Fréttatilkynningar

7. mars 2018: Ný gögn frá Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) og fleiri sjónaukum, voru notuð til að útbúa þessa glæsilegu mynd af gas- og rykþráðum í Sverðþokunni í Óríon. Þræðirnir líta eflaust út fyrir að vera glóandi heitir á myndinni en í raun eru þeir svo kaldir, að stjörnufræðingar þurfa að nota sjónauka eins og ALMA til að rannsaka þá.

5. mars 2018: MATISSE mælitækið nýja á Very Large Telescope víxlmæli (VLTI) ESO hefur nú verið tekið í notkun í Paranal stjörnustöðinni í norður Chile. MATISSE er öflugasta víxkmælitæki heims fyrir mið-innrauðar bylgjulengdir. Tækið hefur mikla upplausn, bæði í ljósmyndun og litrófsmælingum, og mun það nýtast í rannsóknum á svæðum í kringum ungar stjörnur þar sem reikistjörnur eru að myndast, sem og á nágrennum risasvarthola í miðju vetrarbrauta. Fyrstu mælingar MATISSE voru gerðar með hjálparsjónaukum VLTI á nokkrum af björtustu stjörnum himins, þar á meðal Síríusi, Rígel og Betelgási og sýndu þær hvers tækið er megnugt.

16. febrúar 2018: Suzanna Randall, stjörnufræðingur hjá ESO, er einu skrefi nær þv´að láta draum sinn um að verða fyrsta þýska konan til að fara í geimferð rætast. Hún hefur verið valin sem geimfaraefni hjá Astronautin sem miðar að því að þjálfa fyrsta kvenkyns geimfara Þjóðverja og senda hana í leiðangur í Alþjóðlegu geimstöðinni. Sagt var frá þessu á blaðamannafundi í höfuðstöðvum ESO í Garching í Þýskalandi.

13. febrúar 2018: ESPRESSO mælitækið á Very Large Telescope ESO í Chile hefur í fyrsta sinn verið notað til að sameina ljós frá öllum fjórum 8,2 metra sjónaukunum. Að sameina ljós á þennan hátt gerir VLT að þeim sjónauka í heiminum sem hefur mestu ljóssöfnunargetu.

5. febrúar 2018: Niðurstöður nýrrar rannsóknar hafa leitt í ljós að reikistjörnurnar sjö sem ganga um köldu dvergstjörnuna TRAPPIST-1 eru allar mestmegnis úr bergi og gætu mögulega búið yfir meira vatni en Jörðin. Eðlismassi reikistjarnanna er nú þekktur mun betur en áður og bendir til þess að vatn telji allt að 5% af heildarmassa sumra þeirra — um það bil 250 sinnum meira en höf Jarðar. Heitu reikistjörnurnar sem eru næst stjörnunni hafa líklega þykka gufukennda lofthjúpa en þær fjarlægari hafa sennilega ísilagt yfirborð. Fjórða plánetan er líkust Jörðinni miðað við stærð, eðlismassa og ljósmagnsins sem hún fær frá móðurstjörnunni. Hún virðist ennfremur vera bergkenndasta plánetan og hefur möguleika að búa yfir fljótandi vatni á yfirborðinu.

31. janúar 2018: Á þessari glæsilegu víðmynd sést dökkt ský úr geimryki, lýst upp af nýjum og skærum stjörnum. Skýið þétta er stjörnumyndunarsvæði sem kallast Lupus 3 og í því eru funheitar stjörnur að fæðast úr geimefninu. Myndin var búin til úr ljósmyndum sem teknar voru með VLT Survey Telescope (VST) og 2,2 metra MPG/ESO sjónaukanum og er hún sú nákvæmasta sem tekin hefur verið af svæðinu til þessa.

24. janúar 2018: Nýr ríkissjónauki hefur verið tekinn í noktun í La Silla stjörnustöð ESO í Chile. ExTrA sjónaukarnir eiga að leita að og rannsaka reikistjörnur á stærð við Jörðina í kringum nálægar rauðar dvergstjörnur. Nýstárleg hönnun ExTrA gefur mun betri greinigæði en eldri rannsóknartæki hafa verið fær um. Stjörnufræðingar búa nú yfir nýju og öflugu tæki sem hjálpar til við leitina að mögulega lífvænlegum reikistjörnum utan sólkerfisins.

17. janúar 2018: Stjörnufræðingar sem notuðu MUSE mælitæki ESO á Very Large Telescope í Chile hafa uppgötvað stjörnu sem hegðar sér mjög sérkennilega í þyrpingunni NGC 3201. Útlit er fyrir að hún sé á braut um ósýnilegt svarthol sem er um fjórum sinnum efnismeira en sólin. Þetta er fyrsta óvirka stjörnumassasvartholið sem finnst í kúluþyrpingu og það fyrst sem finnst með beinum mælingum á þyngdartogi þess. Þessi mikilvæga uppgötvun hefur áhrif á skilning okkar á myndun þessara stjörnuþyrpinga, svarthola og uppruna þyngdarbylgjuatburða.

9. janúar 2018: Þýska fyrirtækið SCHOTT í Mainz í Þýskalandi hefur nú lokið við að streypa fyrstu sex sexhyrndu speglana í safnspegil Extremely Large Telescope (ELT) ESO. Speglarnir koma til með að mynda 39 metra breiðan safnspegil sjónaukans en hann verður samsettur úr 798 stökum speglum þegar smíðinni lýkur. ELT verður stærsti sjónauki heims fyrir sýnilegt ljós þegar hann verður tekinn í notkun árið 2024.

20. desember 2017: Stjörnufræðingar sem notuðu Very Large Telescope ESO hafa í fyrsta sinn komið auga á ýrur eða kornáferð á yfirborði annarrar stjörnu — öldnu rauðu risastjörnunnar π1 Gruis. Þessi einstaka nýja ljósmynd var tekin með PIONIER mælitækinu en hún sýnir iðustraumasvæði á yfirborði risastjörnunnar sem er 350 sinnum breiðari en sólin okkar. Hvert svæði er fjórðungur af þvermáli stjörnunnar eða um 120 milljón kílómetrar á breidd. Niðurstöðurnar eru birtar í tímaritinu Nature.

13. desember 2017: OmegaCAM myndavélin á VLT Survey Telescope ESO tók þessa fallegu mynd af stjörnumyndunarsvæði sem kallast Sharpless 29. Á þessari risavöxnu mynd sjást fjölmörg stjarnfræðileg fyrirbæri, þar á meðal geimryk og gasský sem endurspegla, gleypa og gefa frá sér ljós frá heitum, ungum stjörnum í þokunni.

6. desember 2017: Echelle SPectrograph for Rocky Exoplanet and Stable Spectroscopic Observations (ESPRESSO) hefur verið tekið í notkun. Litrófsritinn er á Very Large Telescope (VLT) ESO í Chile og á að leita að reikistjörnum með meiri nákvæmni en hægt hefur verið til þessa með því að mæla hárfínar breytingar á ljósinu frá móðurstjörnunum. Þetta er fyrsta tækið til reikistjörnuleitar sem getur blandað saman ljósi frá öllum fjórum VLT sjónaukunum.

29. nóvember 2017: Stjörnufræðingar sem notuðu MUSE mælitækið á Very Large Telescope ESO í Chile hafa gert dýpstu litrófsrannsókn sem gerð hefur verið til þessa. Stjörnufræðingarnir beindu sjónum sínum að Hubble Ultra Deep Field svæðinu og mældu eiginleika og fjarlægðina til 1600 mjög daufra vetrarbrauta, þar á meðal 72 vetrarbrauta sem hafa aldrei sést áður, ekki einu sinni á myndum Hubbles. Þessi brautryðjendarannsókn hefur þegar leitt til tíu vísindagreina sem eru birtar í sérstöku hefti Astronomy & Astrophysics. Upplýsingarnar gefa stjörnufræðingum nýja innsýn í myndun stjarna í árdaga alheimsins og gerir þeim kleift að rannsaka hreyfingar og aðra eiginleika frumvetrarbrauta — þökk sé einstöku litrófsgreinigæðum MUSE mælitækisins.

20. nóvember 2017: Stjörnufræðingar hafa í fyrsta sinn rannsakað smástirni sem kom inn í sólkerfið okkar utan úr geimnum milli stjarnanna. Mælingar Very Large Telescope ESO í Chile og fleiri sjónauka víða um heim sýna, að þetta einstaka fyrirbæri hafði ferðast um geiminn í milljónir ára áður en það rambaði fyrir tilviljun inn í sólkerfið okkar. Smástirnið virðist vera dökkrautt, mjög ílangt, málm- eða bergkennt og ólíkt öllu öðru sem finnst í sólkerfinu okkar. Niðurstöðurnar eru birtar í tímaritinu Nature hinn 20. nóvember 2017.

15. nóvember 2017: Hópur stjörnufræðingar sem notaði HARPS mælitæki ESO hefur fundið reikistjörnu á stærð við Jörðina með temprað yfirborðshitastig í aðeins 11 ljósára fjarlægð frá sólkerfinu okkar. Fjarreikistjarnan hefur fengið nafnið Ross 128 b en hún er nú næst nálægasta tempraða plánetan sem fundist hefur. Aðeins Proxima b er nálægari. Ross 128 b er ennfremur nálægasta reikistjarnan sem finnst í kringum rólega rauða dvergstjörnu sem gæti aukið líkurnar á því að plánetan sé lífvænleg. Ross 128 b verður eitt af viðfangsefnum Extremely Large Telescope ESO sem mun leita að lífvísum í lofthjúpi hennar.

3. nóvember 2017: Mælingar með ALMA sjónaukanum í Chile hafa leitt í ljós rykbelti í kringum Proxima Centauri, nálægustu stjörnuna við sólkerfið okkar. Mælingarnar sýna bjarma frá köldu ryki á svæði sem er einu til fjórum sinnum fjær Proxima Centauri en Jörðin er frá sólinni. Gögnin benda líka til þess að í sólkerfinu sé enn fjarlægara og kaldara rykbelti sem gæti bent til þess að Proxima Centauri sólkerfið sé margbrotið. Beltin eru svipuð mun stærri beltum í sólkerfinu okkar og eru ennfremur talin vera úr ryki og ísögnum sem urðu ekki að reikistjörnum.

25. október 2017: Ótal vetrarbrautir, sumar stórar í forgrunni, aðrar smáar í bakgrunni, prýða þessa fallegu mynd af Ofnþyrpingunni. Ein þeirra, linsulaga vetrarbrautin NGC 1316, á sér órólega fortíð sem sést á slæðum og hringjum sem stjörnufræðingar hafa nú séð í meiri smáatriðum en áður, þökk sé VLT Survey Telescope. Þessi djúpa mynd leiðir líka í ljós fjölda daufra fyrirbæra innan um daufan ljósbjarma í þyrpingunni.

16. október 2017: Sjónaukar ESO í Chile hafa fundið fyrstu sýnilegu glæðurnar frá þyngdarbylgjulind. Mælingarnar eru sögulegar og benda til þess að um hafi verið að ræða samruna tveggja nifteindastjarna. Við hamfarirnar — sem menn hafa lengi spáð fyrir um að gætu orðið og kallast kílónóvur — verða til þung frumefni eins og gull og platína sem dreifast út í geiminn. Greint er frá uppgötvuninni í nokkrum greinum í Nature og fleiri tímaritum en hún er sterkasta sönnunin þess efnis að nifteindastjörnur valdi stuttum gammablossum.

2. október 2017: Mælingar Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) og Rosetta geimfars ESA hafa leitt í ljós lífræna halógeninn Freon-40 á gasformi í kringum nýfædda stjörnu og halastjörnu. Lífrænir halógenar myndast við lífræn ferli á Jörðinni en þetta er í fyrsta sinn sem slíkt efni finnst í geimnum. Uppgötvunin bendir til þess að lífrænir halógenar séu ekki jafn góðir lífvísar og vonir stóðu til um en þeir gætu hafa verið talsverður hluti af því efni sem reikistjörnurnar mynduðust úr. Niðurstöðurnar, sem birtast í tímaritinu Nature Astronomy, undirstrika hversu erfitt er að finna sameindir sem gætu bent til lífs utan Jarðar.

27. september 2017: Sérkennilegar bleikar og bláar gas- og rykmyndanir í hringþokunni NGC 7009 eða Satúrnusarþokunni sjást hér á litríkri mynd sem tekin var með MUSE mælitækinu á Very Large Telescope ESO (VLT). Tilgangurinn var að kortleggja ryk í hringþoku í fyrsta sinn. Kortið — sem sýnir fjölmargar fínar rykmyndanir, þar á meðal skeljar, hjúp og bylgjur — hjálpa stjörnufræðingum að skilja hvernig hringþokur þróast og verða ósamhverfar.