Persbericht

Nieuwe nationale telescoop op La Silla

TRAPPIST zal de hemel afspeuren naar exoplaneten en kometen

8 juni 2010

Bij de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili) is een nieuwe geautomatiseerde telescoop in gebruik genomen. TRAPPIST (TRAnsiting Planets and PlanetesImals Small Telescope) heeft twee taken: het opsporen en karakteriseren van planeten buiten ons zonnestelsel (exoplaneten) en het onderzoeken van kometen die om de zon draaien. De 60-centimeter telescoop wordt op afstand bestuurd vanuit een controlekamer in Luik (België) – 12.000 kilometer ver weg.

‘De twee thema’s van het TRAPPIST-project zijn belangrijke onderdelen van een nieuw interdisciplinair onderzoeksgebied – de astrobiologie – dat gericht is op de bestudering van het ontstaan en de verspreiding van leven in het heelal,’ verklaart Michaël Gillon, die de leiding heeft over het onderzoek naar exoplaneten.

‘Exoplaneten die op onze aarde lijken zijn de meest voor de hand liggende doelwitten voor de zoektocht naar leven buiten het zonnestelsel, terwijl van kometen wordt vermoed dat zij een belangrijke rol hebben gespeeld bij het ontstaan en de ontwikkeling van het leven op onze planeet,’ voegt zijn collega Emmanuël Jehin, die het kometendeel van het project leidt, daar aan toe.

TRAPPIST zal exoplaneten opsporen en karakteriseren door nauwkeurige metingen te doen van de ‘helderheidsdipjes’ die kunnen optreden als een exoplaneet voor zijn ster langs beweegt. Tijdens zo’n planeetovergang neemt de helderheid van de ster een beetje af, doordat de planeet een deel van het sterlicht tegenhoudt. Hoe groter de planeet, des te meer licht wordt tegengehouden en des te meer zal de helderheid van de ster afnemen [1].

‘De ESO-sterrenwacht op La Silla, aan de rand van de Atacamawoestijn, is zeker een van de beste sterrenkundige locaties ter wereld,’ zegt Gillon. ‘En omdat daar al twee andere voortreffelijke exoplanetenjagers staan, was dit de beste plek om onze robottelescoop neer te zetten.’

De sterrenkundigen achter het TRAPPIST-initiatief werken heel nauw samen met de teams die gebruik maken van de instrumenten HARPS (aan de 3,6-meter telescoop) en CORALIE (aan de Zwitserse 1,2-meter Leonhard Euler-telescoop), die al op La Silla staan. TRAPPIST is een samenwerking van de Universiteit van Luik en de Sterrenwacht van Genève (Zwitserland). De telescoop is ondergebracht in het voormalige onderkomen van de oude Zwitserse T70-telescoop. Dankzij deze samenwerking, liep het hele project op rolletjes: tussen het bouwbesluit en de ingebruikname zat slechts twee jaar.

TRAPPIST zal ook worden gebruikt voor het onderzoek van kometen aan de zuidelijke hemel. Voor dit doel is de telescoop uitgerust met speciale grote komeetfilters van hoge kwaliteit. Daarmee kunnen sterrenkundigen gedetailleerd onderzoek doen van de verschillende soorten moleculen die kometen tijdens hun reis om de zon uitstoten.

‘De tientallen kometen die jaarlijks worden waargenomen, zullen ons unieke gegevens verschaffen die belangrijke informatie bevatten over hun aard,’ aldus Jehin.

TRAPPIST is een lichte, volledig geautomatiseerde 60-centimeter telescoop die met grote snelheid nauwkeurig de hemel kan afspeuren. Het waarnemingsprogramma wordt vooraf opgesteld, waarna de telescoop op eigen houtje een nacht waarnemingen kan doen. Een weerstation houdt voortdurend het weer in de gaten en kan zonodig besluiten om de telescoopkoepel te sluiten.

Noten

[1] Een planeetovergang vindt plaats als een planeet vanaf de aarde gezien vóór zijn moederster langs beweegt en het licht van de ster gedeeltelijk tegenhoudt. Zo’n bedekking zorgt voor veranderingen in de schijnbare helderheid van de ster en maakt het mogelijk om de grootte van de planeet te meten. In combinatie met radiale snelheidsmetingen, die zijn massa verraden, kan dan ook de dichtheid van de planeet worden vastgesteld.

Meer informatie

TRAPPIST (TRAnsiting Planets and PlanetesImals Small Telescope) is een project onder leiding van de Afdeling Astrofysica, Geofysica en Oceanografie (AGO) van de Universiteit van Luik (België), in nauwe samenwerking met de Sterrenwacht van Genève (Zwitserland). TRAPPIST wordt grotendeels gefinancierd door het Belgische Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FNRS) met een bijdrage van de Zwitserse Nationale Fonds ter Bevordering van Wetenschappelijk Onderzoek (SNF).

Het team bestaat uit Emmanuël Jehin, Michaël Gillon, Pierre Magain, Virginie Chantry, Jean Manfroid en Damien Hutsemékers (Universiteit van Luik, België), en Didier Queloz en Stéphane Udry (Sterrenwacht van Genève, Zwitserland).

De telescoop heeft de naam TRAPPIST gekregen om de Belgische oorsprong van het project te onderstrepen. Trappistenbier is wereldberoemd en komt in de meeste gevallen uit België. Bovendien zijn de teamleden grote liefhebbers van dit bier!

Links

• De website van TRAPPIST staat 
• Persinformatie over exoplaneten

Contact

Emmanuël Jehin
University of Liège
Liège, Belgium
Tel: +32 4 366 97 26
E-mail: ejehin@ulg.ac.be

Didier Queloz
Geneva Observatory, University of Geneva
Geneva, Switzerland
Tel: +41 22 379 2477
E-mail: didier.queloz@unige.ch

Henri Boffin
ESO, La Silla Paranal and E-ELT Press Officer
Garching, Germany
Tel: +49 89 3200 6222
Mobiel: +49 174 515 43 24
E-mail: hboffin@eso.org

Michaël Gillon
University of Liège
Liège, Belgium
Tel: +32 4 366 97 43
E-mail: michael.gillon@ulg.ac.be

Pierre Magain
University of Liège
Liège, Belgium
Tel: +32 4 366 97 43
E-mail: pierre.magain@ulg.ac.be

Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org

Connect with ESO on social media