Persberichten

3 oktober 2011: De meest complexe sterrenwacht ter wereld, de nog in aanbouw zijnde Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), is officieel door astronomen in gebruik genomen. De eerste vrijgegeven opname geeft een beeld van het heelal zoals dat met normale en infraroodtelescopen niet te zien is. Duizenden wetenschappers van over de hele wereld hebben met elkaar gewedijverd om bij de eerste onderzoekers te horen die met dit nieuwe astronomische instrument de donkerste, koudste, verste en best verborgen geheimen van de kosmos mogen onderzoeken.

28 september 2011: Astronomen hebben met ESO’s Very Large Telescope een opname gemaakt van een kolossale ster die tot de zeldzame klasse van de gele hyperreuzen behoort. De nieuwe opname is de beste die ooit van een ster van dit type is gemaakt en laat voor het eerst een enorme dubbele stofschil rond de hyperreus zien. De ster en zijn omhulsel doen denken aan een gebakken ei, wat het object een nogal bijzondere bijnaam heeft opgeleverd.

21 september 2011: Met de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop is een nieuwe opname gemaakt van de Lambda Centauri-nevel, een wolk van gloeiende waterstof en pasgeboren sterren in het sterrenbeeld Centaurus. De nevel, tevens bekend als IC 2944, wordt soms ook wel de Rennende-Kipnevel genoemd, omdat sommigen in het helderste deel van de nevel een vogelvorm herkennen.

12 september 2011: Astronomen die gebruik maken van ESO’s geavanceerde exoplanetenjager HARPS hebben vandaag een rijke buit van meer dan vijftig nieuwe exoplaneten gepresenteerd. Zestien van deze exoplaneten zijn ‘superaardes’, en één daarvan bevindt zich in de leefbare zone van zijn ster. Door de eigenschappen van alle tot nu toe met HARPS gevonden planeten te onderzoeken, hebben de astronomen ontdekt dat ongeveer vier van de tien sterren die op de zon lijken minstens één planeet hebben die lichter is dan Saturnus.

7 september 2011: Deze frappante opname van de open sterrenhoop NGC 2100 is gemaakt met ESO’s New Technology Telescope. Deze heldere verzameling sterren is ongeveer 15 miljoen jaar oud en bevindt zich in de Grote Magelhaense Wolk, een nabij buurstelsel van de Melkweg. De sterrenhoop is omringd door gloeiend gas van de dichtbijgelegen Tarantulanevel.

31 augustus 2011: Een team van Europese astronomen heeft met behulp van ESO’s Very Large Telescope (VLT) een ster opgespoord die volgens velen niet zou mogen bestaan. Ze ontdekten dat deze ster naast waterstof en helium bijzonder weinig andere chemische elementen bevat. Deze opmerkelijke samenstelling plaatst hem in de ‘verboden zone’ van een breed geaccepteerde theorie voor stervorming, wat betekent dat hij eigenlijk nooit had mogen ontstaan. De onderzoeksresultaten verschijnen op 1 september 2011 in het tijdschrift Nature.

24 augustus 2011: Met ESO’s Very Large Telescope is een schitterende opname gemaakt van een markant tweetal sterrenstelsels dat ook wel ‘de Ogen’ wordt genoemd. De grootste van de twee, NGC 4438, was ooit een spiraalstelsel, maar is ernstig vervormd geraakt door botsingen met andere stelsels, zoals die zich de afgelopen paar honderd miljoen jaar hebben afgespeeld. Deze foto is de eerste in het kader van het ‘Cosmic Gems’-programma, een initiatief waarbij ESO waarnemingstijd heeft gereserveerd voor voorlichtingsdoeleinden.

17 augustus 2011: Waarnemingen met ESO’s Very Large Telescope hebben meer inzicht gegeven in de energiebron van een zeldzame grote wolk van gloeiend gas in het vroege heelal. De waarnemingen laten voor het eerst zien dat deze reusachtige ‘Lyman-alfa-blob’ – een van de grootste individuele objecten die we kennen – zijn energie moet ontlenen aan sterrenstelsels in zijn inwendige. Dit resultaat verschijnt op 18 augustus in het tijdschrift Nature.

10 augustus 2011: Deze nieuwe foto, gemaakt met ESO’s Very Large Telescope, toont NGC 3521 – een spiraalstelsel in het sterrenbeeld Leeuw op een afstand van ongeveer 35 miljoen lichtjaar. Dit spectaculaire object met een middellijn van ruwweg 50.000 lichtjaar heeft een heldere, compacte kern en een detailrijke spiraalstructuur.

3 augustus 2011: Met behulp van gegevens van de VISTA infrarood-surveytelescoop van de ESO-sterrenwacht op Paranal heeft een internationaal team van astronomen 96 nieuwe open sterrenhopen ontdekt, die zich schuilhielden achter het stof in de Melkweg. Deze kleine, zwakke objecten waren bij eerdere zoekacties niet opgemerkt. Aan de gevoelige infrarooddetectors van de grootste surveytelescoop ter wereld, die door stof heen kan kijken, konden zij echter niet ontsnappen. Het is voor het eerst dat in één keer zoveel zwakke, kleine sterrenhopen zijn ontdekt.

28 juli 2011: De eerste Europese antenne voor de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) heeft een nieuwe hoogte bereikt: hij is op 27 juli overgebracht naar de Array Operations Site (AOS) van de ALMA-sterrenwacht. De 12 meter grote schotelantenne staat nu op de Chajnantor-hoogvlakte, 5000 meter boven zeeniveau. Daar heeft hij zich gevoegd bij antennes van de overige internationale ALMA-partners, waarmee hun totale aantal op zestien is gekomen.

27 juli 2011: Een enorme opname, van de nieuwe VLT Survey Telescope (VST) en zijn camera OmegaCAM op ESO's Paranal-sterrenwacht, toont een drietal heldere sterrenstelsels in het sterrenbeeld Leo (Leeuw). Maar het zijn wellicht juist de zwakke objecten op de achtergrond die de aandacht van de astronoom trekken. De scherpe beelden die de VST van deze zwakke objecten heeft gemaakt bewijzen de kracht van de telescoop en OmegaCAM bij het in kaart brengen van het verre heelal.

20 juli 2011: Dit frappante beeld van de gasnevel rond de sterrenhoop NGC 1929 in de Grote Magelhaense Wolk, een buurstelsel van ons Melkwegstelsel, is vastgelegd met ESO’s Very Large Telescope. Deze stellaire kraamkamer wordt gedomineerd door een zogeheten superbubbel, ontstaan door de winden van heldere, jonge sterren en de schokgolven van supernova-explosies.

13 juli 2011: Nieuw onderzoek, gebaseerd op gegevens van ESO’s Very Large Telescope en ESA’s XMM-Newton röntgensatelliet, heeft een grote verrassing opgeleverd. De meeste kolossale zwarte gaten in de kernen van sterrenstelsels zijn de afgelopen 11 miljard jaar niet geactiveerd door het samengaan van sterrenstelsels, zoals tot nu toe werd gedacht.

6 juli 2011: Voor het eerst zijn in de interstellaire ruimte moleculen van waterstofperoxide gevonden. Deze ontdekking geeft meer inzicht in het chemische verband tussen twee moleculen die cruciaal zijn voor het ontstaan van leven: water en zuurstof. Op aarde speelt waterstofperoxide een sleutelrol bij de chemische interactie tussen water en ozon in de atmosfeer, en staat de stof bekend als ontsmettings- en haarbleekmiddel. Nu is hij met de door ESO beheerde APEX-telescoop in Chili dan ook in de ruimte ontdekt.

29 juni 2011: Een team van Europese astronomen heeft, met behulp van ESO’s Very Large Telescope en tal van andere telescopen, de tot nu toe verste quasar ontdekt en onderzocht. Dit heldere baken, dat van energie wordt voorzien door een zwart gat dat twee miljard keer zo zwaar is als de zon, is verreweg het helderste object dat in het vroege heelal is waargenomen. De onderzoeksresultaten verschijnen op 30 juni 2011 in het tijdschrift Nature.

23 juni 2011: Met behulp van het instrument VISIR van ESO’s Very Large Telescope (VLT) hebben astronomen de complexe en heldere nevel rond de superreuzenster Betelgeuze gedetailleerder in beeld gebracht dan ooit. Deze structuur, die de indruk wekt dat er vlammen uit de ster schieten, is ontstaan doordat de stellaire kolos grote hoeveelheden materie de ruimte in blaast.

22 juni 2011: Een team wetenschappers heeft de cluster van sterrenstelsels Abell 2744 – ook wel de Pandoracluster genoemd – onderzocht. Stukje bij beetje hebben zij met telescopen in de ruimte en op de grond, waaronder ESO’s Very Large Telescope en de Hubble-ruimtetelescoop, de ingewikkelde en heftige geschiedenis van de cluster gereconstrueerd. Abell 2744 lijkt het resultaat te zijn van een kettingbotsing van zeker vier afzonderlijke clusters. Deze complexe botsing heeft vreemde gevolgen die nog nooit eerder in deze combinatie zijn waargenomen.

8 juni 2011: De VLT Survey Telescope (VST), de jongste aanwinst van ESO’s Paranal-sterrenwacht, heeft zijn eerste indrukwekkende opnamen van de zuidelijke hemel gemaakt. De VST is een geavanceerde 2,6-meter telescoop voorzien van een enorme 268 megapixel camera – OmegaCAM – die ontworpen is om de hemel zowel snel als nauwkeurig in beeld te brengen. De telescoop vult ESO’s infrarood-surveytelescoop VISTA perfect aan. Nieuwe opnamen van de Omeganevel en de bolvormige sterrenhoop Omega Centauri illustreren de kracht van de VST.

1 juni 2011: Astronomen van ESO hebben met de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop een opname gemaakt van NGC 6744. Dit indrukwekkende spiraalstelsel staat op ongeveer 30 miljoen lichtjaar in de richting van het zuidelijke sterrenbeeld Pauw. De foto zou bijna een prentbriefkaart van onze eigen Melkweg kunnen zijn, afkomstig van een extragalactische vriend. Dit stelsel lijkt namelijk veel op het onze.