Komunikat prasowy

VISTA spogląda na wielką kulę gwiazd

9 maja 2012

Nowe zdjęcie gromady Messier 55 (M 55) z teleskopu VISTA do przeglądów w podczerwieni pokazuje dziesiątki tysięcy gwiazd skupionych razem jak rój pszczół. Oprócz tego, że są rozmieszczone we względnie małej przestrzeni, gwiazdy te należą także do najstarszych we Wszechświecie. Astronomowie badają M 55 i podobne stare obiekty, zwane gromadami kulistymi, aby dowiedzieć się w jaki sposób ewoluują galaktyki i w jaki sposób starzeją się gwiazdy.

Gromady kuliste są utrzymywane w ciasnym, sferycznym kształcie, dzięki grawitacji. W Messier 55 gwiazdy z pewnością są blisko siebie: około sto tysięcy gwiazd jest upakowanych w kuli o średnicy zaledwie 25 razy takiej, jak dystans od Słońca do najbliższej gwiazdy, Alfa Centauri.

Do tej pory dostrzeżono około 160 gromad kulistych okrążających naszą galaktykę, Drogę Mleczną, głównie wokół centrum. Dwa najnowsze odkrycia, wykonane za pomocą VISTA, zostały niedawno opisane (eso1141). Największe galaktyki mogą mieć tysiące okrążających je tego typu bogatych kolekcji gwiazd.

Obserwacje gwiazd w gromadach kulistych wskazują, że powstały one w tym samym czasie – ponad 10 miliardów lat temu – i z tego samego obłoku gazu. Ponieważ ten okres formowania się nastąpił zaledwie kilka miliardów lat po Wielkim Wybuchu, prawie cały dostępny gaz był w formie najprostszej, najlżejszej i najpowszechniejszej w kosmosie: wodoru, z pewną ilości helu i znacznie mniejszymi zawartościami cięższych pierwiastków chemicznych, takich jak tlen i azot.

Zbudowanie głównie z wodoru odróżnia członkinie gromady kulistej od gwiazd narodzonych w późniejszych erach, takich jak Słońce, które zawierają cięższe pierwiastki, utworzone w poprzednich generacjach gwiazd. Słońce świeci od około 4,6 miliardów lat, co czyni je jedynie około połowę tak starym, jak gwiazdy w większości gromad kulistych. Skład chemiczny obłoku, z którego uformowało się Słońce, jest odzwierciedlony w zawartości pierwiastków w Układzie Słonecznym – w planetoidach, planetach i naszych własnych ciałach.

Obserwatorzy nieba mogą znaleźć M 55 w gwiazdozbiorze Strzelca. Zauważalnie duża gromada rozpościera się na prawie dwie trzecie rozmiaru Księżyca w pełni i nie ma problemów z jej dostrzeżeniem przez mały teleskop, pomimo tego, że znajduje się około 17 000 lat świetlnych od Ziemi.

Francuski astronom Nicolas Louis de Lacaille jako pierwszy udokumentował to zgrupowanie gwiazd około 1752 roku, a 26 lat później inny francuski astronom, Charles Messier, zawarł gromadę jako 55 wpis w swoich słynnym katalogu astronomicznym. Obiekt nosi także oznaczenie NGC 6809 w katalogu NGC (New General Catalogue), często cytowanym i znacznie obszerniejszym katalogu utworzonym pod koniec XIX wieku.

Nowe zdjęci zostało uzyskane w zakresie podczerwonym przez 4,1-metrowy teleskop VISTA (Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy, eso0949) w Obserwatorium ESO Paranal w północnym Chile.

Poza gwiazdami M 55, zdjęcie z VISTA zarejestrowało także wiele galaktyk położonych daleko poza gromadą. Szczególnie dobrze widoczna jest galaktyka spiralna położona nieco na prawo i w górę od centrum fotografii.

Więcej informacji

W roku 2012 mija 50. rocznica utworzenia Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO). ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 40-metrowej klasy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Zdjęcia teleskopu VISTA
• Fotografie innych obiektów z teleskopu VISTA

Kontakt

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych