Persbericht

Zes miljard ton per seconde: eenzame planeet ontdekt die in recordtempo groeit

2 oktober 2025

Astronomen hebben een enorme ‘groeispurt’ geconstateerd bij een solitaire planeet, ook wel zwerfplaneet genoemd. In tegenstelling tot de planeten in ons zonnestelsel draaien zwerfplaneten niet om sterren, maar zwerven ze vrij rond. De nieuwe waarnemingen, uitgevoerd met de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), laten zien dat deze zwerfplaneet gas en stof uit zijn omgeving opslokt in een tempo van zes miljard ton per seconde. Dit is de sterkste groei die ooit bij een zwerfplaneet, of welke planeet dan ook, is gemeten. De ontdekking biedt waardevolle inzichten over hoe deze objecten ontstaan en groeien.

‘Mensen denken misschien dat planeten kalme en stabiele werelden zijn, maar deze ontdekking laat zien dat objecten met een planetaire massa die vrij door de ruimte zwerven, spannende oorden kunnen zijn’, zegt Víctor Almendros-Abad, astronoom aan de sterrenwacht van Palermo van het Nationaal Instituut voor Astrofysica (INAF) in Italië en hoofdauteur van de nieuwe studie. 

Het nu onderzochte object, dat vijf tot tien keer zoveel massa heeft als de planeet Jupiter, staat op een afstand van ongeveer 620 lichtjaar in het sterrenbeeld Kameleon. De zwerfplaneet, die Cha 1107-7626 heet, is nog volop in ontwikkeling en wordt gevoed door een omringende schijf van gas en stof. Dit materiaal valt in porties op de eenzame planeet, middels een proces dat accretie wordt genoemd. 

Het team onder leiding van Almendros-Abad heeft ontdekt dat de snelheid waarmee de jonge planeet groeit niet constant is. In augustus 2025 groeide de planeet ongeveer acht keer zo snel als enkele maanden daarvoor: met een snelheid van zes miljard ton per seconde! ‘Dit is de sterkste groei die ooit is waargenomen bij een object van planetaire massa’, zegt Almendros-Abad. De ontdekking, die is geaccepteerd voor publicatie in The Astrophysical Journal Letters, werd gedaan met de X-shooter-spectrograaf op de VLT van ESO, in de Atacama-woestijn in Chili. Het team maakte tevens gebruik van gegevens van de Webb-ruimtetelescoop, die wordt beheerd door de ruimtevaartorganisaties van de VS, Europa en Canada, en van archiefgegevens van de SINFONI-spectrograaf op de VLT van ESO.

‘De oorsprong van zwerfplaneten blijft onduidelijk: zijn het de lichtste objecten die net zoals sterren zijn ontstaan, of zijn het reuzenplaneten die uit hun zonnestelsel zijn weggeslingerd?’, vraagt medeauteur Aleks Scholz, astronoom aan de Universiteit van St Andrews (VK) zich af. De bevindingen wijzen erop dat ten minste sommige zwerfplaneten ongeveer net zo’n ontstaansproces hebben doorgemaakt als sterren, omdat vergelijkbare accretie-uitbarstingen ook bij jonge sterren zijn waargenomen. Medeauteur Belinda Damian, eveneens astronoom aan de Universiteit van St Andrews, legt uit: ‘Deze ontdekking vervaagt de grens tussen sterren en planeten en geeft een kijkje in de vroegste vormingsfasen van zwerfplaneten.’

Door het licht dat vóór en tijdens de uitbarsting werd uitgezonden te vergelijken, verzamelden astronomen aanwijzingen over de aard van het accretieproces. Opmerkelijk genoeg lijkt magnetische activiteit een rol te hebben gespeeld bij de enorme toevoer van materie – iets wat tot nu toe alleen bij sterren was waargenomen. Dit suggereert dat zelfs objecten met een relatief kleine massa sterke magnetische velden kunnen hebben die in staat zijn om zulke accretie-perioden aan te wakkeren. Het team ontdekte ook dat de chemische samenstelling van de schijf rond de planeet tijdens de accretie veranderde: tijdens de accretie werd waterdamp gedetecteerd, maar dáárvoor niet. Dit fenomeen is eerder waargenomen bij sterren, maar nog nooit bij een planeet.

Zwerfplaneten zijn lastig te detecteren, omdat ze erg lichtzwak zijn, maar de toekomstige Extremely Large Telescope (ELT) van ESO zou daar verandering in kunnen brengen. Dankzij de geavanceerde instrumenten en de enorme hoofdspiegel zullen astronomen meer van deze eenzame planeten kunnen ontdekken en bestuderen, waardoor ze beter kunnen begrijpen in hoeverre ze op sterren lijken. ‘Het idee dat een planetair object zich als een ster kan gedragen, is verbluffend en zet ons aan het denken over hoe werelden buiten de onze er in hun ontstaansfase uit zouden kunnen zien,’ aldus medeauteur en ESO-astronoom Amelia Bayo.

Meer informatie

De resultaten van dit onderzoek zijn te vinden in een artikel met de titel ‘Discovery of an Accretion Burst in a Free-Floating Planetary-Mass Object’ dat in The Astrophysical Journal Letters verschijnt (doi:10.3847/2041-8213/ae09a8). 

Het onderzoeksteam bestaat uit V. Almendros-Abad (Istituto Nazionale di Astrofisica - Osservatorio Astronomico di Palermo, Italië), Aleks Scholz (School of Physics & Astronomy, University of St Andrews, Verenigd Koninkrijk [St Andrews]), Belinda Damian (St Andrews), Ray Jayawardhana (Department of Physics & Astronomy, Johns Hopkins University, VS [JHU]), Amelia Bayo (Europese Zuidelijke Sterrenwacht, Duitsland), Laura Flagg (JHU), Koraljka Mužić (Instituto de Astrofísica e Ciências do Espaço, Faculdade de Ciências, Universidade de Lisboa, Portugal), Antonella Natta (School of Cosmic Physics, Dublin Institute for Advanced Studies en University College Dublin, Ierland) Paola Pinilla (Mullard Space Science Laboratory, University College London, Verenigd Koninkrijk) en Leonardo Testi (Dipartimento di Fisica e Astronomia, Università di Bologna, Italië). 

De Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) stelt wetenschappers van over de hele wereld in staat om de geheimen van het heelal te ontdekken, ten bate van iedereen. Wij ontwerpen, bouwen en exploiteren observatoria van wereldklasse die door astronomen worden gebruikt om spannende vragen te beantwoorden en de fascinatie voor astronomie te verspreiden, en bevorderen internationale samenwerking op het gebied van de astronomie. ESO, in 1962 opgericht als intergouvernementele organisatie, wordt inmiddels gedragen door 16 lidstaten (België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland) en door het gastland Chili, met Australië als strategische partner. Het hoofdkwartier van de ESO en haar bezoekerscentrum en planetarium, de ESO Supernova, zijn gevestigd nabij München in Duitsland, maar onze telescopen staan opgesteld in de Chileense Atacama-woestijn – een prachtige plek met unieke omstandigheden voor het doen van hemelwaarnemingen. ESO exploiteert drie waarnemingslocaties: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope en Very Large Telescope Interferometer, evenals surveytelescopen zoals VISTA. Ook zal ESO op Paranal de Cherenkov Telescope Observatory huisvesten en exploiteren – ’s werelds grootste en gevoeligste observatorium van gammastraling. Samen met internationale partners beheert ESO ALMA op Chajnantor, een faciliteit die de hemel waarneemt in het millimeter- en submillimetergebied. Op Cerro Armazones, nabij Paranal, bouwen wij ‘het grootste oog ter wereld’ – ESO’s Extremely Large Telescope. Vanuit onze kantoren in Santiago, Chili, ondersteunen wij onze activiteiten in het gastland en werken wij samen met Chileense partners en de Chileense samenleving.

Links

•          Onderzoeksartikel

•          Foto’s van de VLT 

•          Kom meer te weten over ESO’s Extremely Large Telescope op onze speciale website en persmap 

•          Voor journalisten: abonneer je op persberichten onder embargo in je eigentaal 

•          Voor wetenschappers: heb je een verhaal? Promoot je onderzoek

•          Nieuwe ESO-analyse bevestigt: ernstige schade door gepland complex bij Paranal

Contact

Víctor Almendros-Abad
INAF Astronomical Observatory of Palermo
Palermo, Italy
Tel: +39 3762144093
E-mail: victor.almendrosabad@inaf.it

Aleks Scholz
University of St. Andrews
St. Andrews, United Kingdom
Tel: +44 (0)1334 46 1668
E-mail: as110@st-andrews.ac.uk

Belinda Damian
University of St. Andrews
St. Andrews, United Kingdom
Tel: +44 (0)1334 46 3098
E-mail: bd64@st-andrews.ac.uk

Amelia Bayo
European Southern Observatory
Garching, Germany
Tel: +49 89 3200 6499
E-mail: AmeliaMaria.BayoAran@eso.org

Bárbara Ferreira
ESO Media Manager
Garching, Germany
Tel: +49 89 3200 6670
Mobiel: +49 151 241 664 00
E-mail: press@eso.org

Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org

Connect with ESO on social media