Persberichten

29 maart 2023: Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waarin ESO partner is, hebben astronomen een groot reservoir van heet gas ontdekt in de cluster-in-wording rond het Spinnenwebstelsel. Het betreft de verste detectie van zulk heet gas tot nu toe. Clusters behoren tot de grootste objecten in het heelal, en dit resultaat, dat vandaag in Nature wordt gepubliceerd, laat zien hoe vroeg deze structuren begonnen te ontstaan.

21 maart 2023: Twee teams van astronomen hebben met de Very Large Telescope (VLT) van ESO de nasleep waargenomen van de botsing tussen NASA’s Double Asteroid Redirection Test (DART) en de kleine planetoïde Dimorphos. De opzettelijke botsing was bedoeld als ‘planetaire verdedigingstest’, maar bood astronomen ook de unieke kans om aan de hand van het opgeworpen materiaal meer te weten te komen over de samenstelling van de planetoïde.

8 maart 2023: Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) hebben astronomen gasvormig water ontdekt in de planeet-vormende schijf rond de ster V883 Orionis. De chemische signatuur van dit water verklaart hoe water uit sterren-vormende gaswolken planeten kan bereiken. De ontdekking ondersteunt het idee dat het water op aarde nog ouder is dan onze zon.

4 januari 2023: Op deze nieuwe infraroodopname is achter de vage oranje gloed van de Sh2-54-nevel een groot aantal sterren waarneembaar. Deze prachtige stellaire kraamkamer in het sterrenbeeld Serpens (Slang) is gedetailleerd vastgelegd met de Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA) van de ESO-sterrenwacht op Paranal in Chili.

30 november 2022: Eerder dit jaar werd de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) gealarmeerd nadat een survey-telescoop een ongewone bron van zichtbaar licht had ontdekt. Samen met andere telescopen werd de VLT snel op deze bron gericht: een superzwaar zwart gat in een ver sterrenstelsel dat een ster had opgeslokt en de restanten ervan in de vorm van een jet had uitgestoten. Uit de VLT-gegevens blijkt dat dit het verste voorbeeld van zo’n gebeurtenis was dat ooit is waargenomen. Omdat de jet bijna precies onze kant op wijst, is het ook voor het eerst dat hij in zichtbaar licht is ontdekt, wat een nieuwe manier oplevert om deze extreme gebeurtenissen te detecteren.

10 november 2022: De afgelopen zestig jaar heeft de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) wetenschappers wereldwijd in staat gesteld de geheimen van het heelal te ontdekken. We vieren deze mijplaal met een indrukwekkende opname van een ‘sterrenfabriek’ – de zogeheten Kegelnevel – gemaakt met ESO’s Very Large Telescope (VLT).

31 oktober 2022: Een griezelig spinnenweb, magische draken of de sliertige sporen van een spook? Wat ziet u in deze opname van de Vela-supernovarest? Dit kleurrijke ‘wandkleed’ bestaat uit de spookachtige overblijfselen van een reuzenster, en werd uitermate gedetailleerd vastgelegd met de VLT Survey Telescope, die op de ESO-sterrenwacht op Paranal in het noorden van Chili staat opgesteld.

13 oktober 2022: Met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) hebben astronomen het zwaarste element ontdekt dat ooit in de atmosfeer van een exoplaneet is aangetroffen: barium. Tot hun verrassing ontdekten zij dit element op grote hoogte in de atmosfeer van de ultrahete gasreuzen WASP-76 b en WASP-121 b – twee exoplaneten, planeten die om sterren buiten ons zonnestelsel draaien. De onverwachte ontdekking roept vragen op over hoe deze exotische atmosferen eruit kunnen zien.

22 september 2022: Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) hebben astronomen tekenen gezien van een ‘hot spot’ die om Sagittarius A* draait, het zwarte gat in het centrum van ons Melkwegstelsel. Deze ontdekking geeft ons meer inzicht in de raadselachtige en dynamische omgeving van dit superzware zwarte gat.

16 augustus 2022: ESO’s Very Large Telescope (VLT) heeft het resultaat van een spectaculaire kosmische botsing in beeld gebracht: het sterrenstelsel NGC 7727 in het sterrenbeeld Waterman. Deze kolos is ontstaan uit de fusie van twee sterrenstelsels, een gebeurtenis die ongeveer een miljard jaar geleden is begonnen. In het centrum ervan bevindt zich het meest nabije paar superzware zwarte gaten dat we kennen. De twee objecten zullen uiteindelijk samensmelten tot een nog veel zwaarder zwart gat.

18 juli 2022: Een team van internationale deskundigen, befaamd om het ontkrachten van diverse ontdekkingen van zwarte gaten, heeft een zwart gat van stellaire massa opgespoord in de Grote Magelhaense Wolk, een buurstelsel van ons eigen Melkwegstelsel. ‘Voor het eerst is ons team bijeengekomen om verslag uit te brengen over de ontdekking van een zwart gat, in plaats van er eentje te ontmaskeren,’ aldus onderzoeksleider Tomer Shenar. Ook heeft het team ontdekt dat de ster waaruit het zwarte gat is ontstaan, is verdwenen zonder dat er een krachtige explosie lijkt te hebben plaatsgevonden. De ontdekking is het resultaat van zes jaar van waarnemingen met de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO).

15 juni 2022: Astronomen hebben met behulp van de ALMA-telescopen nieuwe details onthuld over het stervormingsgebied 30 Doradus, ook wel bekend als de Tarantulanevel. De Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) publiceert vandaag afbeeldingen in hoge resolutie waarin we de nevel in nieuw licht zien. De ijle gaswolken bieden inzicht in hoe in dit gebied zware sterren vormkrijgen.

12 mei 2022: Vandaag hebben astronomen tijdens gelijktijdige persconferenties over de hele wereld – onder meer in het hoofdkwartier van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in Duitsland – de eerste foto gepresenteerd van het superzware zwarte gat in het centrum van ons eigen Melkwegstelsel. De opname levert het overtuigende bewijs dat het object inderdaad een zwart gat is, en geeft waardevolle informatie over de werking van deze reuzen, waarvan wordt aangenomen dat zij in de centra van de meeste sterrenstelsels te vinden zijn. De afbeelding is gemaakt door een mondiaal onderzoeksteam, de Event Horizon Telescope (EHT) Collaboration, dat gebruik maakt van waarnemingen met een wereldwijd netwerk van radiotelescopen.

20 april 2022: Een team van astronomen heeft, met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), een nieuw soort sterexplosie waargenomen: een micronova. Deze uitbarstingen doen zich voor op het oppervlak van bepaalde sterren, en kunnen in luttele uren ongeveer 3,5 miljard Grote Piramiden van Gizeh aan stermateriaal opbranden.

11 april 2022: Een internationaal team van astronomen heeft met behulp van telescopen op de grond, waaronder de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), gedurende zeventien jaar de temperaturen in de atmosfeer van Neptunus gevolgd. Daarbij hebben ze een verrassende daling van de globale temperatuur van de planeet geregistreerd, gevolgd door een sterke opwarming aan de zuidpool

8 maart 2022: Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chili hebben onderzoekers van de Sterrewacht Leiden voor het eerst dimethylether gedetecteerd in een planeet-vormende schijf. Met negen atomen is dit het grootste molecuul dat tot nu toe in zo’n schijf is aangetroffen. Dimethylether is tevens een voorloper van grotere organische moleculen die kunnen leiden tot het ontstaan van leven.

2 maart 2022: In 2020 maakte een team onder leiding van astronomen van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) melding van een zwart gat in het stersysteem HR 6819. Met een afstand van slechts duizend lichtjaar zou dit het meest nabije zwarte gat zijn. Hun ontdekking werd echter betwist door andere onderzoekers, onder meer door een internationaal team van de KU Leuven in België. In een vandaag gepubliceerd artikel komen de beide teams nu gezamenlijk tot de conclusie dat HR 6819 geen zwart gat bevat: het is een dubbelster die zich in een zeldzame en kortstondige evolutiefase bevindt.

16 februari 2022: De Very Large Telescope Interferometer (VLTI) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) heeft in het centrum van het sterrenstelsel Messier 77 een wolk van kosmisch stof waargenomen die een superzwaar zwart gat aan het zicht onttrekt. De ontdekking bevestigt voorspellingen die zo’n dertig jaar geleden zijn gedaan en geeft astronomen nieuw inzicht in de ‘actieve galactische kernen’, die tot de helderste en meest raadselachtige objecten in het heelal behoren.

10 februari 2022: Een team van astronomen dat gebruikmaakt van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in Chili heeft bewijs gevonden voor nóg een planeet die om Proxima Centauri draait, de ster die het dichtst bij ons zonnestelsel staat. De kandidaat-planeet is de derde die in het stelsel is gedetecteerd en de lichtste die tot nu toe in een baan om deze ster is ontdekt. Met slechts een kwart aardmassa is de planeet tevens een van de lichtste exoplaneten die ooit zijn opgespoord.

4 januari 2022: Orion heeft een spectaculaire vuurwerkshow in petto voor de komende feestdagen. Maar wees gerust, dit iconische sterrenbeeld is niet aan het exploderen. Het ‘vuur’ dat je op deze nieuwe foto van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) ziet, is de Vlamnevel in Orion, vastgelegd op radiogolflengten – een beeld dat absoluut recht doet aan de naam van de nevel! De opname is gemaakt met het door ESO beheerde Atacama Pathfinder Experiment (APEX), dat op de koude Chajnantor-hoogvlakte in de Atacama-woestijn in Chili is gestationeerd.

22 december 2021: Solitaire planeten zijn moeilijk vindbare kosmische objecten met massa’s die vergelijkbaar zijn met die van de planeten in ons zonnestelsel, maar die niet in een baan om een ster draaien: ze zwerven vrij rond. Tot nu toe waren er niet veel bekend, maar een team van astronomen heeft, met behulp van gegevens van verschillende telescopen van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) en andere faciliteiten, minstens zeventig nieuwe solitaire planeten in ons Melkwegstelsel ontdekt. Dit is de grootste groep vrij rondzwervende planeten die ooit is opgespoord – een belangrijke stap om de oorsprong en eigenschappen van deze mysterieuze galactische nomaden te begrijpen.

14 december 2021: De Very Large Telescope Interferometer (VLTI) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) heeft de ‘diepste’ en scherpste beelden tot nu toe gemaakt van de omgeving van het superzware zwarte gat in het centrum van ons Melkwegstelsel. De nieuwe beelden zoomen twintig keer verder in dan vóór de VLTI mogelijk was, en hebben astronomen op het spoor gebracht van een nooit eerder waargenomen ster nabij het zwarte gat. Door de baanbewegingen van de sterren in het Melkwegcentrum te volgen, heeft het team ook de meest nauwkeurige meting tot nu toe gedaan van de massa van het centrale zwarte gat.

8 december 2021: De Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) heeft een opname gemaakt van een planeet die om b Centauri draait – een dubbelster die met het blote oog waarneembaar is. Dit is het heetste en zwaarste stersysteem tot nu toe waarbij een planeet is aangetroffen. De planeet is ontdekt op een afstand tot zijn ster die honderd keer zo groot is als de afstand tussen de zon en de planeet Jupiter. Sommige astronomen dachten dat er geen planeten konden bestaan rond sterren die zo zwaar en heet zijn – tot nu toe dan.

30 november 2021: Met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) hebben astronomen het meest nabije paar superzware zwarte gaten opgespoord dat ooit is waargenomen. De twee objecten bevinden zich ook veel dichter bij elkaar dan alle andere paren superzware zwarte gaten die ooit zijn waargenomen, en zullen uiteindelijk samensmelten tot één groot zwart gat.

11 november 2021: Met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) hebben astronomen een klein zwart gat buiten ons Melkwegstelsel weten op te sporen, door te kijken naar hoe het de beweging van een ster in zijn nabijheid beïnvloedt. Het is voor het eerst dat deze detectiemethode is gebruikt om een zwart gat buiten ons Melkwegstelsel te ontdekken. De methode zou van cruciaal belang kunnen zijn voor het opsporen van verborgen zwarte gaten in de Melkweg en in nabije sterrenstelsels, en zou licht kunnen werpen op de manier waarop deze geheimzinnige objecten ontstaan en evolueren.

4 november 2021: Een nieuwe ontdekking werpt licht op de manier waarop fluor – een element dat als fluoride in onze botten en tanden zit – in het heelal wordt geproduceerd. Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waarin de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) een partner is, heeft een team van astronomen dit element ontdekt in een sterrenstelsel dat zo ver weg is, dat het licht er meer dan twaalf miljard jaar over heeft gedaan om ons te bereiken. Het is voor het eerst dat fluor in zo’n ver sterren-vormend sterrenstelsel is waargenomen.

12 oktober 2021: Met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in Chili hebben astronomen opnamen gemaakt van 42 van de grootste objecten in de planetoïdengordel tussen Mars en Jupiter. Nooit eerder is zo’n grote groep planetoïden zo scherp in beeld gebracht. De waarnemingen tonen een breed scala aan eigenaardige vormen, van bolvormig tot ‘hondenkluif’, en helpen astronomen om de oorsprong van de planetoïden in ons zonnestelsel te achterhalen.

9 september 2021: Met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) heeft een team van astronomen nieuwe opnamen gemaakt van de planetoïde Kleopatra. Dat heeft de meest detailrijke foto’s tot nu toe opgeleverd van deze merkwaardig gevormde planetoïde, die op een hondenkluif lijkt. Het nieuwe onderzoek levert aanwijzingen op over hoe deze planetoïde, en de twee manen die eromheen draaien, zijn ontstaan.

5 augustus 2021: Een team van astronomen is met behulp van de Very Large Telescope van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in Chili meer te weten gekomen over de planeten rond de nabije ster L 98-59, die overeenkomsten vertonen met de binnenste planeten van ons zonnestelsel. Daaronder bevinden zich een planeet met half zo veel massa als Venus (de lichtste exoplaneet die ooit met de radiale-snelheidstechniek is gemeten), een oceaanwereld en een mogelijke planeet in de leefbare zone.

22 juli 2021: Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waarin de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) een partner is, hebben astronomen voor het eerst een duidelijke schijf rond een planeet buiten ons zonnestelsel gedetecteerd. De waarnemingen zullen nieuw licht werpen op de vorming van planeten en manen in jonge stersystemen.

16 juli 2021: Een team van astronomen heeft nieuwe waarnemingen gepresenteerd van nabije sterrenstelsels die op kleurrijk kosmisch vuurwerk lijken. De opnamen, verkregen met de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), tonen verschillende componenten van de sterrenstelsels in afzonderlijke kleuren, wat astronomen in staat stelt om de locaties van jonge sterren en het warme gas om hen heen te lokaliseren. Door deze nieuwe waarnemingen te combineren met gegevens van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waar ESO een van de partners van is, helpt het team nieuw licht te werpen op wat gas ertoe aanzet om sterren te vormen.

16 juni 2021: Toen Betelgeuze, een heldere oranje ster in het sterrenbeeld Orion, eind 2019 en begin 2020 zichtbaar donkerder werd, stonden astronomen voor een raadsel. Een onderzoeksteam heeft nu nieuwe beelden gepubliceerd van het oppervlak van de ster, gemaakt met de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), die duidelijk laten zien hoe zijn helderheid veranderde. Het nieuwe onderzoek wijst uit dat de ster gedeeltelijk schuilging achter een stofwolk. Daarmee is het mysterie van de ‘Grote Verduistering’ van Betelgeuze opgelost.

19 mei 2021: Nieuw onderzoek door een Belgisch team, dat gebruik maakte van gegevens van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), heeft uitgewezen dat in de atmosferen van kometen ijzer en nikkel voorkomen – zelfs in die op grote afstand van de zon. Onafhankelijk onderzoek door een Pools team, ook gebaseerd op ESO-gegevens, toont aan dat in de ijskoude interstellaire komeet 2I/Borisov eveneens nikkeldamp aanwezig is. Het is voor het eerst dat zware metalen, die doorgaans in hete omgevingen te vinden zijn, in de koude atmosferen van verre kometen zijn aangetroffen.

27 april 2021: Als onderdeel van de wereldwijde inspanning om objecten in de buurt van de aarde op te sporen en te herkennen, is op de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili de Test-Bed Telescope 2 (TBT2) van het Europese ruimteagentschap ESA in gebruik genomen. Samen met zijn evenknie op het noordelijk halfrond zal de TBT2 de hemel nauwlettend afspeuren naar planetoïden die een bedreiging kunnen vormen voor onze planeet. Daarbij zullen hardware en software worden getest die voor een toekomstig netwerk van telescopen zijn bedoeld.

30 maart 2021: Nieuwe waarnemingen met de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) wijzen erop dat de komeet 2I/Borisov – de tweede en meest recente interstellaire bezoeker aan ons zonnestelsel – een van de meest ongerepte is die ooit is waargenomen. Astronomen vermoeden dat de komeet hoogstwaarschijnlijk nooit eerder in de buurt van een ster is geweest en een onverstoord overblijfsel was van de wolk van gas en stof waaruit hij is ontstaan.

24 maart 2021: De Event Horizon Telescope (EHT) samenwerking, die de allereerste foto van een zwart gat maakte, heeft vandaag een nieuwe afbeelding van het massarijke object in het centrum van het sterrenstelsel M87 gepresenteerd. Ze toont hoe dit object er in gepolariseerd licht uitziet. Het is voor het eerst dat het astronomen is gelukt om polarisatie – een kenmerk van magnetische velden – zo dicht bij de rand van een zwart gat te meten. Aan de hand van deze waarnemingen hopen astronomen te kunnen verklaren hoe het 55 miljoen lichtjaar verre sterrenstelsel in staat is om energetische jets vanuit zijn kern te ‘lanceren’.

18 maart 2021: Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waarin de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) partner is, heeft een team van astronomen voor het eerst rechtstreeks windsnelheden gemeten in het middelste deel van de atmosfeer van Jupiter. Door de nasleep te analyseren van een botsing met een komeet in de jaren 90 van de vorige eeuw, hebben de wetenschappers ongelooflijk krachtige winden, met snelheden tot wel 1450 kilometer per uur, ontdekt nabij de polen van de planeet – een ‘uniek meteorologisch monster’, aldus zijn ontdekkers.

8 maart 2021: Met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) hebben astronomen de verst bekende bron van radiostraling ontdekt en onderzocht. Het gaat om een ‘radio-luide’ quasar – een helder object met krachtige jets dat straling op radiogolflengten uitzendt – die zo ver weg is dat zijn licht er 13 miljard over heeft gedaan om ons te bereiken. De ontdekking kan belangrijke aanwijzingen opleveren die astronomen meer inzicht geven in het vroege heelal.

25 januari 2021: Met behulp van een combinatie van telescopen, waaronder de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), hebben astronomen een stelsel van zes exoplaneten ontdekt, waarvan er vijf in een bijzonder ritme om hun moederster cirkelen. De onderzoekers denken dat het stelsel belangrijke aanwijzingen kan verschaffen over de manier waarop planeten, waaronder die in ons eigen zonnestelsel, ontstaan en evolueren.

11 januari 2021: Sterrenstelsels beginnen te ‘sterven’ wanneer ze stoppen met het vormen van nieuwe sterren, maar tot nu toe was het begin van dit proces bij een ver sterrenstelsel nog nooit duidelijk gezien. Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waarin de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) een partner is, hebben astronomen nu een sterrenstelsel waargenomen dat bijna de helft van zijn sterren-vormende gas heeft uitgestoten. De lozing van gas voltrekt zich verrassend snel: met het equivalent van 10.000 zonnen per jaar. Het onderzoeksteam denkt dat deze spectaculaire ontwikkeling in gang is gezet door een botsing met een ander sterrenstelsel. Mogelijk zullen astronomen hun ideeën over hoe de stervorming in sterrenstelsels tot stilstand komt moeten herzien.

30 oktober 2020: Dit vluchtige overblijfsel van een lang geleden gestorven ster, in de buik van de Walvis, vertoont een verontrustende gelijkenis met een schedel die in de ruimte zweeft. Deze nieuwe, verbazingwekkend gedetailleerde opname van de griezelige Schedelnevel, in prachtige bloeddoorlopen kleuren, is gemaakt met ESO’s Very Large Telescope (VLT). Deze planetaire nevel is de eerste waarvan vaststaat dat deze verband houdt met een nauwe dubbelster waar een derde ster omheen cirkelt.

12 oktober 2020: Met behulp van telescopen van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) en andere organisaties hebben astronomen de zeldzame uitbarsting van licht waargenomen van een ster die door een superzwaar zwart gat aan flarden wordt getrokken. Het verschijnsel, dat een tidal disruption event wordt genoemd, was met een afstand van iets meer dan 215 miljoen lichtjaar het meest nabije in zijn soort en werd ongekend gedetailleerd waargenomen. De onderzoeksresultaten zijn vandaag in de Monthly Notices of the Royal Astronomical Society gepubliceerd.

6 oktober 2020: Reinhard Genzel en Andrea Ghez zijn samen beloond met de Nobelprijs voor Natuurkunde 2020 voor hun onderzoek van Sagittarius A*, het superzware zwarte gat in het centrum van ons Melkwegstelsel. Genzel, directeur van het Max-Planck-Institut für extraterrestrische Physik in Duitsland, en zijn team hebben bijna dertig jaar waarnemingen gedaan van Sagittarius A*. Daarbij hebben ze een scala aan instrumenten van de telescopen op de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) gebruikt.

1 oktober 2020: Met behulp van ESO’s Very Large Telescope (VLT) hebben astronomen zes sterrenstelsels ontdekt rond een superzwaar zwart gat dat al bestond toen het heelal nog geen miljard jaar oud was. Het is voor het eerst dat zo’n hechte groep zo kort na de oerknal is waargenomen. De ontdekking geeft meer inzicht in hoe superzware zwarte gaten, waarvan er ook een in het centrum van ons Melkwegstelsel is te vinden, zijn ontstaan en zo snel hun enorme afmetingen hebben bereikt. Ze bevestigt de theorie dat zwarte gaten snel kunnen groeien in grote web-achtige structuren die overvloedige hoeveelheden gas bevatten waarmee ze zich kunnen voeden.

14 september 2020: Een internationaal team van astronomen heeft vandaag de ontdekking bekendgemaakt van een zeldzaam molecuul – fosfine – in de wolken van Venus. Op aarde wordt dit gas alleen geproduceerd door de industrie of door micro-organismen die in zuurstofvrije milieus gedijen. Astronomen speculeren al tientallen jaren over de mogelijkheid dat hoge wolken op Venus een broedplaats kunnen zijn van micro-organismen die het snikhete planeetoppervlak vermijden, maar wel bestand moeten zijn tegen een zeer hoge zuurgraad. De detectie van fosfine zou erop kunnen wijzen dat dit buitenaardse ‘luchtleven’ echt bestaat.

3 september 2020: Een team van astronomen heeft het eerste directe bewijs gevonden dat groepjes sterren hun planeet-vormende schijf aan flarden kunnen scheuren. Het resultaat is een kromgetrokken schijf met gekantelde ringen. Dit nieuwe onderzoek wijst erop dat zich in de gekantelde ringen rond meervoudige sterren exotische planeten, vergelijkbaar met Tatooine in de Star Wars-films, kunnen vormen. De resultaten zijn gebaseerd op waarnemingen met de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) en de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA).

12 augustus 2020: Astronomen die gebruikmaken van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waar de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) partner in is, hebben een extreem ver en dus zeer jong sterrenstelsel ontdekt dat verrassend veel op onze Melkweg lijkt. Het stelsel is zo ver weg dat zijn licht er meer dan 12 miljard jaar over heeft gedaan om ons te bereiken: we zien het zoals het was toen het heelal nog maar 1,4 miljard jaar oud was. Het is ook verrassend ordelijk, wat in strijd is met de theorie dat alle sterrenstelsels in het vroege heelal turbulent en instabiel waren. Deze onverwachte ontdekking stelt ons begrip van hoe sterrenstelsels ontstaan op de proef en levert nieuwe inzichten op over het verleden van ons heelal.

30 juli 2020: Met zijn symmetrische uiterlijk, prachtige kleuren en subtiele patronen doet deze bel van gas, die bekendstaat als NGC 2899, denken aan een vlinder die langs de hemel fladdert. Het object, hier op een nieuwe opname van ESO’s Very Large Telescope (VLT), is nooit eerder zo gedetailleerd in beeld gebracht. Zelfs de zwakke randen van deze zogeheten planetaire nevel, die zich als een waas over de achtergrondsterren uitstrekken, zijn te zien.

22 juli 2020: De Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) heeft de allereerste opname gemaakt van een jonge, zonachtige ster die in het gezelschap is van twee reuzenplaneten. Opnamen van stelsels met meerdere exoplaneten zijn heel zeldzaam en tot nu toe hadden astronomen bij een ster die vergelijkbaar is met de zon nooit meer dan één planeet rechtstreeks waargenomen. De nieuwe waarnemingen kunnen astronomen helpen begrijpen hoe de planeten rond onze eigen zon zijn gevormd en geëvolueerd.

30 juni 2020: Met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht hebben astronomen de verdwijning opgemerkt van een instabiele massarijke ster in een klein sterrenstelsel. De wetenschappers denken dat dit erop wijst dat de ster minder helder is geworden en deels verduisterd is door stof. Een alternatieve verklaring is dat de ster is ingestort tot een zwart gat, zonder dat daar een supernova-explosie aan vooraf is gegaan. ‘Als dat zo is’, zegt teamleider en promovendus Andrew Allan van het Trinity College Dublin, Ierland, ‘zou dat de eerste directe detectie zijn van een monsterster die zijn leven op deze manier afsluit.’

1 juni 2020: Astronomen die gebruik maken van telescopen van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) hebben reusachtige vlekken ontdekt op de oppervlakken van extreem hete sterren die zich in sterrenhopen verschuilen. De sterren worden niet alleen geteisterd door magnetische vlekken, sommige produceren ook ‘supervlammen’ – explosies van energie die enkele miljoenen keren heviger zijn dan vergelijkbare erupties op de zon. De ontdekking, die vandaag in Nature Astronomy is gepubliceerd, geeft astronomen meer inzicht in deze raadselachtige sterren en opent deuren die tot de oplossing van andere moeilijke vraagstukken in de stellaire astronomie kunnen leiden.

20 mei 2020: Waarnemingen met de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) laten duidelijke tekenen zien van de vorming van een planeet. In de dichte schijf van stof en gas rond de jonge ster AB Aurigae hebben astronomen een opvallende spiraalstructuur met een ‘knik’ ontdekt die de plek aangeeft waar zich mogelijk een planeet aan het vormen is. Het waargenomen kenmerk zou het eerste directe bewijs kunnen zijn voor de geboorte van een babyplaneet.

6 mei 2020: Een team van astronomen van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) en andere instituten heeft een zwart gat opgespoord op slechts duizend lichtjaar van de aarde. Daarmee bevindt dit zwarte gat, dat deel uitmaakt van een drievoudig systeem dat waarneembaar is met het blote oog, zich dichter bij ons zonnestelsel dan alle andere die tot nu toe zijn ontdekt. Het team ontdekte bewijs voor het onzichtbare object door de bewegingen van zijn twee begeleidende sterren te volgen met de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili. Ze zeggen dat dit systeem wel eens het topje van de ijsberg kan zijn, en dat in de toekomst nog veel meer van dit soort zwarte gaten ontdekt kunnen worden.

16 april 2020: Waarnemingen met ESO’s Very Large Telescope (VLT) hebben voor het eerst aangetoond dat een ster die in een baan om het superzware zwarte gat in het centrum van de Melkweg draait precies zo beweegt als Einsteins algemene relativiteitstheorie voorspelt. Zijn baan is rozetvormig in plaats van elliptisch, zoals Newtons zwaartekrachttheorie suggereert. Dit resultaat, waarnaar lang is gezocht, is te danken aan een reeks metingen van toenemende nauwkeurigheid die zich over een periode van bijna dertig jaar uitstrekt.

11 maart 2020: Onderzoekers die gebruik maken van ESO’s Very Large Telescope (VLT) hebben een exotische exoplaneet waargenomen waar vermoedelijk regens van ijzer voorkomen. Aan de dagzijde van de ultrahete reuzenplaneet lopen de temperaturen op tot boven de 2400 graden Celsius – hoog genoeg om metalen te doen verdampen. Krachtige winden transporteren de ijzerdamp naar de nachtzijde, waar hij tot ijzerdruppeltjes condenseert.

5 maart 2020: Astronomen hebben onlangs hun zorgen uitgesproken over de effecten van grote satellietconstellaties op het wetenschappelijk onderzoek. Om een betere inschatting te kunnen maken van de gevolgen van deze constellaties voor astronomische waarnemingen, heeft ESO opdracht gegeven voor een onderzoek dat zich vooral richt op waarnemingen op visuele en infrarode golflengten met ESO-telescopen, maar ook andere sterrenwachten erbij betrekt. Het onderzoek, dat geaccepteerd is voor publicatie in Astronomy & Astrophysics, brengt alles bij elkaar achttien representatieve satellietconstellaties in rekening, zoals die door SpaceX, Amazon, OneWeb en anderen worden ontwikkeld. In totaal gaat het om meer dan 26 duizend satellieten [1].

14 februari 2020: Met behulp van ESO’s Very Large Telescope (VLT) hebben astronomen het unieke afzwakken van Betelgeuze, een rode superreuzenster in het sterrenbeeld Orion, vastgelegd. De prachtige nieuwe opnamen van het oppervlak van de ster laten zien dat de rode superreus niet alleen minder licht geeft, maar ook van vorm lijkt te veranderen.

5 februari 2020: Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waar ESO een partner van is, hebben astronomen een merkwaardige gaswolk ontdekt die het resultaat is van een confrontatie tussen twee sterren. De ene ster is zó groot geworden dat hij de andere overspoelde. In reactie daarop spiraalde deze laatste naar zijn begeleider toe, waardoor die zijn buitenste lagen verloor.

15 januari 2020: Fosfor, een bestanddeel van ons DNA en van celmembranen, is een essentieel element voor leven zoals wij dat kennen. Maar hoe het op de jonge aarde is terechtgekomen is enigszins raadselachtig. Met de vereende krachten van ALMA en ESA-ruimtesonde Rosetta hebben astronomen nu getraceerd hoe het fosfor van stervormingsgebieden in kometen belandt. Hun onderzoek laat voor het eerst zien waar fosforhoudende moleculen ontstaan, hoe dit element door kometen wordt meegenomen en hoe een bepaald molecuul een cruciale rol kan hebben gespeeld bij het ontstaan van leven op onze planeet.

19 december 2019: Astronomen die gebruik maken van ESO’s Very Large Telescope hebben voorraden van koel gas waargenomen rond enkele van de vroegste sterrenstelsels in het heelal. Deze gashalo’s zijn het perfecte voedsel voor superzware zwarte gaten in het centrum van deze stelsels, die we nu waarnemen zoals ze er meer dan 12,5 miljard jaar geleden uitzagen. Deze voedselvoorraad kan verklaren waarom deze kosmische monsters zo snel konden groeien tijdens de periode die ook wel de kosmische dageraad wordt genoemd.

16 december 2019: ESO’s Very Large Telescope (VLT) heeft het centrale deel van de Melkweg met spectaculaire resolutie waargenomen en nieuwe details ontdekt over de geschiedenis van de stergeboorte in ons sterrenstelsel. Dankzij de nieuwe waarnemingen hebben astronomen bewijs gevonden voor een ingrijpende gebeurtenis in het bestaan van de Melkweg: een geboortegolf van sterren die zo hevig was dat hij meer dan honderdduizend supernova-explosies teweegbracht.

4 december 2019: Onderzoekers die gebruikmaken van ESO’s Very Large Telescope hebben voor het eerst bewijs gevonden voor een reuzenplaneet bij een witte dwergster. De planeet cirkelt op kleine afstand om de hete witte dwerg, het restant van een zonachtige ster. Hierbij wordt zijn atmosfeer ‘afgepeld’ en vormt zich een schijf van gas rond de ster. Dit unieke stelsel geeft een indruk van hoe ons eigen zonnestelsel er in de verre toekomst uit zou kunnen zien.

28 oktober 2019: Astronomen hebben, met behulp van het SPHERE-instrument van ESO’s Very Large Telescope (VLT), ontdekt dat de planetoïde Hygiea als een dwergplaneet kan worden beschouwd. Het object is – na Ceres, Vesta en Pallas – het op drie na grootste lid van de planetoïdengordel. Maar het is nu pas voor het eerst dat astronomen Hygiea met voldoende hoge resolutie hebben waargenomen om haar oppervlak te bestuderen en haar vorm en afmetingen te bepalen. Daarbij hebben ze geconstateerd dat Hygiea bolvormig is en mogelijk de titel van kleinste dwergplaneet van het zonnestelsel van Ceres overneemt.

23 oktober 2019: Voor het eerst is een vers geproduceerd zwaar element, strontium, gedetecteerd in de ruimte, na de samensmelting van twee neutronensterren. Deze ontdekking is gedaan met de X-shooter-spectrograaf van ESO’s Very Large Telescope en vandaag gepubliceerd in Nature. De detectie bevestigt dat de zwaardere elementen in het heelal bij botsingen tussen neutronensterren kunnen ontstaan – een ontbrekend stukje in de puzzel van het ontstaan van chemische elementen.

4 oktober 2019: Astronomen hebben met behulp van ALMA een zeer gedetailleerde opname gemaakt van twee schijven waarin zich jonge sterren aan het vormen zijn. De stellaire tweeling wordt gevoed door een ingewikkeld gevormd netwerk van filamenten van gas en stof. De waarnemingen van dit opmerkelijke fenomeen werpen nieuw licht op de vroegste levensfasen van sterren en helpen astronomen ontdekken onder welke omstandigheden dubbelsterren geboren worden.

26 september 2019: Astronomen die gebruik maken van ESO’s Very Large Telescope hebben voor het eerst waarnemingen gedaan van een snelle radioflits die door de halo van een sterrenstelsel heen ging. De mysterieuze uitbarsting van kosmische radiostraling, die nog geen milliseconde duurde, passeerde de halo vrijwel onverstoord, wat erop wijst dat deze verrassend ijl is en geen sterk magnetisch veld heeft. Deze techniek kan worden gebruikt om ook de ongrijpbare halo’s van andere sterrenstelsels te onderzoeken.

13 september 2019: ESO’s VISTA-telescoop geeft een opmerkelijk beeld van de Grote Magelhaense Wolk, een van onze meest nabije galactische buren. VISTA heeft dit sterrenstelsel en diens broertje, de Kleine Magelhaense Wolk, en hun omgeving ongekend gedetailleerd in kaart gebracht. Deze survey stelt astronomen in staat om een groot aantal sterren te bekijken, wat nieuwe mogelijkheden oplevert om de evolutie van sterren, de dynamica van sterrenstelsels en veranderlijke sterren te onderzoeken.

7 augustus 2019: Deze intrigerende, kleurrijke verzameling objecten staat bekend als de Zeemeeuwnevel. Deze bijnaam heeft hij te danken aan zijn gelijkenis met een vliegende meeuw. Het hemelgebied waar hij deel van uitmaakt is rijk aan stof, waterstof, helium en sporen van zwaardere elementen. Het is de hete en energieke geboorteplaats van nieuwe sterren. De opmerkelijk detailrijke opname is gemaakt met ESO’s VLT Survey Telescope (VST) en toont de afzonderlijke hemelobjecten waaruit deze kosmische vogel bestaat in al hun details. De VST is momenteel de grootste surveytelescoop ter wereld die de hemel in zichtbaar licht waarneemt.

3 juli 2019: Op 2 juli kruiste het totaliteitspad van een zonsverduistering de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili. Deze zeldzame astronomische gebeurtenis vond plaats in het vijftigste bedrijfsjaar van ESO’s eerste sterrenwacht. De sterrenwacht op La Silla werd in 1969 geïnaugureerd en bracht Europa naar de voorhoede van het astronomische onderzoek. Duizend bezoekers, onder wie de president van de Republiek Chili, reisden naar de verafgelegen sterrenwacht om getuige te zijn van deze unieke samenloop.

10 juni 2019: 100-urige waarneming van nabije sterren Alfa Centauri A en B moet eerste foto van leefbare exoplaneet opleveren.

3 juni 2019: Dankzij de unieke mogelijkheden van het SPHERE-instrument van ESO’s Very Large Telescope is het gelukt om de scherpste opnamen te maken van een dubbelplanetoïde terwijl deze op 25 mei langs de aarde vloog. De planetoïde vormde op zichzelf geen bedreiging, maar wetenschappers hebben hem kunnen gebruiken als oefenobject. Daarbij is aangetoond dat de geavanceerde technologie van ESO van cruciaal belang kan zijn voor de verdediging van onze planeet.

23 mei 2019: ATTRACT, een Horizon 2020-onderzoeks- en innovatieproject gefinancierd door de Europese Unie en ondersteund door een consortium van negen partners waaronder ESO, heeft 170 baanbrekende ideeën bekendgemaakt die elk 100.000 euro zullen ontvangen om technologieën te ontwikkelen die de potentie hebben om de samenleving te veranderen. Tot de geselecteerde voorstellen behoren onder meer projecten die de maatschappelijke voordelen van ESO’s astronomische expertise belichten.

2 mei 2019: Deze foto, een compositie van verschillende waarnemingen met ESO’s VLT Survey Telescope (VST), toont de ESA-satelliet Gaia als een vaag spoor van stippen in de onderste helft van het met sterren bezaaide beeldveld. Deze waarnemingen zijn gedaan als onderdeel van een gezamenlijke inspanning om Gaia’s baan te meten en de nauwkeurigheid van haar unieke sterrenkaart te verbeteren.

10 april 2019: De Event Horizon Telescope (EHT) – een wereldwijde array van acht radiotelescopen die door internationale samenwerking tot stand is gekomen – is ontworpen om beelden te maken van een zwart gat. Vandaag maken onderzoekers van de EHT, via gecoördineerde persconferenties over de hele wereld, bekend dat ze hun doel hebben bereikt. Ze presenteren het eerste directe visuele bewijs van een superzwaar zwart gat en zijn schaduw.

29 maart 2019: Sinds zijn inauguratie in 1969 staat de ESO-sterrenwacht op La Silla in de voorste gelederen van de astronomie. Zijn arsenaal aan geavanceerde instrumenten heeft astronomen in staat gesteld baanbrekende ontdekkingen te doen en de weg gebaand voor latere generaties van telescopen. Nog steeds verleggen de ESO-telescopen op La Silla de grenzen van de astronomie, ontdekken ze buitenaardse werelden en ontsluieren ze de kosmos in adembenemende details.

27 maart 2019: Het GRAVITY-instrument van ESO’s Very Large Telescope Interferometer (VLTI) heeft voor het eerst een exoplaneet rechtstreeks waargenomen met behulp van optische interferometrie. Op die manier is een complexe planeetatmosfeer ontdekt met wervelende wolken van ijzer en silicaten. De techniek biedt unieke mogelijkheden om ook de eigenschappen van veel andere reeds bekende exoplaneten te bepalen.

14 maart 2019: Verscholen in een van de donkerste krochten van het sterrenbeeld Orion, spreidt deze Kosmische Vleermuis zijn wazige vleugels uit over een afstand van tweeduizend lichtjaar. Hij wordt aangelicht door de jonge sterren die zich in zijn kern hebben genesteld. Hoewel deze sterren in ondoorzichtige stofwolken zijn gehuld, baadt de nevel toch nog in hun heldere schijnsel. Te zwak om waarneembaar te zijn met het blote oog, toont NGC 1788 op deze foto – de meest detailrijke tot nu toe – zijn zachte kleuren aan ESO’s Very Large Telescope.

6 februari 2019: Dit wonderschone gebied van sterren-in-wording in de Grote Magelhaense Wolk (GMW) is vastgelegd met het Multi Unit Spectroscopic Explorer-instrument (MUSE) van de Very Large Telescope van ESO. Dankzij de relatief kleine hoeveelheid stof in de GMW en de scherpe blik van MUSE komen de complexe details van deze stellaire kraamkamer goed tot uiting in zichtbaar licht.

22 januari 2019: De zwakke gloed van de planetaire nevel ESO 577-24 zal niet lang standhouden – ongeveer 10.000 jaar, een oogwenk naar astronomische begrippen. Deze schil van gloeiend geïoniseerd gas – de laatste ademtocht van een stervende ster waarvan het nagloeiende overblijfsel in het midden van deze foto te zien is – is vastgelegd met ESO’s Very Large Telescope. Naarmate de gasschil van deze planetaire nevel uitdijt en zwakker wordt, zal deze geleidelijk onzichtbaar worden.

11 januari 2019: Sinds de opening in april 2018 heeft het ESO Supernova Planetarium & Bezoekerscentrum met meer dan 55.000 bezoekers de wonderen van het heelal gedeeld en de aandacht getrokken van toeschouwers van over de hele wereld. Vanaf nu is de uitgebreide bibliotheek met afbeeldingen in hoge resolutie, prachtige video’s, educatieve teksten en planetariummateriaal, evenals een digitale versie van geavanceerde astronomisch tentoonstelling, gratis beschikbaar online.

20 december 2018: De directeur-generaal van ESO en de directeur van het Cherenkov Telescope Array (CTA) Observatory hebben de overeenkomst getekend die nodig is voor de zuidelijke vestiging van de CTA, nabij de ESO-sterrenwacht op Paranal. Daarnaast hebben de Chileense regering en ESO de overeenkomst ondertekend die ESO toestaat om de nieuwe telescoop een plek te geven op Paranal. Hierdoor krijgt het meest ambitieuze gamma-observatorium ter wereld niet alleen toegang tot de ongerepte waarnemingsomstandigheden in Chili, maar ook tot de hypermoderne infrastructuur, expertise en faciliteiten van ESO. ESO zal de nieuwe faciliteit namens de CTA-sterrenwacht en zijn leden gaan beheren.

12 december 2018: Tijdens het testen van een nieuw subsysteem van SPHERE, het ‘planetenjachtinstrument’ van ESO’s Very Large Telescope, hebben astronomen indrukwekkende details – zelfs naar Hubble-maatstaven – kunnen vastleggen van de turbulente stellaire relatie binnen de dubbelster R Aquarii.

5 december 2018: Het SPECULOOS-project heeft zijn eerste waarnemingen gedaan vanaf de ESO-sterrenwacht op Paranal in het noorden van Chili. SPECULOOS zal zich richten op het detecteren van planeten ter grootte van de aarde die in banen om nabije uiterst koele sterren en bruine dwergen draaien.

19 november 2018: Het VISIR-instrument van de Very Large Telescope van ESO heeft dit verbluffende beeld van een recent ontdekte drievoudige ster in onze Melkweg vastgelegd. In dit stersysteem, dat de bijnaam Apep heeft gekregen, zou in de toekomst een gammaflits kunnen optreden.

14 november 2018: Rond de dichtstbijzijnde enkelvoudige ster na de zon draait een planeet die minstens 3,2 keer zoveel massa heeft als de aarde – een zogeheten super-aarde. Deze bevroren, zwak verlichte wereld is ontdekt bij een van de grootste waarnemingscampagnes tot nu toe, waarbij een scala aan instrumenten is ingezet, waaronder het HARPS-instrument van ESO. De nieuw ontdekte planeet is de op één na meest nabije exoplaneet die we kennen. De Ster van Barnard is de snelst bewegende ster aan de nachthemel.

6 november 2018: Aan de hand van waarnemingen met ALMA en gegevens van de MUSE-spectrograaf van ESO’s Very Large Telescope is een kolossale fontein van moleculair gas ontdekt, die wordt aangedreven door een zwart gat in het helderste sterrenstelsel van de cluster Abell 2597. De volledige galactische cyclus van instroom en uitstroom die zo’n enorme kosmische fontein aandrijft is nooit eerder binnen één stelsel waargenomen.

31 oktober 2018: ESO’s uiterst gevoelige GRAVITY-instrument heeft de al lang bestaande aanname dat er een superzwaar zwart gat in het centrum van de Melkweg huist verder onderbouwd. Nieuwe waarnemingen laten zien dat er gas met ongeveer 30% van de snelheid van het licht net buiten de waarnemingshorizon rondcirkelt. Het is voor het eerst dat er materiaal is waargenomen in een baan nabij het zwarte gat van waaruit er geen weg terug meer is. Nooit eerder werd materiaal dat op zo’n geringe afstand om een zwart gat cirkelt zo gedetailleerd waargenomen.

24 oktober 2018: Deze foto van het actieve stervormingsgebied NGC 2467 – ook wel de Doodshoofd-met-gekruiste-beenderen-nevel genoemd – is even onheilspellend als mooi. De kleurrijke opname van stof, gas en heldere jonge sterren, die door de zwaartekracht bijeen worden gehouden in de vorm van een grijnzend doodshoofd, is vastgelegd met het FORS-instrument van de Very Large Telescope (VLT) van ESO. Hoewel de telescopen van ESO doorgaans worden gebruikt voor het verzamelen van wetenschappelijke gegevens, kunnen ze ook foto’s zoals deze maken, die mooi zijn van zichzelf.

17 oktober 2018: Een internationaal team van astronomen heeft, met het VIMOS-instrument van de Very Large Telescope van ESO, een kolossale structuur in het vroege heelal ontdekt. Het bestaan van deze proto-supercluster van sterrenstelsels, die de bijnaam Hyperion heeft gekregen, kwam aan het licht bij nieuwe metingen en een complex onderzoek van archiefgegevens. Dit is de grootste en meest massarijke structuur die tot nu toe op zo’n grote afstand en in zo’n ver verleden – slechts 2 miljard jaar na de oerknal – is ontdekt.

1 oktober 2018: Bij ‘diepe’ waarnemingen met de MUSE-spectrograaf van de Very Large Telescope van ESO zijn rond verre sterrenstelsels immense kosmische reservoirs van atomaire waterstof ontdekt. De buitengewone gevoeligheid van MUSE heeft deze vage waterstofwolken in het vroege heelal, die een gloed van Lyman-alfa-straling vertonen, rechtstreeks waarneembaar gemaakt. Daarbij is vastgesteld dat bijna de hele nachthemel een onzichtbare gloed vertoont.

26 september 2018: Op 26 september hebben John Halligan, de Ierse Minister van Staat voor Opleiding, Vaardigheden, Innovatie, Onderzoek en Ontwikkeling, en Xavier Barcons, directeur-generaal van ESO, hun handtekening gezet onder de overeenkomst die het mogelijk maakt dat Ierland lid wordt van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) – de meest productieve sterrenwacht ter wereld. ESO kijkt er naar uit om Ierland te verwelkomen en zal samenwerken met de astronomen en de industrie van het land om de verdere ontwikkeling van de astronomie te bevorderen.

12 september 2018: FORS2, een instrument dat aan de Very Large Telescope van ESO is gekoppeld, heeft het spiraalstelsel NGC 3981 in al zijn schoonheid vastgelegd. De foto is gemaakt in het kader van het ESO-programma ‘Cosmic Gems’, dat gebruik maakt van de zeldzame momenten dat de waarnemingsomstandigheden niet geschikt zijn voor het verzamelen van wetenschappelijke gegevens. In plaats van niets te doen, laat het ‘Cosmic Gems’-programma ESO-telescopen toe om visueel verbluffende foto’s van de zuidelijke hemel te maken.

5 september 2018: Het baanbrekende ATTRACT-initiatief brengt onderzoekslaboratoria en bedrijfsmanagementdeskundigen van wereldklasse samen om een Europees innovatief ecosysteem op te zetten dat de ontwikkeling van disruptieve technologieën en hun marktintroductie zal versnellen. Het initiatief, waarbinnen ESO een partner is, zal 170 baanbrekende detectie- en beeldregistratie-ideeën financieren met marktpotentieel, en heeft als doel producten, diensten, bedrijven en banen te creëren op basis van nieuwe detectie- en beeldregistratietechnologieën.

29 augustus 2018: De Carinanevel, een van de grootste en helderste nevels aan de nachthemel, is fraai in beeld gebracht door de VISTA-telescoop van de ESO-sterrenwacht op Paranal in Chili. Door waarnemingen te doen in het infrarood heeft VISTA door het hete gas en het donkere stof van de nevel heen gekeken, en zo ontelbare sterren zichtbaar gemaakt – zowel pasgeboren als stervende.

8 augustus 2018: Deze rijke opname, gemaakt met ESO’s VLT Survey Telescope – de grootste surveytelescoop ter wereld op zichtbare golflengten, wordt bevolkt door een glinsterende menigte van sterrenstelsels. De kenmerken van de vele sterrenstelsels op de foto stellen astronomen in staat om subtiele galactische details op te sporen.

30 juli 2018: Astronomen die gebruik maken van ALMA en NOEMA hebben voor het eerst met zekerheid een radioactief molecuul in de interstellaire ruimte gedetecteerd. Het radioactieve deel van het molecuul is een isotoop van aluminium. De waarnemingen laten zien dat de isotoop na de botsing tussen twee sterren, waarbij een restant achterbleef dat CK Vulpeculae wordt genoemd, over de ruimte is verspreid. Dit is de eerste keer dat dit element rechtstreeks is aangetoond bij een specifiek object. Van deze isotoop is eerder wel al gammastraling gedetecteerd, maar de exacte oorsprong daarvan was onbekend.

26 juli 2018: Waarnemingen met ESO’s Very Large Telescope hebben voor het eerst de effecten laten zien op de beweging van een ster die door het extreem sterke zwaartekrachtveld in de buurt van het superzware zwarte gat in het centrum van Melkweg gaat, zoals die zijn voorspeld door de algemene relativiteitstheorie van Einstein. Dit lang gezochte resultaat vormt de bekroning van een 26 jaar durende waarnemingscampagne met de telescopen van ESO in Chili.

18 juli 2018: ESO’s Very Large Telescope (VLT) heeft zijn eerste licht opgevangen met behulp van een nieuwe adaptieve optische modus die ‘lasertomografie’ wordt genoemd. Dat heeft opmerkelijk scherpe testbeelden opgeleverd van de planeet Neptunus, sterrenhopen en andere objecten. Het baanbrekende MUSE-instrument van de VLT in Narrow Field Mode kan, in samenwerking met de adaptieve-optiekmodule GALACSI, deze nieuwe techniek gebruiken om te corrigeren voor turbulentie op verschillende hoogten in de atmosfeer. Het is nu mogelijk om op zichtbare golflengten foto’s vanaf de grond te maken die scherper zijn dan die van de Hubble-ruimtetelescoop van ESA en NASA. De combinatie van uitmuntende beeldscherpte en de spectroscopische mogelijkheden van MUSE stelt astronomen in staat om de eigenschappen van hemelobjecten veel gedetailleerder te onderzoeken dan tot nu toe mogelijk was.

11 juli 2018: Nieuwe waarnemingen met ESO’s Very Large Telescope tonen de sterrenhoop RCW 38 in al zijn glorie. Deze foto is gemaakt tijdens het testen van de HAWK-I-camera met het adaptieve optische systeem GRAAL. Hij toont RCW 38 en zijn omringende wolken van helder gloeiend gas in prachtige details, met donkere slierten van stof die zich een weg zoeken door de heldere kern van deze jonge verzameling sterren.

4 juli 2018: Op 2 juli 2019 zal een van de meest indrukwekkende natuurverschijnselen waarneembaar zijn vanuit de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili: een totale zonsverduistering. Omdat het om een zeer zeldzame gebeurtenis gaat – de volgende totale zonsverduistering die waarneembaar is vanaf La Silla zal pas over 212 jaar plaatsvinden – organiseert ESO waarnemings- en outreach-activiteiten ter plaatse, om het grote publiek bij deze spectaculaire gebeurtenis te betrekken. Kaarten voor deelname zijn beschikbaar vanaf vrijdag 13 juli 2018 om 13.00 uur.