Fréttatilkynningar

5. september 2018: ATTRACT er framtak þar sem fremstu rannsóknarstöðvar heims og sérfræðingar í viðskiptastjórnun sameinast um að flýta fyrir þrón nýrra evrópskra lausna í ljósmynda- og greiningartækni og markaðssetningu hennar. ESO er þátttakandi í framtakinu sem styrkir 170 nýsköpunarverkefni sem snúa að ljósmyndun og mælitækni og að búa til vörur, þjónustu, fyrirtæki og störf sem lúta að því.

29. ágúst 2018: Kjalarþokan, ein stærsta og bjartasta geimþokan á næturhimninum, sést hér á þessari glæsilegu mynd sem tekin var með VISTA sjónaukanum í Paranal stjörnustöðinni í Chile. VISTA nemur innrautt ljós og getur því skyggnst í gegnum heitt gas og dimmt ryk í þokunni og sýnt okkur fjölda stjarna, bæði nýfæddar og í andarslitrunum.

8. ágúst 2018: Á þessari mynd, sem tekin var með VLT Survey Telescope ESO, fyrsta flokks 2,6 metra sjónauka sem hannaður er til að kortleggja himinninn í sýnilegu ljósi, sést fjöldinn allur af glitrandi vetrarbrautum í órafjarlægð. Stjörnufræðingar nota myndir eins og þessa til að rannsaka uppbyggingu vetrarbrauta af ýmsu tagi.

30. júlí 2018: Stjörnufræðingar sem notuðu ALMA og NOEMA hafa mælt geislavirka sameind í geimnum í fyrsta sinn. Geislavirka sameindin er samsæta áls. Mælingarnar leiddu í ljós að samsætan hafði dreifst um geiminn eftir árekstur tveggja stjarna sem skildi eftir sig leifar sem kallast OK Vulpeculae. Þetta er í fyrsta sinn sem beinar mælingar eru gerðar á þessari tilteknu geislavirkri samsætu frá þekktri uppsprettu. Eldri mælingar á samsætunni byggja á mælingum á gammageislun en nákvæmur uppruni er óþekktur.

26. júlí 2018: Í fyrsta sinn hafa mælingar, sem gerðar voru með Very Large Telescope ESO, staðfest áhrif sem almenna afstæðiskenning Einsteins spáir fyrir um um færslu stjörnu í ógnarsterku þyngdarsviði risasvartholsins í miðju Vetrarbrautarinnar. Niðurstaðanna hefur verið beðið með mikilli eftirvæntingu en þær eru hápunkturinn á 26 ára langri mæliherferð með sjónaukum ESO í Chile.

18. júlí 2018: Ný aðlögunarsjóntækjastilling sem kallast leisisneiðmyndataka (Laser Tomography) hefur verið tekin í notkun á Very Large Telescope (VLT) ESO. Fyrstu myndirnar eru hnífskarpar en þær eru af Neptúnusi, stjörnuþyrpingu og öðrum fyrirbærum. Nú geta MUSE mælitækið í Narrow-Field stillingu og GALACSI aðlögunarsjóntækið notað þessa nýju tækni til þess að leiðrétta ókyrrð í mismunandi hæð í lofthjúpnum. Nú er mögulegt að taka myndir frá jörðu niðri í sýnilegu ljósi sem eru skarpari en myndir frá Hubble geimsjónauka NASA og ESA. Þessi einstaka greinigeta, auk litrófsmæligetu MUSE, gerir stjörnufræðingum kleift að rannsaka fyrirbæri í geimnum í mun meiri smáatriðum en áður.</p>

11. júlí 2018: Nýjar mælingar Very Large Telescope ESO sýna stjörnuþyrpinguna RCW 38 í allri sinni dýrð. Myndin var tekin við prófanir á HAWK-I myndavélinni og GRAAL aðlögunarsjóntækjunum. Á henni sjást einstök smáatriði í RCW 38 og nærliggjandi gasskýjum en líka dökkir rykþræðir sem liggja í gegnum miðju stjörnuþyrpingarinnar ungu.

4. júlí 2018: Þann 2. júlí árið 2019 verður eitt tignarlegasta sjónarspil náttúrunnar, almyrkvi á sólu, sjáanlegt frá La Silla stjörnustöð ESO í Chile. Almyrkvar á sólu eru sjaldséðir frá hverjum tilteknum stað á Jörðinni — næsti verður sýnilegur frá La SIlla eftir 212 ár — svo ESO mun bjóða fólki að fylgjast með myrkvanum frá stjörnustöðinni. MIðar verða í boði frá kl. 11:00 að íslenskum tíma föstudaginn 13. júlí 2018.

2. júlí 2018: SPHERE reikistjörnuleitartækið á Very Large Telescope ESO hefur tekið fyrstu staðfestu ljósmyndina af reikistjörnu í mótun í rykskífu í kringum nýfædda stjörnu. Reikistjarnan unga plægir sig í gegnum gas- og rykskífu stjörnunnar PDS 70 og benda mælingar til þess að lofthjúpur hennar sé skýjaður.

27. júní 2018: ‘Oumuamua, fyrsta millistjörnufyrirbærið sem fundist hefur í sólkerfinu okkar, er á leið burt frá sólinni hraðar en búist var við. Þessar óvæntu niðurstöður eru afrakastur samvinnu stjörnuathugunarstöðva um allan heim, meðal annars Very Large Telescope ESO í hile. Niðurstöðurnar benda til þess að ‘Oumuamua sé líklega halastjarna úr öðru sólkerfi en ekki smástirni. Greint er frá uppgötvuninni í tímaritinu Nature.

21. júní 2018: Stjörnufræðingar sem notuðu MUSE mælitækið á Very Large Telescope ESO í Chile og Hubble geimsjónauka NASA og ESA hafa gert nákvæmustu prófunina til þess á almennu afstæðiskenningu Einsteins fyrir utan Vetrarbrautina okkar. Vetrarbrautin ESO 325-G004 virkar sem sterk þyngdarlinsa sem bjagar ljós frá fjarlægari vetrarbraut fyrir aftan, svo til verður Einstein hringur um miðjuna. Með því að bera saman massa ESO 325-G004 við sveigju geimsins í kringum hana gátu stjörnufræðingar fundið út að þyngdarkrafturinn í þessum risavöxnu fyrirbærum hegðar sér í samræmi við spár almenns afstæðis. Þetta útilokar sumar aðrar kenningar um þyngdarkraftinn.

13. júní 2018: Tveir sjálfstæðir hópar stjörnufræðinga sem notuðu ALMA hafa fundið sterkar vísbendingar um þrjár ungar plánetur í kringum stjörnuna HD 163296. Með hjálp nýrrar leitartækni komu stjörnufræðingarnir auga á þrjár „fyrirstöður“ í gas- og rykskífunni í kringum stjörnuna ungu. Það eru sterkustu vísbendingarnar til þessa um nýmyndaðar plánetur. Litið er á þetta sem fyrstu pláneturnar sem finnast með ALMA sjónaukanum.

4. júní 2018: Stjörnufræðingar sem notuðu ALMA og VLT hafa komist að því að bæði hrinuvetrarbrautir í árdaga alheimsins og stjörnumyndunarsvæði í nálægum vetrarbrautum, innihalda mun hærra hlutfall efnismikilla stjarna en í friðsælum vetrarbrautum. Niðurstöðurnar hafa áhrif á skilning okkar á þróun vetrarbrauta og breyta skilningi okkar á stjörnumyndunarsögu alheimsins, sem og uppsöfnun þungra frumefna.

30. maí 2018: Í fylgivetrarbraut okkar, Stóra Magellansskýinu sem er í um 160.000 ljósára fjarlægð frá Jörðinni, skín Tarantúluþokan skært. Þessi glæsilega mynd af henni var tekin með VLT Survey Telescope í Paranal stjörnustöð ESO í Chile. Á myndinni sjást einstök smáatriði í þokunni. Þar glóa gasský, sprengistjörnuleifar og þyrpingar nýfæddra stjarna en myndin er sú skarpasta sem tekin hefur verið af svæðinu.

16. maí 2018: Stjörnufræðingar sem notuðu Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) og Very Large Telescope (VLT) ESO hafa fundið óvænt merki um að stjörnur hafi byrjar að myndast mjög snemma, aðeins 250 milljónum ára eftir Miklahvell, í vetrarbrautinni MACS1149-JD1. Um leið fundust merki um fjarlægasta súrefni í alheiminum sem mælst hefur í fjarlægustu vetrarbraut sem ALMA og VLT hafa mælt til þessa. Niðurstöðurnar verða birtar í tímaritinu Nature hinn 17. maí 2018.

9. maí 2018: Alþjóðlegur hópur stjörnufræðinga notaði sjónauka ESO til að rannsaka leifar frá frumbernsku sólkerfisins. Stjörnufræðingarnir komst að því að útstirnið 2004 EW95 í Kuipersbeltinu er kolefnisríkt smástirni, fyrsta sinnar tegundar sem finnst í ystu kimum sólkerfisins. Þetta forvitnilega fyrirbæri varð líklega til í smástirnabeltinu milli Mars og Júpíters og hefur kastast milljarða kílómetra burt frá upprunastað sínum út í Kuipersbeltið.

27. apríl 2018: Hinn 28. apríl 2018 var Supernova stjörnuver og gestastofa ESO tekið í notkun og verður hún opin almenningi frá og með þeim degi. Gestastofan er við höfuðstöðvar ESO í Garching i Þýskalandi og geta gestir fundið þar mikinn fróðleik um stjarnvísindi almennt, tliteknar uppgötvanir ESO, sem og upplýsingar um ýmis verkefni og tæknibúnað. Árið 2018 verður aðgangur að ESO Supernova ókeypis og er hægt að bóka sýningar og aðra viðburði á vefnum.

25. apríl 2018: ALMA og APEX sjónaukarnir hafa skyggnst djúpt út í geiminn – aftur til þess tíma þegar alheimurinn var tíu sinnum yngri en í dag – og komið auga á upphafsskref risavaxins samruna ungra hrinuvetrarbrauta. Lengst af hafa stjörnufræðingar talið að slíkir atburðir hefðu einkum orðið um það bil þremur milljörðum ára eftir Miklahvell, svo það kom talsvert á óvart þegar mælingar sýndu að samruninn var að eiga sér stað þegar alheimurinn var helmingi yngri en það. Þessar fornu vetrarbrautir eru taldar byggingareiningar vetrarbrautaþyrpinga, efnismestu forma í alheiminum.

11. apríl 2018: Nýjar myndir frá SPHERE mælitækinu á Very Large Telescope ESO sýna rykskífur í kringum ungar, nálægar stjörnur í meiri smáatriðum en nokkru sinni fyrr. Á myndunum sést að skífurnar eru af ýmsum toga og lögun þeirra margskonar, líklega vegna þyngdarkrafts frá plánetum sem eru að myndast í þeim.

5. apríl 2018: Nýjar myndir frá Very Large Telescope ESO í Chile og öðrum sjónaukum sýna stjörnur og glóandi gasský í einum af nágrönnum okkar, Stóra Magellansskýinu. Myndin hefur gert stjörnufræðingum kleift að finna leifar stjörnu grafnar innan um gas- og rykslæður 2000 ára gamallar sprengistjörnu. MUSE mælitækið var notað til að finna út hvar þetta litla fyrirbæri leyndist en gögn frá Chandra röntgengeimsjónaukanum hafa staðfest að um nifteindastjörnu er að ræða.