Basın Bültenleri 2010

30 Aralık 2010: Brezilya Federal Cumhuriyeti, Avrupa Güney Gözlemevinin (ESO) “üye ülke” olmak için gereken resmi kabul anlaşmasını dün imzaladı. Hükümetin onayını takiben Brezilya on beşinci ve Avrupa dışından ilk üye ülke olacaktır.

16 Aralık 2010: Gamma-ray bursts are among the most energetic events in the Universe, but some appear curiously faint in visible light. The biggest study to date of these so-called dark gamma-ray bursts, using the GROND instrument on the 2.2-metre MPG/ESO telescope at La Silla in Chile, has found that these gigantic explosions don’t require exotic explanations. Their faintness is now fully explained by a combination of causes, the most important of which is the presence of dust between the Earth and the explosion.

08 Aralık 2010: We know of about 150 of the rich collections of old stars called globular clusters that orbit our galaxy, the Milky Way. This sharp new image of Messier 107, captured by the Wide Field Imager on the 2.2-metre telescope at ESO’s La Silla Observatory in Chile, displays the structure of one such globular cluster in exquisite detail. Studying these stellar swarms has revealed much about the history of our galaxy and how stars evolve.

01 Aralık 2010: Uluslararası gökbilimcilerden oluşan bir ekip ilk kez ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu kullanarak bir süper-Dünya örneği ötegezegenin etrafındaki atmosferin analizini gerçekleştirdi. GJ 1214b olarak bilinen gezegen, yıldızının önünden geçerken gözlendi ve bu sırada gezegenin atmosferi boyunca ilerleyen bir miktar yıldız ışığı yeryüzünden gözlenmiş oldu. Şimdi bu atmosferin çoğunlukla sudan veya buhardan mı ya da kalın bulutlar ve sisten mi oluştuğunu biliyoruz. Araştırma sonuçları Nature dergisinin 2 Aralık 2010 tarihli sayısında yayınlanacak.

24 Kasım 2010: Gökbilimcilerden oluşan uluslararası bir araştırma ekibi, ilk kez birbirlerinin önünden geçen biri zonklayan Sefeid değişeni bir çift yıldız sistemini keşfederek on yıllık bir bilmeceyi çözmüş oldular. Çift yıldız sisteminde nadir olarak gerçekleşen iki yıldız yörüngesinin aynı hizaya gelmesi sayesinde Sefeid değişeninin kütlesi eşi görülmemiş hassasiyetle ölçülebildi. Gökbilimcilerin şimdiye kadar Sefeid kütlelerine ilişkin birbiriyle uyumsuz iki teorik tahminleri vardı. Yeni sonuçlara göre yıldız zonklama teorisi sayesindeki tahminler doğru, yıldız evrimi teorisiyle öne sürülen tahminler ise yeni gözlemlerle uyuşmazlık gösteriyor.

18 Kasım 2010: Avrupalı gökbilimcilerden oluşan bir ekip ESO’nun Şili’de bulunan La Silla Gözlemevi’ndeki 2.2 metrelik MPG/ESO teleskopunu kullanarak başka bir gökadadan Samanyolu gökadamıza giriş yapan bir yıldızın etrafında dolanan yeni bir ötegezegen keşfettiler. Jüpiter benzeri gezegenin durumu oldukça ilginç, etrafında dolandığı yıldız yaşamının son anlarını yaşıyor, genişleyen yıldızın içinde neredeyse kaybolan gezegen, kendi gezegen sistemimizin gelecekteki kaderi hakkında da ipuçları içeriyor.

10 Kasım 2010: Avrupa Güney Gözlemevi gökbilimcileri ünlü Barış Atomları gökadasının (NGC 7252) muhteşem yeni bir görüntüsünü elde ettiler. Gökadaların birbirleriyle çarpışmaları sonucu oluşan bu tür gökadasal kazalar, yani birleşmeler, gökbilimciler için Evren’in evrimini nasıl etkiledikleri konusunda önemli fırsatlar sağlamaktadırlar.

04 Kasım 2010: Şili’nin şiddetli Atacama Çölü’ne döşenen ve 100 kilometre boyunca uzanan yeni veri kablosu Cerro Armazones ve ESO’nun Paranal Gözlemevi için yeni fırsatlar yaratıyor. Buradaki tesislerin Latin Amerikan ana bilimsel veri hattına bağlanmasıyla gözlemevleri ve Avrupa arasındaki yüksek-hızlı bağlantı boşluğu da giderilmiş oldu.

27 Ekim 2010: ESO’nun Şili’de bulunan Paranal Gözlemevi’ndeki Çok Büyük Teleskop’u (VLT) ile alınan bu yeni görüntülerde altı olağanüstü sarmal gökada görülmektedir. HAWK-I kamerasının etkileyici gücü kullanılarak kızılötesi ışıkta çekilen görüntüler, gökbilimcilere gökadalardaki dikkat çekici sarmal şekillerin nasıl oluştukları ve evrimleştiklerini anlamaları konusunda yardımcı olacak.

20 Ekim 2010: Avrupalı gökbilimcilerden oluşan bir grup ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu (VLT) kullanarak şimdiye kadar ki en uzak gökadaya olan uzaklığı ölçmüş oldu. Gökadanın çok zayıf ışımasını dikkatlice analiz eden gökbilimciler, gözlenen görüntünün Evren'in henüz 600 milyon yıl yaşındaki (kırmızıya kayma 8.6) haline ait olduğu sonucuna vardılar. Bunlar evrenin bu erken zamanlarında her yeri dolduran ve ışık geçirmeyen hidrojen sisini temizleyen bir gökada ışığının doğrulanmış ilk gözlemleridir. 19 Ekim 2010 tarihinde bilim insanları tarafından bir basın konferansında açıklanan sonuçlar, Nature dergisinin 21 Ekim tarihli sayısında yayınlanacaktır.

13 Ekim 2010: ESO’nun Çok Büyük Teleskop’u ile gerçekleştirilen yeni gözlemlerle ilk kez genç gökadaların çevrelerindeki soğuk gazı yutarak onları birçok yıldızın oluşumunda yakıt olarak kullandıklarına dair doğrudan kanıtlar elde edildi. Büyük Patlama’dan sonraki ilk birkaç milyar yıl içinde normal gökadaların kütlesi önemli ölçüde artış göstermiştir ve buna neden olan sürecin anlaşılması günümüzde modern astrofiziğin en hararetli problemlerden biridir. Sonuçlar Nature dergisinin 14 Ekim tarihli sayısında yayınlanacaktır.

06 Ekim 2010: ESO’nun VISTA tarama teleskopu ile alınan yeni bir kızılötesi görüntüsü Tekboynuzlu (Unicorn) takımyıldızı içinde bulunan genç yıldızlar, karanlık bulutlar ve gaz sarmallarının ışımalarının meydana getirdiği olağanüstü manzarayı gözler önüne sermektedir. Tekboynuzlu R2 olarak bilinen bu yıldız oluşum bölgesi dev bir karanlık bulutun içine gömülmüştür. Bölge görünür ışıkta görüntülendiğinde neredeyse tamamen tozla örtülü iken, kızılötesinde olağanüstü görünmektedir.

22 Eylül 2010: ESO’nun Şili, Paranal Gözlemevi’ndeki Çok Büyük Teleskop’u üzerinde bulunan hassas HAWK-I kamerası ile alınan yeni bir görüntü zarif çubuklu sarmal gökada NGC 1365’i kızılötesi ışıkta gösteriyor. NGC 1365 Ocak gökadalar kümesinin bir üyesi olup, Yeryüzü’nden 60 milyon ışık yılı uzaklıkta yer almaktadır.

08 Eylül 2010: ESO yakın gökadalardan oluşan Yontar Grubu’nda bulunan Samanyolu’na benzer sarmal bir gökada olan NGC 300’ün dikkat çekici yeni bir görüntüsünü yayınladı. ESO’nun Şili’de bulunan La Silla Gözlemevi’ndeki Geniş Alan Görüntüleyicisi (WFI) ile alınan 50 saatlik poz gökadanın yapısını duyarlı olarak gözler önüne sermektedir. NGC 300 yaklaşık olarak altı milyon ışık-yılı uzaklıkta bulunmakta ve gökyüzünde alan olarak dolunayın üçte ikisi büyüklüğünde görülmektedir.

01 Eylül 2010: The galaxy NGC 4666 takes pride of place at the centre of this new image, made in visible light with the Wide Field Imager on the MPG/ESO 2.2-metre telescope at the La Silla Observatory in Chile. NGC 4666 is a remarkable galaxy with very vigorous star formation and an unusual “superwind” of out-flowing gas. It had previously been observed in X-rays by the ESA XMM-Newton space telescope, and the image presented here was taken to allow further study of other objects detected in the earlier X-ray observations.

24 Ağustos 2010: ESO’nun ötegezegen çalışmalarına öncülük eden gelişmiş HARPS aygıtını kullanan gökbilimciler, Güneş-benzeri HD 10180 yıldızının etrafında en az beş gezegen içeren bir gezegen sistemi keşfetti. Araştırmacılar sistemin ayrıca şimdiye dek bulunan en küçük kütleli gezegeni de içeren iki tane daha gezegen içerebileceğine dair kanıtlara da sahipler. Gezegen sayısı bakımından (Güneş Sistemi’nin sekiz gezegeniyle karşılaştırabileceğimiz yedi adet gezegen) bu sistem bizim Güneş Sistemi’ne de benziyor. Bununla birlikte, araştırma takımı gezegenlerin yıldızdan uzaklığının Güneş Sistemi’mizde de görüldüğü gibi düzenli bir sıra izlediği yönünde kanıtlar buldular.

18 Ağustos 2010: ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu kullanan Avrupalı gökbilimciler ilk kez bir magnetarın - alışılmadık bir nötron yıldızı türü - en az 40 Güneş kütleli bir yıldızdan oluştuğunu gösterdiler. Sonuçlar yıldızların nasıl evrimleştiği, bu kadar büyük kütleli bir yıldızın bir magnetar yerine karadelik olmasının beklendiği mevcut teoriler için büyük zorluklar arz ediyor. Bu, temel bir soruyu tekrar gün yüzüne çıkarıyor: bir yıldızın gerçekten bir karadelik olması için kütlesi ne kadar büyük olmalıdır?

11 Ağustos 2010: ESO’nun VISTA Macellan Bulutu taramasının bir parçasını oluşturan gözlemlerle gökyüzünü tarayan gökbilimciler komşu gökada Büyük Macellan Bulutu’nda bulunan Tarantula Bulutsusu’nun görkemli bir görüntüsünü elde ettiler. Bu yakın-kızılöte panoramik görüntü bulutsunun kendisiyle birlikte etrafındaki zengin gökyüzü görüntüsünü de gözler önüne sermektedir. Bu görüntü komşu gökadalar Macellan Bulutsuları ve onların çevresiyle ilgili oldukça iddialı gökyüzü taramasının başlangıç aşamasında elde edilmiştir.

04 Ağustos 2010: ESO’nun Çok Büyük Teleskopu’nu kullanan gökbilimciler en içteki maddenin yakın geçmişte patlayan bir yıldızdan dışarıya atılış dağılımının ilk kez üç boyutlu görünüşünü elde ettiler. Yeni sonuçlara göre ilk patlama sadece güçlü değil. Ayrıca belirli bir yönde yoğunlaşmış şekildeydi. Bu, en son bilgisayar modellerini destekleyen, süpernovanın çok çalkantılı bir yapıya sahip olması gerektiğini gösteren güçlü bir işaret.

28 Temmuz 2010: ESO’nun Şili’de bulunan La Silla Gözlemevi’ndeki Geniş Alan Görüntüleyicisi ile yeni alınan bu muhteşem görüntü parlak ve ender bulunan WR 22 yıldızını ve çevresindeki renkli ortamı göstermektedir. Oldukça parlak ve sıcak olan WR 22 yıldızı atmosferini Güneş’ten milyonlarca kez daha hızlı bir şekilde uzaya atmaktadır. Yıldız içinde oluştuğu Karina Bulutsusu’nun dış kısmında yer almaktadır.