Persbericht

VISTA ontdekt nieuwe bolvormige sterrenhopen

...en kijkt dwars door het hart van het Melkwegstelsel

19 oktober 2011

Op nieuwe opnamen van ESO’s VISTA-surveytelescoop, die deel uitmaken van de Via Lactea-survey (VVV), zijn twee nieuwe bolvormige sterrenhopen ontdekt. Tot nu toe waren in ons Melkwegstelsel pas 158 van die ‘bolhopen’ bekend. Bij de survey is voor het eerst ook een open sterrenhoop opgespoord die zich ver achter het melkwegcentrum bevindt, en waarvan het licht dus dwars door het stof en gas in het hart van ons Melkwegstelsel heen moest gaan om ons te kunnen bereiken.

Op de eerste van de hier getoonde infraroodopnamen van de VISTA-surveytelescoop van de ESO-sterrenwacht op de berg Paranal (Chili) is rechts de opvallende bolvormige sterrenhoop UKS 1 te zien. Maar als je goed kijkt, heeft het drukke sterrenveld nog een verrassing in petto: een zwakkere bolvormige sterrenhoop die ontdekt is in de gegevens van een van de VISTA-surveys. Deze bolhoop, die de aanduiding VVV CL001 heeft gekregen, vertoont zich als een kleine samenscholing van sterren, links van het midden.

VVV CL001 is de eerste van twee bolhopen die met VISTA zijn ontdekt. Hetzelfde onderzoeksteam heeft ook VVV CL002 opgespoord, die te zien is op foto b [1]. Van alle bekende bolvormige sterrenhopen zou deze kleine, zwakke verzameling sterren wel eens het dichtst bij het melkwegcentrum kunnen staan. Het komt niet vaak voor dat er een nieuwe bolvormige sterrenhoop in ons Melkwegstelsel wordt ontdekt. De laatste ontdekking vond plaats in 2010, wat het totaal toen op het schamele aantal van 158 bracht.

De nieuwe bolhopen behoren tot de eerste ontdekkingen die zijn gedaan bij de 'VISTA Variables in the Via Lactea'-survey (VVV), die het centrale deel van de Melkweg systematisch in kaart brengt in het infrarood. Het VVV-team staat onder leiding van Dante Minniti (Pontificia Universidad Católica de Chile) en Philip Lucas (Centre for Astrophysics Research, University of Hertfordshire, VK).

Naast bolvormige sterrenhopen ontdekt VISTA ook veel open sterrenhopen, die doorgaans minder, maar jongere sterren bevatten dan bolvormige sterrenhopen en veel talrijker zijn (eso1128). Een van die nieuwe sterrenhopen is VVV CL003, een open sterrenhoop die in de richting van het melkwegcentrum staat, maar dan ongeveer 15.000 lichtjaar daarachter. Het is voor het eerst dat zo’n cluster aan de overkant van het Melkwegstelsel is ontdekt.

Gezien de geringe helderheid van de nu ontdekte sterrenhopen is het niet verwonderlijk dat ze zo lang onopgemerkt zijn gebleven. Tot een paar jaar geleden was UKS 1 (te zien op foto a), die de nieuwe aanwinsten ruimschoots in helderheid overtreft, de zwakste van alle bekende bolvormige sterrenhopen van het Melkwegstelsel. Vanwege de absorptie en roodverkleuring van sterlicht door interstellair stof zijn deze objecten alleen waarneembaar in het infrarood, en om die reden is VISTA – de grootste surveytelescoop ter wereld – bij uitstek geschikt om in het stofrijke centrale deel van de Melkweg nieuwe sterrenhopen op te sporen [2].

Het is denkbaar dat VVV CL001 door de zwaartekracht gebonden is aan UKS 1, wat dit tweetal dan tot de eerste dubbele bolhoop van het Melkwegstelsel zou maken. Maar misschien staat de ene sterrenhoop wel veel verder weg dan de andere, en staan ze slechts bij toeval ruwweg in dezelfde richting.

Deze VISTA-foto’s zijn opgebouwd uit opnamen die gemaakt zijn door nabij-infraroodfilters J (afgebeeld als blauw), H (groen) en Ks (rood). De foto’s tonen slechts een klein deel van het volledige beeldveld van de VISTA-telescoop.

Op de eerste van de hier getoonde infraroodopnamen van de VISTA-surveytelescoop van de ESO-sterrenwacht op de berg Paranal (Chili) is rechts de opvallende bolvormige sterrenhoop UKS 1 te zien. Maar als je goed kijkt, heeft het drukke sterrenveld nog een verrassing in petto: een zwakkere bolvormige sterrenhoop die ontdekt is in de gegevens van een van de VISTA-surveys. Deze bolhoop, die de aanduiding VVV CL001 heeft gekregen, vertoont zich als een kleine samenscholing van sterren, links van het midden.

VVV CL001 is de eerste van twee bolhopen die met VISTA zijn ontdekt. Hetzelfde onderzoeksteam heeft ook VVV CL002 opgespoord, die te zien is op foto b [1]. Van alle bekende bolvormige sterrenhopen zou deze kleine, zwakke verzameling sterren wel eens het dichtst bij het melkwegcentrum kunnen staan. Het komt niet vaak voor dat er een nieuwe bolvormige sterrenhoop in ons Melkwegstelsel wordt ontdekt. De laatste ontdekking vond plaats in 2010, wat het totaal toen op het schamele aantal van 158 bracht.

De nieuwe bolhopen behoren tot de eerste ontdekkingen die zijn gedaan bij de 'VISTA Variables in the Via Lactea'-survey (VVV), die het centrale deel van de Melkweg systematisch in kaart brengt in het infrarood. Het VVV-team staat onder leiding van Dante Minniti (Pontificia Universidad Católica de Chile) en Philip Lucas (Centre for Astrophysics Research, University of Hertfordshire, VK).

Naast bolvormige sterrenhopen ontdekt VISTA ook veel open sterrenhopen, die doorgaans minder, maar jongere sterren bevatten dan bolvormige sterrenhopen en veel talrijker zijn (eso1128). Een van die nieuwe sterrenhopen is VVV CL003, een open sterrenhoop die in de richting van het melkwegcentrum staat, maar dan ongeveer 15.000 lichtjaar daarachter. Het is voor het eerst dat zo’n cluster aan de overkant van het Melkwegstelsel is ontdekt.

Gezien de geringe helderheid van de nu ontdekte sterrenhopen is het niet verwonderlijk dat ze zo lang onopgemerkt zijn gebleven. Tot een paar jaar geleden was UKS 1 (te zien op foto a), die de nieuwe aanwinsten ruimschoots in helderheid overtreft, de zwakste van alle bekende bolvormige sterrenhopen van het Melkwegstelsel. Vanwege de absorptie en roodverkleuring van sterlicht door interstellair stof zijn deze objecten alleen waarneembaar in het infrarood, en om die reden is VISTA – de grootste surveytelescoop ter wereld – bij uitstek geschikt om in het stofrijke centrale deel van de Melkweg nieuwe sterrenhopen op te sporen [2].

Het is denkbaar dat VVV CL001 door de zwaartekracht gebonden is aan UKS 1, wat dit tweetal dan tot de eerste dubbele bolhoop van het Melkwegstelsel zou maken. Maar misschien staat de ene sterrenhoop wel veel verder weg dan de andere, en staan ze slechts bij toeval ruwweg in dezelfde richting.

Deze VISTA-foto’s zijn opgebouwd uit opnamen die gemaakt zijn door nabij-infraroodfilters J (afgebeeld als blauw), H (groen) en Ks (rood). De foto’s tonen slechts een klein deel van het volledige beeldveld van de VISTA-telescoop.

Noten

[1] De ontdekking van de nieuwe sterrenhopen is zojuist bekendgemaakt tijdens de eerste binationale bijeenkomst van Argentijnse en Chileens astronomen in San Juan, Argentinië.

[2] De minuscule deeltjes waaruit galactische stofwolken bestaan, verstrooien blauw licht sterker dan rood en infrarood licht. Hierdoor kunnen astronomen in het infrarood gemakkelijker door het stof heen kijken dan in het zichtbare licht waar onze ogen gevoelig voor zijn.

Meer informatie

ESO, de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, is de belangrijkste intergouvernementele sterrenkundeorganisatie in Europa, en het meest productieve astronomische observatorium ter wereld. Zij wordt ondersteund door vijftien landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerp, de bouw en het beheer van krachtige grondobservatoria die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. ESO speelt ook een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op sterrenkundig gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen: VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die uitsluitend is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. Ook is ESO de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste sterrenkundige project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de Europese Extremely Large optische/nabij-infrarood Telescoop (E-ELT), een telescoop van de 40-meterklasse die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Links

• Onderzoeksartikelen in Astronomy & Astrophysics: Minniti et al A&A, 527, 81 & Moni Bidin et al. astro-ph:1109.1854
• Foto’s van VISTA

Contact

Dante Minniti
Pontificia Universidad Católica de Chile
Santiago, Chile
Tel: +56 2 463 3267
E-mail: dante@astro.puc.cl

Maren Hempel
Pontificia Universidad Católica de Chile
Santiago, Chile
Tel: +56 2 354 4945
E-mail: mhempel@astro.puc.cl

Christian Moni Bidin
Universidad de Concepción
Concepción, Chile
Tel: +56 9 9210 3235
E-mail: cmbidin@astro-udec.cl

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
Mob: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Rodrigo Alvarez (press contact België)
ESO Science Outreach Network en Planetarium, Royal Observatory of Belgium
Tel: +32-2-474 70 50
E-mail: eson-belgië@eso.org

Connect with ESO on social media