Basın Bültenleri

09 Temmuz 2014: Bir grup gökbilimci üretim halindeki yıldız tozunu gerçek zamanlı olarak takip etmeyi başardı — olay süpernova patlaması sonucunda gerçekleşti. İlk kez bu kozmik toz fabrikalarının taneciklerini ilki hemen patlamadan sonra başlayan ve daha sonra uzun bir süre devam eden iki-aşamalı bir süreçle oluşturduklarını gösterdiler. Araştırma ekibi SN2010jl süpernovasından gelen ve giderek sönükleşen ışığı analiz etmek için Şili’nin kuzeyindeki ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu (VLT) kullandılar.

02 Temmuz 2014: Az bilinen Gum 15 adlı kozmik gaz ve toz bulutu büyük kütleli genç yıldızların doğumuna ev sahipliği yapan yerlerden biridir. Güzel ve ölümcül bu yıldızlar yaşları ilerledikçe içinde yer aldıkları bulutsunun görünüşünü şekillendirmekte ve hatta sonunda dağılmasına neden olmaktadırlar.

19 Haziran 2014: Bugün ESO’nun Çok Büyük Teleskopu E-ELT için bir sonraki aşamaya geçişi temsil eden kutlama töreni gerçekleştirildi. Dünya’daki en büyük optik/kırmızı-ötesi teleskopun kurulacağı yerleşke olarak seçilen Cerro Armazones’in 3000-metre yüksekliğindeki zirvesinin bir kısmı inşa ve zirve düzleştirme çalışmaları için patlatıldı.

11 Haziran 2014: Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi (ALMA) yapılan gözlemlerle ilk kez Evrendeki en büyük patlamalar olan gama ışın patlamalarına (GRB’ler) ev sahipliği yapan gökadalardaki gaz ve toz molekülleri doğrudan görüntülenmiş oldu. Şaşırtıcı bir şekilde, beklenenden daha az miktarda gaz gözlendi, buna karşılık ise daha fazla toz, bu da bazı GRB’lerin “karanlık GRB’ler” olarak gözlenmesine yol açıyor. 12 Haziran 2014 tarihli Nature dergisinde yayınlanacak olan çalışma ALMA’nın GRB’ler üzerine yapılmış olan ilk bilimsel araştırma sonuçlarını içeriyor. ALMA’nın potansiyeli sayesinde bu nesnelerin daha iyi anlaşılacağı tahmin ediliyor.

04 Haziran 2014: SPHERE — Spektro Polarimetrik Yüksek-karşıtlık Ötegezegen Araştırma aygıtı — ESO’nun Şili’deki Paranal Gözlemevi’nde bulunan Çok Büyük Teleskop’u (VLT) üzerine takıldı ve ilk ışığı alındı. Bu güçlü ve yeni aygıt sayesinde birden fazla gelişmiş ötegezegen araştırma teknolojisi bir araya getirilmiş oldu. Yeni sistem var olan teknolojiden çarpıcı bir şekilde ileride ve ilk gözlem günlerinde bile yakın yıldızların etrafındaki tozlu disklerin etkileyici görüntülerini elde etmiş durumda. SPHERE birçok Avrupa enstitüsü ve konsorsiyumu tarafından geliştirildi, bunlara ESO ortaklığında Fransa’daki Grenoble Gezegenbilim ve Astrofizik Enstitüsü liderlik etti. Artık ötegezegenlerin ve kalıntı disklerinin detaylı çalışmalarında devrimsel yenilikler bekleniyor.

21 Mayıs 2014: ESO’nun Şili’de bulunan Paranal Gözlemevi’ndeki MPG/ESO 2.2-metre teleskopu ile alınan bu renkli yeni görüntüde NGC 3590 yıldız kümesi görülmektedir. Buradaki yıldızlar karanlık toz parçalarından ve parlayan zengin gaz bulutların danoluşan dikkat çekici manzarının önünde ışıldamaktadırlar. Bu küçük yıldızsal kümelenme gökbilimcilere bu yıldızların nasıl oluşup evrimleştikleri hakkında ipuçları sağlamaktadır — aynı zamanda kendi gökadamızın fırıldak benzeri kollarının yapısı hakkında da bazı işaretler.

14 Mayıs 2014: Magnetarlar süpernova patlamalarının garip süper-yoğun kalıntılarıdır. Evren’deki bilinen en güçlü mıknatıslardır — Yeryüzü’ndeki en güçlü mıknatıstan milyonlarca kez daha güçlüdür. ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu (VLT) kullanan bir Avrupalı gökbilimci ekibi ilk kez magnetara eşlik eden bir yıldız bulduklarını düşünüyor. Bu keşif magnetarların nasıl oluştuklarının — 35 yıllık geçmişe sahip bir bilmece — ve neden bu özel yıldızın gökbilimcilerin beklediği gibi bir karadelik olarak çökmediğinin anlaşılmasına yardımcı olabilir.

30 Nisan 2014: ESO’nun Çok Büyük Teleskopu (VLT) ile yapılan gözlemlerle, ilk kez, bir ötegezegenin kendi etrafındaki dönme süresi belirlendi. Beta Pictoris b’nin bir gününün sadece sekiz saat olduğu bulundu. Bu, Güneş Sistemi’ndeki herhangi bir gezegen gününden çok daha kısa bir süre — ötegezegenin ekvator bölgesi saatte 100 000 km hızla hareket ediyor. Elde edilen yeni sonuçlar, Güneş Sistemi’nde görülen kütle ile dönme arasındaki ilişkiyi ötegezegenlere kadar genişletiyor. Benzer yöntemlerle gökbilimciler gelecekte Avrupa Aşırı Büyük Teleskopu’nu (E-ELT) kullanarak ötegezegenleri daha detaylı bir şekilde görüntüleyebilecekler.

16 Nisan 2014: ESO’nun Şili’deki La Silla Gözlemevi’nden alınan bu yeni görüntüde Gum 41 adlı bir hidrojen bulutu gözler önüne seriliyor. Bu az bilinen bulutsunun ortasındaki parlak genç yıldızlardan çıkan yüksek enerjili ışıma, çevredeki hidrojenin özel bir renkte ışımasına neden oluyor.

09 Nisan 2014: ESO’nun Şili’deki Çok Büyük Teleskop’unu kullanan gökbilimciler — genellikle Abell 33 olarak bilinen, PN A66 33 gezegenimsi bulutsunun dikkat çekici bir görüntüsünü yakaladı. Yaşlı bir yıldızın maddesini uzaya saçmasıyla oluşan bu güzel mavi kabarcık, şans eseri, ön tarafındaki bir yıldızla aynı hizaya gelerek esrarengiz bir gümüş tek-taş nişan yüzüğüne benzeyen yapı meydana getirdi.

02 Nisan 2014: Şili de ESO’nun La Silla Gözlemevi’nde bulunan MPG/ESO 2.2 metrelik teleskopla elde edilen yeni bir görüntü iki zıt gökadayı göstermektedir. Bunlar NGC 1316 ve daha küçük komşusu olan NGC 1317’dir. Bu iki gökada birbirlerine oldukça yakın olmalarına rağmen çok farklı geçmişlere sahiptirler. Küçük sarmal NGC 1317 olaysız bir yaşam sürdürmüş fakat NGC 1316 pek çok gökadayı şiddetli geçmişi boyunca yutmuş ve bu mücadele izlerini barındırmaktadır.

26 Mart 2014: Aralarında ESO La Silla Gözlemevi’nin de yer aldığı birçok Güney Amerika yerleşkesinden gerçekleştirilen gözlemlerle, Chariklo adlı uzak bir asteroidin iki adet yoğun ve ince halka sistemine sahip olduğu sürpriz bir şekilde keşfedildi. Bu, şimdiye kadar halkaya sahip olduğu bulunan en küçük ve Güneş Sistemi’nde bu özelliğe sahip — çok daha büyük gezegenler olan Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’den sonra — beşinci nesnedir. Halkaların kökeni bir gizem olarak kalırken, bir çarpışmadan kalan kalıntılar olabileceği tahmin edilmektedir. Yeni sonuçlar Nature dergisinin 26 Mart 2014 tarihli sayısında çevrimiçi olarak yayınlanmıştır.

12 Mart 2014: ESO’nun Çok Büyük Teleskop Girişim-ölçeri ile sarı renkli en büyük yıldız görüntülendi — ve bu, şimdiye kadar bulunan en büyük on yıldızdan biri. Bir çift yıldız sisteminin üyesi olan hiper-yıldızın çapı Güneş’in 1300 katı, yoldaş yıldız ise kendisi ile yakın temas halinde. Bazılarını amatör gökbilimcilerin gerçekleştirdiği 60 yıldan uzun süren gözlemlere göre bu nadir ve dikkat çekici nesne çok çabuk bir şekilde değişim gösteriyor ve yaşamanın son dönemlerini geçiriyor.

06 Mart 2014: Şili’nin kuzeyindeki Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi’ni (ALMA) kullanan gökbilimciler, Beta Pictoris adlı yıldızın etrafındaki toz diski içerisinde karbon monoksit içerikli beklenmedik bir gaz kümelenmesi keşfettiklerini duyurdu. Bu türden gazlar yıldız ışığı ile çabucak yok edildikleri için, gelişme sürpriz olarak nitelendirildi. Bir şey — muhtemelen kuyruklu-yıldızlar gibi, buzlu nesneler arasında meydana gelen sık çarpışmalar — gazın sürekli tazelenmesini sağlamış olmalı. Yeni sonuçlar bugün Science dergisinde yer alacak.

05 Mart 2014: MUSE (Çoklu Birim Tayfölçüm Gezgini) adlı yeni nesil bir alet ESO’nun Şili’inin kuzeyindeki Paranal Gözlemevi’nde bulunan Çok Büyük Teleskopu üzerine başarıyla kuruldu. MUSE ilk başarılı gözlem döneminde uzak gökadaları, parlak yıldızları ve diğer test hedeflerini gözledi.

19 Şubat 2014: ESO’nun Sili La Silla Gozlemevi’nden gelen yeni görüntü parlak Messier 7 yıldız kümesini göstermektedir. Çıplak gözle kolayca bulunabilenn ve Akrep takımyıldızının kuyruğuna yakın bu küme, gökyüzündeki açık yıldız kümelerinden en belirgin olanıdır ve bu onu gökbilim açısından önemli bir araştırma hedefi yapmaktadır.

05 Şubat 2014: ESO’nun Yeni Teknoloji Teleskopu (NTT) kullanılarak ilk kez asteroidlerin yüksek oranda değişken iç yapılarına ait ilk kanıtlar bulundu. Hassas gözlemlerle yapılan ölçümler sayesinde gökbilimciler Itokawa asteroidi üzerinde farklı bölgelerin farklı yoğunluklara sahip olduğunu buldular. Bulgular astreroidlerin oluşumu hakkındaki gizemleri gözler önüne sermekle birlikte, bu gökcisimlerinin yüzeylerinin altında ne olduğunun anlaşılmasına ve Güneş Sistemi’ndeki nesnelerle olan çarpışmalarına da ışık tutmakta ve gezegenlerin nasıl oluştukları hakkında da ipuçları sağlamaktadır.

29 Ocak 2014: ESO’nun Çok Büyük Teleskopu kullanılarak ilk kez Dünya’ya en yakın kahverengi cücenin yüzeyindeki hava durumu haritası oluşturuldu.Uluslar-arası bir gökbilimciler ekibi, gayri-resmi olarak Luhman 16B olarak bilinen ve Güneş’ten sadece altı ışık-yılı uzaklıktaki yeni keşfedilen bir kahverengi cüce çiftinin üyesi olan WISE J104915.57-531906.1B’nin aydınlık ve karanlık bölgelerini inceleyerek bir harita çıkardı. Yeni sonuçlar Nature dergisinin 30 Ocak 2014 tarihli sayısında yayınlanacak.

22 Ocak 2014: ESO’nun Şili’deki Paranal Gözlemevi’nde bulunan VLT Tarama Teleskopu (VST) Deniz Kulağı Bulutsusu’nun zengin detaylara sahip yeni bir görüntüsünü elde etti. Bu dev gaz ve toz bulutu oldukça parlak genç yıldızları meydana getirmekte ve genç yıldız kümelerine ev sahipliği yapmaktadır. Bu görüntü ESO teleskopları kullanılarak gerçekleştirilen on bir gökyüzü taramasından sadece bir tanesinin küçük bir kısmıdır. Bu taramaların hepsi birlikte küresel gökbilim topluluğu için erişime açık dev bir miras sağlamaktadır.

15 Ocak 2014: ESO’nun Şili’deki gezegen avcısı HARPS aygıtı ile birlikte, dünya genelinde diğer bazı teleskopları kullanan gökbilimciler Messier 67 kümesindeki bir yıldızın çevresinde dolanan üç gezegen keşfetti. Güneş Sistemi’nin dışında şimdiye kadar binden fazla gezegen bulunmuş olsa da, bunlardan çok az bir kısmı yıldız kümelerinde yer alıyor. Dikkat çekici biçimde, bu yeni ötegezegenlerden biri nadir olarak gözlenen bir güneş ikizinin etrafında dolanıyor — bu tür yıldızlar Güneş’le neredeyse aynı özellikleri sergiliyorlar.