017: Fjarreikistjarna sem fundist hefur í kringum rauða dvergstjörnu í 40 ljósára fjarlægð frá Jörðinni gæti verið „heppilegasti staðurinn til að leita að lífi utan sólkerfisins“ til þessa. Alþjóðlegur hópur stjörnufræðinga fann „risajörð“ í lífbelti daufu stjörnunnar LHS 1140 með HARPS mælitæki ESO á La Silla og öðrum sjónaukum víða um heim. Reikistjarnan er örlítið stærri og massameiri en Jörðin og hefur líklega náð að halda í lofthjúpinn sinn. Það og sú staðreynd að reikistjarnan gengur reglulega fyrir móðurstjörnuna gerir hana að einni áhugaverðustu fjarreikistjörnunni fyrir lofthjúpsrannsóknir. Niðurstöðurnar eru birtar í tímaritinu Nature hinn 20. apríl.

7. apríl 2017: Alla jafna eru stjörnusprengingar tengdar við endalok efnismestu stjarna alheims. Nýjar mælingar frá ALMA veita hins vegar innsýn sprengingar á upphafspunkti lífshlaups stjarna, fæðingu þeirra. Stjörnufræðingar tóku þessar glæsilegu myndir þegar þeir könnuðu sannkallaða flugeldasýningu sem fylgir fæðingu massamikils stjörnuhóps sem sýnir vel hvernig stjörnur springa út þegar þær myndast.

27. mars 2017: Mælingar Very Large Telescope ESO hafa leitt í ljós myndun stjarna innan í öflugu efnisútstreymi frá risasvartholum í kjörnum vetrarbrauta. Þetta eru fyrstu mælingarnar sem staðfesta myndun stjarna í slíku umhverfi. Uppgötvunin hefur áhrif á skilning okkar á eiginleikum og þróun vetrarbrauta. Niðurstöðrurnar eru birtar í tímaritinu Nature.

15. mars 2017: Nýjar mælingar benda til þess að þungeindir eða venjulegt efni hafi verið ríkjandi í efnismiklum hrinuvetrarbrautum — vetrarbrautum sem framleiða mikinn fjölda stjarna á stuttum tíma — á hátindi vetrarbrautamyndunar í alheiminum fyrir um 10 milljörðum ára. Þetta gengur þvert gegn því sem sést í dag þar sem áhrif hulduefnis á vetrarbrautir er miklu meiri en venjulegs efnis. Niðurstöðurnar koma nokkuð á óvart en þær fengust úr rannsóknum Very Large Telescope ESO go benda til þess að hulduefni hafi verið áhrifaminna snemma í sögu alheimsins en í dag. Greint er frá niðurstöðunum í fjórum greinum sem birtar eru í tímaritinu Nature í dag.

8. mars 2017: Stjörnufræðingar hafa notað ALMA til að mæla gríðarmikið glóandi ryk í vetrarbraut sem birtist okkur eins og hún leit út þegar alheimurinn var aðeins fjögur prósent af aldri sínum í dag. Vetrarbrautin sést því stuttu eftir að hún varð til og er fjarlægasta vetrarbraut sem ryk hefur mælst í. Ennfremur hefur súrefni aldrei mælst áður í jafn mikilli fjarlægð. Niðurstöðurnar gefa nýja sýn á myndun og dauða fyrstu stjarnanna.

1. mars 2017: Þessi litríka stjörnu-, gas- og rykrönd er þyrilvetrarbrautin NGC 1055 á mynd sem tekin var með Very Large Telescope (VLT) ESO. Þessi stóra vetrarbraut er talin allt að 15 prósent breiðari en Vetrarbrautin okkar en þar sem hún liggur á rönd er eins og hana skorti þyrilarma. Form hennar virðist hafa aflagast að einhverju leyti, líklega vegna víxlverkunar við stærri vetrarbraut í nágrenninu.

22. febrúar 2017: Stjörnufræðingar hafa fundið sólkerfi með sjö reikistjörnum á stærð við Jörðina í aðeins 40 ljósára fjarlægð. Sjónaukar á jörðu niðri og í geimnum, þar á meðal Very Large Telescope ESO, fundu reikistjörnurnar þegar þær gengu fyrir móðurstjörnuna sína TRAPPIST-1 sem er köld dvergstjarna. Samkvæmt grein sem birtist í dag í tímaritinu Nature eru þrjár reikistjarnanna í lífbelti sólkerfisins og gætu þar af leiðandi haft fljótandi vatn á yfirborði sínu og þannig aukið líkurnar á að í kerfinu gæti leynst líf. Sólkerfið hefur bæði mestan fjölda reikistjarna á stærð við Jörðina sem fundist hefur til þessa og mestan fjölda hnatta sem gætu haft fljótandi vatn á yfirborðinu.

1. febrúar 2017: Stjörnufræðingar hafa um árabil rannsakað glóandi gas- og rykský í geimnum sem kallast NGC 6334 og NGC 6357. Hér sést nýjasta mynd Very Large Telescope Survey Telescope ESO af þeim. Myndin er nærri tveir milljarðar pixla og er ein sú stærsta sem ESO hefur birt. SKýin eru kölluð Kattarloppuþokan og Humarþokan.

18. janúar 2017: Í höfuðstöðvum ESO í dag voru undirritaðir fjórir samningar um smíði stórra hluta Extremely Large Telescope (ELT) sem ESO er hyggst reisa. Samningar voru gerðir við: SCHOTT um framleiðslu á fyrsta og öðrum aukaspeglum sjónaukans; SENER Group um framleiðslu á grindinni sem ber aukaspeglana tvo og FAMES samstarfið um jaðarnema sem verða nauðsynlegur hluti af safnspegli sjónaukans sem verður samsettur. Annar aukaspegillinn verður sá stærsti sem gerður hefur verið, sem og stærsti kúpti spegill sögunnar.

17. janúar 2017: Nýjar myndir teknar með Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) í Chile hafa leitt í ljós áður óséð smáatriði á sólinni okkar og veitt nýja sýn á dökka, afmyndaða miðju sólbletts sem er nærri tvöfalt stærri að þvermáli en Jörðin. Þetta er í fyrsta sinn sem stjörnustöð sem tilheyrir meðal annars ESO tekur myndir af sólinni. Mælingarnar útvíkka tíðnisviðið sem stjörnufræðingar geta nú notað til að rannsaka sólina. Loftnet ALMA voru hönnuð með það í huga að geta tekið myndir af sólinni án þess að verða fyrir skemmdum af völdum hitans frá sólarljósinu.

9. janúar 2017: ESO hefur gert samning við Breakthrough Initiatives um að aðlaga tækjabúnað Very Large Telescope í Chile til leitar að reikistjörnum við næstu stjörnu, Alfa Centauri. Slíkar reikistjörnur gætu orðið viðfangsefni agnarsmárra geimkanna Breakthrough Starshot verkefnisins.

4. janúar 2017: Þessi glæsilega mynd er ein stærsta en nákvæmasta nær-innrauða ljósmyndin sem tekin hefur verið af Orion A sameindaskýinu, nálægasta stjörnumyndunarsvæði við Jörðina, um 1350 ljósár í burtu frá Jörðinni. Myndin var tekin með innrauða kortlagningarsjónaukanum VISTA í Paranal stjörnustöð ESO í norðurhluta Chile. Á henni sjást margar ungar stjörnur og önnur fyribæri sem alla jafna eru grafnar djúpt innan í rykskýjunum.

21. desember 2016: Mælingar á nýju tíðnibili í rafsegulrófinu eru hafnar með Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) í Chile. Nýir móttakarar sem settir voru upp í loftnetunum og nema útvarpsbylgjur með milli 1,4 og 1,8 millímetra bylgjulengd — sem ALMA gat ekki áður mælt — gera þetta kleift. Stjörnufræðingar geta því nú mælt dauf merki um vatn í nágrenni okkar í alheiminum.

12. desember 2016: Sérstaklega skært ljós sem barst frá fjarlægri vetrarbraut, kallað ASASSIN-15lh, var um hríð álitin skærasta sprengistjarna sem menn höfðu orðið vitni að í alheiminum. Nýjar mælingar frá nokkrum stjörnustöðvum, þar á meðal sjónaukum ESO, hafa nú kallað fram efasemdir um þá túlkun. Hópur stjörnufræðinga hefur komist að því að líklega var um að ræða enn öflugri og sjaldgæfari atburð — svarthol sem snýst hratt að tæta í sundur stjörnu sem hætti sér of nærri.