Foto van de Week

9 januari 2017: Het ESO-sterrenkundekamp van 2016 verkende het thema “Het zichtbare en verborgen universum”. ESO en het Science Outreach Network werkten samen met Sterrenlab, een organisator van evenementen op gebied van wetenschappelijk onderwijs, en het Astronomical Observatory of the Autonomous Region of the Aosta Valley (OAVdA) om dit vierde sterrenkundekamp van ESO over het heelal in multigolflengten te organiseren. Het kamp vond plaats van 26 december 2016 tot 1 januari 2017 in de Aostavallei in Italië. Gedurende deze week luisterden de deelnemers – jongeren tussen 16 en 18 jaar uit verschillende ESO-lidstaten – naar lezingen, voerden doe-activiteiten uit en zelfs nachtelijke observaties met de telescopen en instrumenten van de sterrenwacht. Sociale activiteiten, wintersport en uitstappen droegen ertoe bij dat het kamp een onvergetelijke ervaring was voor de deelnemers. Enkele hoogtepunten van het programma dit jaar waren: het gebruik van een spectrograaf, lezingen van astronomen van ESO en een uitstap naar de Matterhorn.

2 januari 2017: De hemel boven de Chileense Andes is nooit saai – zelfs niet wanneer een soufflé, kudde, regenvlaag of wolkendek een zeldzaam bezoekje brengen! Deze foto van de Chajnantor-hoogvlakte, 5000 meter boven zeeniveau en thuisbasis van de 66 antennes waaruit de ALMA-sterrenwacht bestaat, toont een hevige wind en zware bewolking bij zonsondergang met een verbazingwekkend dramatisch en vurig tafereel als gevolg. ALMA is de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array, een uiterst geavanceerde sterrenwacht die een heel andere soort wolken bestudeert dan deze die hier vastgelegd zijn. Astronomen maken gebruik van ALMA om moleculaire wolken te bestuderen, enorme opeenstapelingen van gas en stof met temperaturen die enkel een paar tienden van een graad boven het absolute nulpunt liggen. Vaak zijn deze stervormingsgebieden donker en niet te zien in zichtbaar licht, maar schijnen ze helder in het millimeter- en submillimetergedeelte van het spectrum. Dit moment werd in beeld gebracht door ESO-fotoambassadeur Babak Tafreshi terwijl ...

26 december 2016: Ons zonnestelsel werd gevormd uit een enorme, oeroude wolk van gas en stof. Uit de overgrote meerderheid van die wolk ontstond de zon, terwijl de overblijvende schijf van roterend materiaal tenslotte samensmolt tot de ons bekende planeten in een baan rond de zon, en die tot de dag van vandaag bestaan. Astronomen zien gelijkaardige processen rond andere sterren in de kosmos. Deze prachtige foto van de week toont een schijf van roterend, overgebleven materiaal rond de jonge ster HD 163296. Door gebruik te maken van de observatiekracht van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chili, zijn astronomen in staat om specifieke kenmerken in de schijf waar te nemen, waaronder concentrische ringen van materiaal rond de centrale ster. Ze konden ALMA ook gebruiken voor het verkrijgen van metingen met een hoge resolutie van de bestanddelen van het gas en stof in de schijf. Met deze gegevens konden ze belangrijke details ...

19 december 2016: Namens iedereen bij de Europese Zuidelijke Sterrenwacht wensen we u fijne feestdagen, een goede start van het nieuwe jaar en een vruchtbaar 2017! Links: Nieuwjaarswens

12 december 2016: Deze prachtige luchtfoto toont de heuvels en bergen die de ESO-sterrenwacht Paranal in Chili omringen. Van bovenaf gezien verdwijnen de scherpe, rotsachtige details van het dorre landschap om plaats te maken voor een textuur die meer op zacht golvende stof lijkt. Het groepje gebouwen in de rechter bovenhelft van de foto bevat zowel het basiskamp van de sterrenwacht als de Residencia, waar het personeel en de bezoekers van Paranal beschutting kunnen zoeken tegen de barre omstandigheden van de woestijn. De alleenstaande gebouwen aan de linkerzijde van het hoofdcomplex van de sterrenwacht huisvesten de VISTA-surveytelescoop. Deze opname werd genomen door Gerhard Hüdepohl, een van ESO's fotoambassadeurs. Hij werkt voor ESO als ingenieur elektronica en woont sinds 1997 in Chili, waar hij werkzaam is bij de Very Large Telescope op Cerro Paranal.

5 december 2016: De grootste sterrenstelsels in het heelal herbergen superzware zwarte gaten in het centrum. Deze waarlijk kolossale zwarte gaten eten omringend materiaal in een verbazingwekkend tempo op, waarbij ze een enorme hoeveelheid straling uitstoten en als enkele van de helderste objecten in het bekende universum schitteren! Ondanks hun ongelofelijke afstand tot de aarde stralen de gebieden die deze zwarte gaten omringen zo helder dat ze lijken op sterren uit ons eigen sterrenstelsel de Melkweg. Enkele van deze objecten, bekend als quasi-stellaire objecten of kortweg quasars, zijn handige hulpmiddelen om de kosmos beter te leren begrijpen. Doordat ze zo ver van ons vandaan liggen, bevindt er zich veel ruimte tussen onze telescopen en een beoogde quasar. Deze ruimte is niet leeg; ze is gevuld met intergalactisch medium, dat meestal bestaat uit gaswolken – vooral waterstof en helium, maar eveneens met een zweem van andere elementen – die het licht van verder afgelegen ...

28 november 2016: De vermaarde droge Atacama-woestijn lijkt een vreemde plek voor de maan om een duik te nemen – maar op deze fascinerende afbeelding, genomen door ESO-fotoambassadeur Petr Horálek, lijkt het net alsof ze dat doet! Aanvankelijk hoog aan de hemel daalt de sikkelvormige maan traag door de heldere Chileense hemel voordat ze het dikste gedeelte van de atmosfeer net boven de horizon raakt. Het was hier dat een zeldzaam schouwspel begon, zei Horálek. De dunne strook van de maan werd optisch vervormd tot een “bizarre, slangachtige vorm” toen het licht ervan doorheen lagen met een verschillende luchtdensiteit ging. Dit werd veroorzaakt door een verschillende druk, temperatuur en vochtigheid. De maan verloor haar vloeiende gebogen vorm en verscheen in de plaats daarvan als een golvende en kronkelende zigzag – “alsof ze aan het zwemmen is”. Het effect van de dicht bij elkaar liggende lagen in de atmosfeer had tot gevolg dat het ...

21 november 2016: Als de zon ondergaat op La Silla kunnen de personeelsleden van de sterrenwacht beginnen met datgene waar ze het best in zijn — de nachtelijke hemel observeren en onderzoeken! La Silla was de eerste sterrenwacht van ESO en blijft een van de productiefste observatoria ter wereld. Deze foto legt de laatste paar stralen zonlicht vast, wat een opvallende mengeling van oranje, rood en geel oplevert dicht bij de horizon. Meer prominent zijn echter de heldere sterrensporen die gebogen lijnen vormen door de hemel. Elk van deze sporen ontstaat door de beweging van een individuele ster die met een lange belichtingstijd gefotografeerd is. Tijdens het rijden vormen de achterlichten van voertuigen ook lichtsporen en verlichten zo het wegennetwerk doorheen de regio. Deze opname werd gemaakt door ESO-fotoambassadeur Roger Wesson. Om zowel het schemerlicht als de groeiende sterrensporen in een en hetzelfde beeld te tonen, combineerde Wesson 763 verschillende belichtingen van 20 ...

14 november 2016: De Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) bevindt zich hoog op de Chajnantor-hoogvlakte in Chili. De bouwwerken van ALMA gingen in 2008 van start en de eerste opname gebeurde in 2011. Tot nu toe moesten de astronomen, ingenieurs en technici die op de site werken in tijdelijke containers wonen die in het basiskamp stonden. Ze zullen blij zijn te vernemen dat aan deze situatie weldra een einde komt, aangezien de bouwwerken van de nieuwe ALMA-Residencia het eindstadium bereiken. Toen al de antennes met succes op de hoogvlakte geïnstalleerd waren, begonnen in het begin van 2015 de werkzaamheden voor de Residencia. Gelegen bij de Operations Support Facility (OSF) op 3.000 meter hoogte, ligt het ongeveer 30 kilometer van ALMA vandaan en meer dan 2.000 meter lager. De ALMA-site is gevestigd in het Andesgebergte op 5.000 meter hoogte. Het OSF, waar alle wetenschappelijke activiteiten gecoördineerd worden, de dagelijkse werkzaamheden geschieden en dat als ...

7 november 2016: Astronomen spenderen hun tijd met in de ruimte te staren — en af en toe lijkt het heelal terug te turen! Deze afbeelding samengesteld met gegevens van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) en de NASA/ESA Hubble Space Telescope toont een zeldzaam kosmisch schouwspel: twee interactieve sterrenstelsels die de structuur van een oog hebben aangenomen. Zoals de naam al suggereert, creëren sommige schampende botsingen tussen sterrenstelsels vormen die op het menselijk oog lijken. Hoewel dit soort botsingen tussen sterrenstelsels niet ongewoon zijn, werden slechts een aantal sterrenstelsels met een oogvormige structuur waargenomen. De geringe hoeveelheid van deze objecten is waarschijnlijk te wijten aan hun zeer vluchtige aard — oogstructuren zoals deze bestaan meestal slechts enkele tienduizenden jaren, wat in een galactisch leven slechts een oogwenk is. Deze twee sterrenstelsels dragen de naam IC 2163 (links) en NGC 2207 (rechts) — IC 2163 vertoont de oogstructuur op deze foto. Het duo ...

31 oktober 2016: Voor het eerst hebben astronomen een schijf van stof en ander materiaal waargenomen rond een jonge ster die bezig is te fragmenteren tot een meervoudig stersysteem. Deze afbeelding kwam tot stand door nieuwe waarnemingen van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chili en onthult het proces in actie. Sterren worden gevormd in wolken van gas en stof wanneer het flinterdunne materiaal in de wolken door de zwaartekracht inklapt tot compactere kernen die op hun beurt nog meer materiaal naar zich toe trekken. Het invallende materiaal vormt een roterende schijf rond de jonge ster en wordt langzaam verteerd. Uiteindelijk verzamelt de jonge ster voldoende massa om de nodige temperatuur en druk in het centrum te creëren om een kernfusie teweeg te brengen. Sterren die geen metgezel hebben — zoals de zon — zijn niet zo gebruikelijk als aanvankelijk gedacht werd. Eigenlijk heeft bijna de helft van de sterren in ons ...

24 oktober 2016: Op 22 oktober 2016 opende het hoofdkwartier van ESO in Garching in Duitsland zijn deuren voor het publiek. Samen met andere instellingen van de campus wetenschappen in Garching nodigde ESO de bezoekers uit om zelf het werk van 's werelds meest toonaangevende astronomische organisatie op vaste grond te ervaren. Voordat de deuren om 11.00 u geopend werden, stonden de mensen reeds buiten te wachten, popelend om al de verschillende activiteiten die aangeboden werden te beleven. In totaal namen zo'n 4.300 mensen de kans om hun vragen door ervaren astronomen te laten beantwoorden; live-experimenten te zien (zoals op deze foto waar medewerker van ESO Andreas Jost het leuke van elektronica deelt met de bezoekers); begeleide rondleidingen door het hoofdkwartier bij te wonen; naar gesprekken te luisteren over huidig astronomisch onderzoek; hun eigen komeet te maken; en zelfs om deel te nemen aan live-interviews met astronomen in de Chileense Atacama-woestijn. Indien je ...

17 oktober 2016: Gelegen in Chili op ongeveer 5000 meter boven de zeespiegel, beschikt de Array Operations Site (AOS) van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) over indrukwekkende uitzichten op de Atacama-woestijn door de vele ramen. De AOS is het basiskamp voor de alledaagse routinewerkzaamheden van de ALMA-faciliteit en is het op een na hoogste gebouw ter wereld. Het technisch gebouw van de AOS huisvest ook de ALMA-correlator — de hoogste supercomputer ter wereld! Op deze hoogte is de lucht zo ijl dat het ventilatiesysteem van de correlator tweemaal zoveel luchtstroom nodig heeft om koel te blijven. De bouw van het technisch gebouw van de AOS ging van start in oktober 2005 en in de zomer van 2007 was al het binnenwerk klaar. Deze afbeelding toont een uitzicht vanaf de buitenzijde van het gebouw, terwijl deze video een luchtopname laat zien genomen tijdens de constructie van ALMA.

10 oktober 2016: Deze afbeelding toont de Operations Support Facility (OSF)van de Atacama Large Millimeter/sub-millimeter Array (ALMA) met erboven de maan en ervoor twee 12-meter schotelantennes. De OSF, op 2900 meter boven zeeniveau in de Chileense Andes, vormt het centrum van alle aan ALMA-gerelateerde activiteiten. De medewerkers en aannemers overnachten er en de dagelijkse wetenschappelijke werkzaamheden vinden er plaats. De twee schotelantennes op de afbeelding zijn van de waarneemsite naar de OSF gebracht voor controletests. Ze rusten op twee calibratieblokken. Tijdens de test worden de computers en de motoren gecontroleerd die ervoor zorgen dat de schotel precies kan worden afgesteld. De dikte van het schoteloppervlak kan worden ingesteld met een nauwkeurigheid van minder dan de dikte van een menselijke haar en de schotel kan zo gericht worden dat het een golfbal op 15 kilometer afstand kan zien. Als de controlebeurt erop zit, worden de schotels weer naar het Chajnantor Plateau gebracht op 5000 ...

3 oktober 2016: Dit prachtige plaatje, gemaakt met de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) laat een protoplanetaire schijf zien die om de jonge ster Elias 2-27 draait op zo'n 450 lichtjaar van de aarde. ALMA heeft veel protoplanetaire schijven ontdekt, maar deze schijf is speciaal omdat hij twee spiraalarmen heeft. Daarmee lijkt hij op een miniatuurversie van een spiraalstelsel. Tot voor kort wisten astronomen niet of de spiraalvorm zich zich alleen uitstrekte aan de randen van schijven of dat er ook schijven waren waar de spiralen doordringen tot in het gebied waar de planeetvorming plaatsvindt. Dankzij ALMA konden de onderzoekers diep in de schijf kijken en zagen ze ook daar een duidelijk signatuur van spiraalvormige dichtheidsgolven.ALMA vond dichtbij de ster een platte stofschijf die zich uitstrekt tot een afstand die te vergelijken is die van Neptunus tot onze zon. Na dat punt, in het gebied dat bij ons te vergelijken is met de ...

26 september 2016: Genomen binnen in de koepel van de vierde unittelescoop van ESO's Very Large Telescope (VLT) brengt deze spectaculaire opname van ESO-fotoambassadeur Yuri Beletsky de Laser Guide Star (LGS) van de VLT in beeld. De LGS, bevestigd boven op de 1,2-meter secundaire spiegel van unittelescoop 4, maakt deel uit van de adaptieve optiek van de VLT. Door een gloeiend stipje — een kunstmatige ster — in de atmosfeer van de aarde te creëren op een hoogte van 90 kilometer kan het terugkomende licht van de laser gebruikt worden als referentie om de effecten van atmosferische vervorming te verwijderen. Hierdoor is de telescoop in staat astronomische beelden te produceren die bijna even scherp zijn alsof de telescoop zich in de ruimte bevindt. De band van de Melkweg, ogenschijnlijk doorboord door de laserstraal die boven de open koepel van de telescoop oprijst, vertoont een golvend patroon met donkere wolken van interstellair stof die ...

19 september 2016: De verschillende sites van ESO's sterrenwachten in Chili — Paranal, La Silla, Chajnantor — kunnen bogen op een benijdenswaardig laag niveau van lichtvervuiling. Hoewel de hemel erboven zelden gitzwart is! Zoals op deze opname van de sterrenwacht Paranal te zien is, vertoont de hemel regelmatig een groot aantal kleuren en astronomische bezienswaardigheden, van de band van de Melkweg die helder schijnt tot het oranjekleurige stipje van Mars (links), de sterrenbeelden Schorpioen en Orion en de magentakleurige vlek van de Carinanevel (bovenaan in het midden). Ondanks de afgelegen locatie zijn er af en toe ook aanwijzingen van menselijke activiteit, zoals bijvoorbeeld de reeks straatlantaarns die in het midden van het beeld te zien zijn. Deze schaarse verlichting verlicht de weg van de Very Large Telescope (VLT) naar de Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA) waar deze afbeelding genomen werd. Dankzij de zeer gevoelige camera toont deze foto ook een ...

12 september 2016: De foto van deze week is gemaakt door ESO Photo Ambassador Babak Tafreshi op het La Silla Observatorium van ESO. De heldere baan van de Melkweg strekt zich uit in de hemel boven de Chileense Atacama woestijn. Onder is de New Technology Telescope (NTT) zichtbaar. Dat is een van de tien telescopen die in bedrijf zijn op het observatorium. La Silla is het oudste observatorium van de ESO. Het is al vanaf de jaren 1960 een bolwerk van ESO. De site herbergt een aantal telescopen. Twee daarvan zijn alleen van ESO: de NTT en de 3,6-meter ESO telescoop. Daarnaast zijn er meerdere gezamenlijke telescopen die door de verschillende lidstaten van de ESO worden bediend. De Zwitserse 1,2-meter Leonhard Euler Telescoop, de Rapid Eye Mount (REM) telescoop, de TAROT 'gamma-ray-burst'-jager, de planetenjager TRAPPIST, de MPG/ESO 2,2-meter telescoop, de ESO 1-meter Schmidt telescoop, de ESO 1-meter en de Deense 1,54-meter telescoop. De ...

5 september 2016: De kleur blauw heeft veel associaties - kilte, bedroefdheid, sereniteit. De kleur heeft echter een heel andere betekenis voor astronomen, zoals blijkt uit het op zijn kant liggende spiraalsterrenstelsel Messier 98. Messier 98, ook bekend als NGC 4192, ligt ongeveer 50 miljoen lichtjaar van ons vandaan in het sterrenbeeld Coma Berenice (Het Haar van Berenice). Op deze spectaculaire opname van ESO's New Technology Telescope (NTT) is de buitenrand van het sterrenstelsel, met kabbelende gas-en stofwolken, bestippeld met blauwachtig licht. Dit zijn gebieden gevuld met heel jonge sterren die zo heet zijn dat ze een helder blauwe kleur hebben. Deze jonge sterren branden bij zo'n hoge temperaturen dat ze een hevige straling uitstralen en zo wat van het compacte omliggende materiaal opbranden. Aangenomen wordt dat Messier 98 in totaal een biljoen sterren bevat! De NTT is een 3,58-meter telescoop op de sterrenwacht La Silla, die baanbrekend werk verricht heeft in het ...

29 augustus 2016: Hoog in de Chileense Atacama-woestijn botsen baanbrekende staaltjes van techniek met de majestueuze schoonheid van de natuur. Deze opname toont de sterrenwacht La Silla van ESO waar koepels die enkele van de meest geavanceerde astronomische instrumenten ter wereld huisvesten onder een glinsterende sterrenhemel staan. Al deze sterren behoren tot ons eigen sterrenstelsel, de Melkweg. De Melkweg bevat miljarden sterren opgedeeld in twee opvallende verschillende structuren. De ruwweg bolvormige halo-component, die vooral uit oudere sterren bestaat, verschijnt op deze afbeelding als de sterren op de achtergrond die over de hemel verspreid zijn. De tweede component is een dunne schijf samengesteld uit jongere sterren, gas en stof. We kunnen dit zien als een compacte, heldere en visueel verbluffende band die bijna verticaal over de hemel loopt. Stofwolken blokkeren het licht van achterliggende sterren en geven de band een gevlekt uiterlijk. De heldere concentratie in de band van sterren, die zich bovenaan in ...