eso1717tr — Kurumsal Bülten

ESO ELT’nin Dev Birincil Aynası İçin Anlaşmayı İmzaladı

30 Mayıs 2017

ESO’nun Aşırı Büyük Teleskopu’nun (ELT) 39-metre çapındaki birincil aynasının üretimi için bugün Münih yakınlarındaki Genel Merkez’de bir imza töreni gerçekleştirildi. Alman SCHOTT firması ayna parçalarını üretirken, Fransız Safran Reosc ise bunları parlatma, birleştirme ve parçaları test etme işlemlerini gerçekleştirecek. Ayna parçalarının cilalanması için geçerli olan anlaşma ELT’nin inşasındaki en büyük ikinci anlaşma olup, ESO için şimdiye kadar imzalanmış olan en yüksek bütçeli üçüncü anlaşmadır.

ESO’nun Aşırı Büyük Teleskop’unun benzersiz optik sistemi beş aynadan oluşmakta, bunların herbiri ise kendine özel mühendislik zorlukları içermektedir. Her biri 1.4-metre genişliğindeki 798 adet altıgen parçadan meydana gelen 39-metre çapındaki birincil ayna şimdiye kadar bir optik teleskop için üretilecek olan uzak ara en büyük ayna olacaktır. Ayna parçalarının hepsi birlikte çalıştığında insan gözüne göre on milyonlarca kat daha fazla ışık toplayabilecektir [1].

ELT’nin birincil aynasının üretimi ve parlatılmasını içeren anlaşmalar bugün ESO Genel Müdürü Tim de Zeeuw ile SCHOTT ve Safran Reosc firmalarından temsilciler arasında üst düzey ESO çalışanlarının katılımıyla imzalandı. İlk anlaşma SCHOTT İleri Optik Başkan Yardımcısı Christoph Fark ve Zerodür Stratejik Pazarlama Müdürü Thomas Westerhoff ile ikinci anlaşma ise Safran Reosc İcra Müdürü Philippe Rioufreyt ile imzalandı.

Tim de Zeeuw ELT ile ilgili işleyen süreç hakkındaki sevincini şu şekilde dile getirdi: “Geçtiğimiz iki hafta olağanüstüydü! ELT’nin ikincil aynasının üretilişini gördükten sonra, geçen Cuma, ELT’nin temel atma töreninde Şili Başkanı Michelle Bachelet’i ağırlama onurunu yaşadık. Şimdi ise iki dünya-lideri Avrupalı şirket teleskopun dev ana aynası için çalışmaya başladı ki, bu hepsinden daha zorlayıcı bir süreç olacak.”

ELT’nin birincil aynasını oluşturan 798 adet altıgen parça SCHOTT tarafından düşük-genişlemeli seramik maddesi Zerodür’den [2] imal edilecek. SCHOTT daha önce de teleskopun ikincil ve üçüncül aynalarının üretimi için ihaleyi kazanmıştı, kullandığı malzeme ise ELT’nin şekil değiştirebilen ve şu anda üretim aşamasındaki dördüncü aynasıyla aynıydı.

Ayna taslakları hazır olduğunda diğer firma olan Safran Reosc bunları devralarak birleştirme arayüzlerini tasarlayacak, parçaları şekillendirip parlatacak, destek sistemlerine yerleştirecek ve teslimat işleminden önce optik testlerini gerçekleştirecektir. Parlatma işlemi, her bir parça, yüzey boyunca yaklaşık olarak 10 nanometrelik hassasiyete sahip olana kadar devam edecektir — her bir parça Fransa kadar büyük olsaydı, bir uğurböceğinden daha büyük olmayacak kadar bir fark olacaktı!

Bu kadar çok sayıda cilalanmış parçayı yedi yıl içerisinde teslim etme zorluğuna karşın, Safran Reosc her gün farklı bir aynanın işlemini tamamlamak gibi bir üretim hızına ulaşacak. Poitiers’teki fabrikasında yeni bir tesis kurarak yüksek-teknolojili optik ve optronik (elektro-optik) aletlerin üretiminde uzmanlaşacak [3].

Safran Reosc ile yapılan yeni anlaşma ELT’nin üretimindeki en büyük ikinci sözleşme olup, ESO’nun da şimdiye kadar yapmış olduğu en büyük üçüncü anlaşmadır [4]. Bu firma aynı zamanda ELT’nin ikincil ve üçüncül aynalarının tasarım, cilalama ve testini de gerçekleştirecek olup, şu anda ELT’nin 2-mm kalınlığındaki şekil değiştirebilen dördüncü aynasını üretmektedir.

Hem SCHOTT hem de Safran Reosc ESO ile uzun yıllardır başarılı bir tecrübeye sahiptir. Birlikte birçok optik bileşen geliştiren bu firmalar, ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu oluşturan Birim Teleskoplar’ın 8.2-metrelik ana aynalarını da üretmişlerdir.

ELT şu anda Şili’nin kuzeyindeki ESO’nun Paranal Gözlemevi yakınlarındaki Cerro Armazones’te inşa halinde olup, ilk ışığını 2024 yılında alması planlanmaktadır.

Notlar

[1] ELT’nin birincil aynasını oluşturan parçalar genel bir destek ünitesine bağlı olacak ve bunlar parça sınırlarındaki algılayıcılarla donatılacak — şimdiye kadar bir teleskop için kullanılacak olan en hassas bileşen olacak — bu algılayıcılar sürekli olarak ayna parçalarının konumlarını komşu parçalara göre ölçerek hepsinin bir arada çalışmasını sağlayacak mükemmel bir görüntüleme sistemi meydana getirecek.

[2] Özel bir madde olan Zerodür® yüksek sıcaklık değişimlerinde neredeyse hiç ısısal genişleme göstermemektedir. Kimyasal olarak dirençli olan madde yüksek derecede parlatılabilmektedir. Yansıtıcı tabaka alüminyum veya gümüş olup teleskopun çalışmaya başlamasından önce aşırı hassas olan yüzeye buhar şeklinde kaplanmaktadır. Aralarında ESO’nun Şili’deki Çok Büyük Teleskop’unun da bulunduğu iyi bilinen birçok teleskop aynası Zerodür® malzemesinden yapılmış olup, bunlar onlarca yıldır çalışır durumdadır.

[3] Sonuç olarak toplamda 931 parça üretilecek ve parlatılacak, bunlardan 133 tanesi bakım setinde olup, diğer parçaların çıkarılması, değiştirilmesi ve ELT hazır olduğunda dönen düzlemde temizlenebilmesini sağlayacak.

[4] Diğer iki anlaşma ELT’nin Kubbesi ve Ana Yapısı ile ALMA Antenlerinin Avrupa kısmı içindir.

Daha fazla bilgi

Avrupa Güney Gözlemevi ESO, Avrupa'daki en önemli hükümetler-arası gökbilim kuruluşudur ve dünyanın en üretken gökbilim gözlemevidir. 16 ülke tarafından desteklenmektedir: Avusturya, Belçika, Brezilya, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Finlandiya, Almanya, İtalya, Hollanda, Polonya, Portekiz, İspanya, İsveç, İsviçre ve İngiltere. Tasarıma, inşaya ve önemli bilimsel keşiflere olanak sağlayan güçlü yer tabanlı gözlem faaliyetlerine odaklanan iddialı bir program yürütmektedir. ESO ayrıca gökbilim araştırmalarında teşvik edici ve düzenleyici bir dayanışma konusunda öncü bir rol oynamaktadır. ESO Şili'nin Atacama Çölü bölgesinde benzeri olmayan üç adet birinci sınıf gözlem yerleşkesi işletmektedir: La Silla, Paranal ve Chajnantor. ESO Paranal'da dünyanın en gelişmiş optik gökbilim gözlemevi olan Çok Büyük Teleskop'u (Very Large Telescope), ve iki tarama teleskopu işletmektedir. Kırmızı ötesi gözlem teleskopu VISTA dünyanın en büyük tarama teleskopudur ve VLT tarama teleskopu (VST) ise sadece görünür ışıkta gökyüzünü taramak için tasarlanan dünyanın en büyük teleskopudur. ESO var olan en büyük gökbilim projesi ve devrimsel gökbilim teleskopu ALMA'nın ana ortağıdır. ESO şu anda Paranal civarındaki Cerro Armazones’te 39-metre çaplı "gökyüzünü izleyen dünyanın en büyük gözü" olacak Avrupa Aşırı Büyük Teleskopu, E-ELT'yi inşa etmektedir.

ESO Basın Bültenlerinin çevirileri ESO Bilim Toplum Ağı’nda (ESON) bulunan ESO üyesi ve diğer ülkelerdeki bilim toplum uzmanları ve bilim iletişimcileri tarafından gerçekleştirilmektedir. ESON Türkiye çeviri ekibinde Orta Doğu Teknik Üniversitesi (Ankara) ve Çağ Üniversitesi – Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi’nden (Mersin) uzman kişiler yer almaktadır.

Bağlantılar

• ELT hakkında daha fazla bilgi
• SCHOTT hakkında daha fazla bilgi
• Safran Electronics & Defense hakkında daha fazla bilgi
• ESO Genel Müdürü Konuşması
• ELT hakkındaki son haberler ve basın bültenleri
• ELT SSS sayfası
• ELT hakkındaki görüntü ve videolar

İletişim

Arif Solmaz
Çağ Üniversitesi - Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi
Mersin, Türkiye
Tel: +90 324 651 48 00 (1250)
Cep: +90 538 614 29 38
E-posta: arif.solmaz@gmail.com

Richard Hook
ESO Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
Cep: +49 151 1537 3591
E-posta: rhook@eso.org

Connect with ESO on social media

Bu bir ESO Basın Bülteni çevirisidir eso1717.