Fréttatilkynningar

9. desember 2016: The ESO Council has appointed Xavier Barcons, 57, as the next Director General of ESO. He will take up his position on 1 September 2017, when Tim de Zeeuw, the current Director General, completes his mandate.

7. desember 2016: Umfangsmikiil rannsókn VLT Survey Telescope ESO í Chile bendir til að hulduefni sé ekki jafn þétt en jafndreifðara um geiminn en áður var talið. Alþjóðlegur hópur stjörnufræðinga notaði gögn frá Kilo Degree Survey (KiDS) verkefninu til að rannsaka hvernig ljós frá um 15 milljón fjarlægum vetrarbrautum varð fyrir þyngaráhrifum efnis í stórgerð alheimsins. Niðurstöðurnar virðast ganga í berhögg við eldri niðurstöður Planck gervitunglsins.

30. nóvember 2016: Stjörnufræðingar sem rannsökuðu ljós frá einstaklega þéttri og segulmagnaðari nifteindastjörnu með Very Large Telescope ESO, gætu hafa fundið fyrstu merkin um sérkennileg skammtafræðileg áhrif sem spáð var fyrir um upp úr 1930. Skautun á ljósinu frá nifteindastjörnunni bendir til þess tómarúmið í kringum hana sýni merki um skammtafræðileg áhrif sem kallast tómatvíbrot.

9. nóvember 2016: Nýjar, hnífskarpar mælingar með SPHERE mælitækinu á Very Large Telescope hafa leitt í ljós áður óséðar myndanir í frumsólkerfisskífum í kringum ungar stjörnur. Tækið hefur gert stjörnufræðingum kleift að rannsaka í smáatriðum flókið samspil efnis í ungum sólkerfum og sjá breytingar á þeim í rauntíma. Greinar um niðurstöður þriggja rannsóknarhópa eru til vitnis um getu SPHERE til að sjá hvernig reikistjörnur móta skífurnar sem þær urðu til í og varpa ljósi á það flókna umhverfi sem hnettirnir verða til í.

2. nóvember 2016: Stjörnufræðingar hafa tekið nýjar og glæsilegar myndir af risavöxnum gas- og rykstöplum í Kjalarþokunni með MUSE mælitækinu á Very Large Telescope ESO. Rannsóknir sýna að um er að ræða stöpla eyðileggingarinnar — öfugt við Stöpla sköpunarinnar í Arnarþokunni sem eru svipaðs eðlis.

26. október 2016: Alþjóðlegur hópur stjörnufræðinga hefur komið auga á glóandi gasský í kringum fjarlæg dulstirni. Er þetta í fyrsta sinn sem þessir hjúpar sjást í kringum öll dulstirni í einni rannsókn en þeir komu fram í mælingum MUSE mælitækisins á Very Large Telescope ESO. Eiginleikar hjúpanna koma ekki heim og saman við viðteknar hugmyndir stjörnufræðinga um myndun vetrarbrauta í árdaga alheimsins.

19. október 2016: Alþjóðlegur hópur stjörnufræðinga notaði Very Large Telescope Intereferometer til að ná myndum af Eta Carinae tvístirnakerfinu í meiri smáatriðum en nokkru sinni fyrr. Á myndunum koma í ljós myndanir innan kerfisins sem aldrei hafa sést áður, þar á meðal á svæðinu milli stjarnanna tveggja þar sem gríðaröflugir stjörnuvindar rekast saman. Þessi nýja sýn á þetta dularfulla stjörnukerfi gæti leitt til betri skilnings á þróun stærstu stjarnanna í geimnum.

12. október 2016: Gamlar stjörnur af gerðinni RR-hörpustjörnur hafa í fyrsta sinn fundist við miðju Vetrarbrautarinnar. Stjörnurnar fundust með VISTA, innrauðum sjónauka ESO. RR-hörpustjörnur finnast nær eingöngu í gömlum stjörnuþyrpingum sem eru meira en 10 milljarða ára gamlar. Uppgötvunin bendir til þess að miðbunga Vetrarbrautarinnar hafi líklega orðið til við samruna frumstæðra stjörnuþyrpinga. Stjörnurnar gætu jafnvel verið leifar massamestu og elstu stjörnuþyrpinga í Vetrarbrautinni okkar.

5. október 2016: Á þessari nýju mynd af geimþokunni Messier 78 sjást ungar stjörnur varpa bláleitu ljósi á umhverfi sitt og rauðleitar stjörnur sem eru að brjótast úr rykhýðum sínum. Með berum augum eru flestar stjörnurnar huldar á bak við ryk Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA) sjónauki ESO sér nær-innrautt ljós sem berst í gegnum rykið. Sjónaukinn er eins og risavaxin ryksjá sem gerir stjörnufræðingum kleift að skyggnast djúpt inn í umhverfið í kring.

29. september 2016: Hópur japanskra stjörnufræðinga hefur fundið heitan og þéttan efnishjúp með flóknum sameindum í kringum nýfædda stjörnu með hjálp ALMA. Þessi einstaklega heiti sameindahjúpur er sá fyrsti sinnar tegundar sem fundist hefur fyrir utan Vetrarbrautina okkar. Efnasamsetning hans er ólík samskonar fyrirbærum í Vetrarbrautinni okkar sem bendir til þess þau efnafræðilegu ferli sem eiga sér stað í geimnum séu mun fjölbreyttari en áður var talið.

22. september 2016: Alþjóðlegur hópur stjörnufræðinga notaði Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) til að rannsaka sum af fjarlægustu fyrirbærum sem sést hafa í alheiminum á frægri mynd Hubble geimsjónaukans, Hubble Ultra Deep Field (HUDF). Mælingar ALMA eru miklu dýpri og skýrari en eldri mælingar gerðar á millímetraljósi. Myndirnar sýna greinilega hvernig hraðinn á myndun stjarna í ungum vetrarbrautum tengist heildarstjörnumassa þeirra. Mælingarnar sýna líka áður óþekkt magn af stjörnumyndunargasi á mismunandi tímapunktum í sögu alheimsins og veita þannig innsýn í „gullöld“ vetrarbrautamyndunar fyrir um það bil 10 milljörðum ára.

21. september 2016: Alþjóðlegt teymi stjörnufræðinga sem notaði ALMA auk Very Large Telescope ESO og aðra sjónauka, hefur uppgötvað raunverulegt eðli sjaldgæfs fyrirbæris í órafjarlægð í geimnum sem kallast Lyman-alfa hnoðri. Hingað til hafa stjörnufræðingar ekki skilið hvers vegna þessi risavöxnu gasský skína skært en nú hefur mönnum tekist, með hjálp ALMA, að koma auga á tvær vetrarbrautir í hjarta annars hnoðrans sem eru að ganga í gegnum mikla stjörnumyndunarhrinu sem lýsir upp umhverfi þeirra. Stóru vetrarbrautirnar eru í miðju sverms minni veetrarbrauta í því sem lítur út fyrir að vera stór vetrarbrautaþyrping í myndun. Talið er að ALMA uppspretturnar tvær verði að stórri sporvöluvetrarbraut að lokum.

15. september 2016: Hópur stjörnufræðinga sem notaði Very Large Telescope ESO, Hubble geimsjónauka NASA og ESA og Chandra röntgengeimsjónauka NASA hafa leyst ráðgátu um sjaldséðar breytingar á risasvartholi í miðju fjarlægrar vetrarbrautar. Svo virðist sem risasvartholið sé að svelta og fái ekki nægt efni til að gæða sér á til þess að geta lýst upp vetrarbrautina.

7. september 2016: Stjörnufræðingar sem notuðu Very Large Telescope ESO og aðra sjónauka hafa fundið sjaldgæfan lifandi steingerving frá árdögum Vetrarbrautarinnar. Fyrirbærið minnir um margt á kúluþyrpingu en inniheldur mjög misgamlar stjörnur og er þar af leiðandi ólík öllum öðrum þekktum þyrpingum. Í henni eru stjörnurnar mjög svipaðar flestum öldruðum stjörnum í Vetrarbrautinni og brúar hún bilið á skilningi okkar á fortíð og nútíð Vetrarbrautarinnar.

24. ágúst 2016: Stjörnufræðingar sem notuðu sjónauka ESO og aðra hafa fundið sannanir fyrir reikistjörnu á braut um Proxima Centauri, nálægustu stjörnuna við sólkerfið okkar. Reikistjarnan er kölluð Proxima b og snýst hún um rauð, kalda móðurstjörnuna á 11 dögum. Á yfirborðinu er hitastigið nægilega hátt til þess að vatn geti verið á fljótandi formi. Reikistjarnan er berghnöttur, örlítið efnismeiri en Jörðin og nálægasta fjarreikistjarnan og gæti einnig verið nálægasti lífvænlegi staðurinn utan sólkerfisins. Grein um þessa tímamótauppgötvun verður birt í tímaritinu Nature hinn 25. ágúst 2016.

10. ágúst 2016: Í efra vinstra horni þessarar stóru 615 megapixla ljósmyndar frá ESO sést hópur blárra stjarna sem er fullkominn staður til að rannsaka líf og dauða stjarna. Þyrpingin kallast Messier 18 en hún geymir stjörnur sem urðu til úr sama stóra gas- og rykskýinu. Á myndinni sjást ennfremur rauðglóandi vetnisský og dökkar rykslæður. Myndin var tekin með VLT Survey Telescope (VST) í Paranal stjörnustöð ESO í Chile.

27. júlí 2016: Stjörnufræðingar sem notuðu Very Large Telescope ESO og aðra sjónauka á Jörðinni og í geimnum hafa uppgötvað nýja og framandi gerð tvístirnis. Í AR Scorpii kerfinu er hvítur dvergur sem snýst hratt og hraðar rafeindum upp í því sem næst ljóshraða. Frá þessum háorkuögnum verða til geislablossar sem berja á fylgistjörnunni, sem er rauður dvergur, svo frá kerfinu öllu berst geislunarpúls frá útfjólubláu ljósi niður í útvarpsgeislun á 1,97 mínútna fresti. Niðurstöðurnar eru birtar í tímaritinu Nature hinn 28. júlí 2016.

13. júlí 2016: Í fyrsta sinn hafa stjörnufræðingar komið auga á vatnssnælínu í frumsólkerfisskífu í kringum unga stjörnu með hjálp Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA). Snælínan markar það svæði í skífunni þar sem hitastigið lækkar nóg til þess að snjór geti myndast. Mikil aukning á birtu stjörnunnar V883 Orionis hækkaði skyndilega hitastigið í innri hluta skífunnar sem ferði snælínuna lengra í burtu og gerði mönnum kleift að mæla hana. Niðurstöðurnar eru birtar í tímaritinu Nature hinn 14. júlí 2016.

12. júlí 2016: Stjörnufræðingar notuðu innrauða mælitækið HAWK-I á Very Large Telescope (VLT) ESO í Chile til að skyggnast dýpra inn í Sverðþokuna í Óríon en nokkru sinni fyrr. Myndirnar eru glæsilegar og sýna þær tífalt fleiri brúna dverga og staka hnetti, álíka efnismikla og reikistjörnur, sem voru áður óþekkt. Uppgötvunin hefur áhrif á viðteknar hugmyndir manna um stjörnumyndunarsögu Sverðþokunnar.

7. júlí 2016: Stjörnufræðingar sem notuðu SPHERE mælitækið á Very Large Telescope ESO hafa í fyrsta sinn náð mynd af reikistjörnu á braut um þrjár sólir. Til þess hafa menn talið að sporbrautir slíkra reikistjarna væru óstöðugar og að þær myndu fljótlega þjóta burt úr sólkerfum sínum. Einhvern veginn hefur þessi reikistjarna hins vegar komist af. Þessar óvæntu niðurstöður benda til þess að sólkerfi af þessu tagi gætu verið mun algengari en talið var. Niðurstöðurnar verða birtar í tímaritinu Science hinn 7. júlí 2016.