eso1114tr — Görüntülü Bülten

Düzensiz Bir Gökada Düeti

20 Nisan 2011

Şili’deki La Silla Gözlemevi’nde bulunan 2.2 metre ayna çaplı MPG/ESO teleskopuyla alınan bu kozmik gökada çifti görüntüsü ilginç bazı özellikler sergiliyor; gökadalar birbirlerine o kadar yakınlar ki, her birinin kütleçekim etkisi diğeri üzerinde bozucu etkiler yapabiliyor. Kütleçekim savaşında gökadalardan biri olan NGC 3169’un sarmal şekli bozulurken, yoldaşı NGC 3166 gökadasının da toz şeritleri parçalarına ayrıldı. Bu sırada görüntüde sağ altta görülen üçüncü ve daha küçük NGC 3165 gökadası da kendinden büyük komşularının kütleçekimsel döndürme ve çekme işlemlerine maruz kalmaktadır.

70 milyon ışık-yılı uzaklıkta, Altılık takımyıldızında yer alan bu gökada grubu, 1783 yılında İngiliz gökbilimci William Herschel tarafından keşfedilmiştir. Modern gökbilimciler NGC 3169 (solda) ve NGC 3166 (sağda) arasındaki uzaklığın hassas bir şekilde sadece 50 000 ışık yılı olduğunu ölçmüşlerdir, bu uzaklık Samanyolu gökadasının yarıçapı kadardır. Böylesine küçük bir bölgede kütleçekimi gökadaların yapısında bozulmalara yol açabilmektedir.

NGC 3169 ve NGC 3166 gibi sarmal gökadalar parlak merkezleri etrafında dönen düzenli yıldız ve toz girdapları oluşturma eğilimindedirler. Bununla birlikte çevredeki diğer büyük kütleli nesnelerle olan yakın karşılaşmalar, sık sık, gökadaların birleşerek daha büyük bir gökada oluşturması esnasında bozucu bir başlangıç sebebi olarak bu klasik yapılanmayı karıştırabilmektedir. Şimdiye kadar NGC 3169 ve NGC 3166 özelliklerinden bir kısmını yitirdi. NGC 3169’un büyük, genç, mavi yıldızlardan oluşan parlak kolları liflerine ayrıldı ve ışıldayan gazlarının büyük bir kısmı diskten atıldı. NGC 3166’da ise genellikle sarmal kolların dış hatlarını belirleyen toz şeritleri düzensiz bir şekil aldı. Mavi renkli eşinin tersine NGC 3166’da yeni yıldız oluşumu daha az miktarda gerçekleşiyor.

NGC 3169’un bir farkı daha var, sönük sarı nokta karanlık bir toz örtüsü boyunca sadece sola doğru ışıldamaktadır ve gökadanın merkezine yakındır [1]. Bu parlama 2003 yılında tespit edilen bir süpernovadan kalmıştır ve SN 2003cg olarak bilinmektedir. Tür Ia olarak sınıflandırılan bu tür bir süpernova, -güneşimiz gibi orta büyüklükte bir yıldızın kalıntısı olan-  beyaz cüce denilen sıcak ve yoğun bir yıldızın kütleçekim etkisiyle yakın yoldaş yıldızından madde (gaz) çekmesiyle meydana gelmektedir. Sonunda eklenen bu yakıt yıldızın kontrolden çıkan birleşme (füzyon) reaksiyonuyla patlamasına sebep olmaktadır.

Burada sunulan dikkat çekici hareketli gökada düetinin yeni görüntüsü Igor Chekalin’in ESO’nun Gizli Hazineler 2010 astrofotoğrafçılık yarışması için seçtiği verilere dayanmaktadır. Chekalin yarışmada birinci seçildi ve bu görüntü ise yaklaşık 100 başvuru arasında en yüksek ikinci oyu aldı [2].

Notlar

[1] Burada ışığın NGC 3169'un merkezinin altından sola, sarmal kolun sonuna doğru uzananması gibi, çok daha dikkate değer bir başka nokta da, Samanyolu içindeki yıldızların şans eseri teleskoplarımız ve gökadalar arasındaki gözlem hattına çok yakın düşmesidir.

[2] ESO'nun Gizli Hazineler 2010 yarışması amatör astronomlara ESO'nun geniş astronomi veri arşivlerini araştırma olanağı tanıyarak katılımcıların gizli kalmış hazineleri ortaya çıkarması beklenmiştir. Gizli Hazineler hakkında daha fazlasını öğrenmek için ziyaret edebileceğiniz adres: www.eso.org/public/events/hiddentreasures/ 

Daha fazla bilgi

Avrupa Güney Gözlemevi ESO, Avrupa'daki en önemli hükümetlerarası gökbilim kuruluşudur ve dünyanın en üretken gökbilim gözlemevidir. 15 ülke tarafından desteklenmektedir: Avusturya, Belçika, Brezilya, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Finlandiya, Almanya, İtalya, Hollanda, Portekiz, İspanya, İsveç, İsviçre ve İngiltere. Tasarıma, inşaya ve önemli bilimsel keşiflere olanak sağlayan güçlü yer tabanlı gözlem faaliyetlerine odaklanan iddialı bir program yürütmektedir. ESO ayrıca gökbilim araştırmalarında teşvik edici ve düzenleyici bir dayanışma konusunda öncü bir rol oynamaktadır. ESO Şili'nin Atacama Çölü bölgesinde benzeri olmayan üç adet birinci sınıf gözlem yerleşkesi işletmektedir: La Silla, Paranal ve Chajnantor. ESO Paranal'da dünyanın en gelişmiş optik gökbilim gözlemevi olan Çok Büyük Teleskop'u (Very Large Telescope), ve dünyanın en büyük tarama teleskopu VISTA'yı işletmektedir. ESO varolan en büyük gökbilim projesi ve devrimsel gökbilim teleskopu ALMA'nın Avrupalı ortağıdır. ESO şu anda "gökyüzünü izleyen dünyanın en büyük gözü" olacak 42-metre çapında Avrupa Aşırı Büyük optik/yakın kızılöte Teleskopu, E-ELT'yi inşa etmeyi planlıyor.

Bağlantılar

• La Silla Gözlemevi Fotoğrafları
• 2.2 Metrelik MPG/ESO Teleskopu

İletişim

Arif Solmaz
Çağ Üniversitesi - Uzay ve Astronomi Ofisi
Mersin, Türkiye
Cep: +90 538 6142938
E-posta: arif.solmaz@gmail.com

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
Cep: +49 151 1537 3591
E-posta: rhook@eso.org

Connect with ESO on social media

Bu bir ESO Basın Bülteni çevirisidir eso1114.